The Tree of Life (2011)
Waar ik zo’n twee weken geleden me nog afvroeg of ik überhaupt wel een recensie kon schrijven die recht deed aan de subtiliteit van Never Let Me Go, daar neig ik hier naar nog veel meer bescheidenheid, want wat een overweldigend Kunstwerk is Terrence Malicks The Tree of Life geworden..! Althans: zo voelt ie nu aan, ongeveer een dag nadat ik ‘m gezien heb. Maar ik weet dus eigenlijk niet wáár ik moet beginnen met m’n lofzang, mede ook omdat dit een film is die nog heel lang zal blijven hangen, en – zal ik het maar gewoon zeggen – mijn kijk op ‘het leven’ wel eens zou kunnen gaan veranderen…
Laat ik wel direct zeggen dat ik m’n gedachten graag laat ‘meanderen’ over filosofische zaken. Daarnaast ‘geloof’ ik ook in de natuur en haar drang naar evenwicht; in tegenstelling tot ‘onze’ drang om dat evenwicht mogelijk voorgoed te verkrachten. Maar ik ben ook altijd geïnteresseerd in meer spirituele zaken als de vrouwelijke energie van het los- en daardoor ook meer kunnen toelaten van vooral emoties en gevoelens, tegenover de mannelijke en rationele energie die ons al eeuwen/millennia stuurt richting een doel dat – gezien de kracht waarmee we continu maar vooruit willen – ontzettend belangrijk lijkt te zijn, maar waarvan ik niet weet wat het daadwerkelijke doel is.
Met deze film toont Malick deels dat hij mijn zorgen en overpeinzingen deelt, waar ik een lichte ’trots’ door voel, maar Malick toont mij net zo goed dat hij hierin een stuk wijzer en ontwikkelder is dan ik. En omdat deze film mij dus op een andere manier naar dit soort zaken laat kijken en van zo’n hoge kwaliteit is, durf ik wel te stellen dat deze film mijn kijk op het leven dus zal veranderen…
Door de vorige alinea kun je al voor 60% opmaken of jij The Tree of Life wel zult trekken. Je moet namelijk wel open staan voor dit soort zaken, ook al hoef je er lang niet zo ver in te gaan als ik hoor. Een deel van bovenstaande gedachten kwam namelijk ook in me op na het zien van James Camerons Avatar, om even aan te tonen dat ook een ‘simpelere’ film dit in me op kan roepen. Maar waar Avatar de oppervlakkigere variant is (die ook maar een deel van deze thema’s aanhaalt), daar ben ik het wel eens met Roger Ebert, die de ‘diepte’ en ‘visie’ die Malick met The Tree of Life met ons deelt vergelijkt met 2001: A Space Odyssey. Inderdaad: dat zegt behoorlijk veel, maar ik durf me wel aan te sluiten bij die vergelijking. Al is The Tree of Life ook een stuk ‘menselijker’. Daarnaast zullen mensen die kunnen genieten van prachtige beelden en onvoorstelbaar mooie computeranimaties van ontploffende en/of groeiende sterrenstelsels (?) deze film ook zeker in hun armen sluiten. Want ook op dat vlak toont Malick z’n grootsheid…
Maar: voordat het allemaal té persoonlijk en zweverig wordt, wil ik toch ook vooral op het woord “menselijker” in gaan. Naast de imposante animaties, de prachtige natuurbeelden en het kader dat door Sean Penns karakter Jack O’Brien wordt neergezet, is het grootste deel van de film namelijk een vertelling van Jacks jeugd, als één van de drie zonen van Mr. (Brad Pitt) en Mrs. O’Brien (Jessica Chastain). We bevinden ons in de jaren ’50 van de vorige eeuw, “and the Oscar for Best Art Direction goes to… The Tree of Life“, aldus mijn toekomstvisie. Het is ongelooflijk hoe voelbaar die periode wordt, maar mogelijk komt dat deels ook wel omdat deze film ook de Oscar voor het beste camerawerk zal gaan winnen. We volgen de familie O’Brien namelijk in een warme zomer in Waco, Texas, en doordat de camera meestal niet op de kinderen neerkijkt, maar het verhaal vanuit hun ooghoogte vertelt, kwam het gevoel van m’n eigen jeugd vrijwel direct omhoog. Ik waande me echt bijna tussen die kids, en ook dat zorgde voor mijn intensere beleving…
Pfffff, ik kan echt nog wel uren doortypen, maar dat zal ik niet doen. Ik wil je namelijk ook wel ‘waarschuwen’, want – en dit zal echt niet meer als een verrassing komen – The Tree of Life is geen doorsnee film. Als je op zoek gaat naar een duidelijk plot, dan hoop ik dat je knapzak goed gevuld is, want dan blijf je wel effe zoeken. Volgens mij is de film één lange flashback van Jack (Sean Penn) naar z’n jeugd, naar die zomer waarin hij veel sneller op wilde groeien dan mogelijk was, maar die wordt geïnitieerd door een herinnering aan de dood van één van z’n broers. En waarschijnlijk zit er ook nog wel een betekenis in het feit dat juist die broer het meeste op de vader (Brad Pitt) leek, qua uiterlijk dan. Ook al schijnt het voor Malick ook autobiografisch te zijn.
Daarnaast zal de ‘mainstream-kijker’ deze film waarschijnlijk pretentieus, te ‘religieus’ en saai vinden, maar als je het mij vraagt, dan zijn films als Pirates 4 en Clash of the Titans onvoorstelbaar veel saaier, want die doen niets meer dan jou bombarderen met snelle bewegende plaatjes, zonder iets te raken…
Okay, nog even iets over de acteurs dan. Sean Penn heeft eigenlijk maar een klein rolletje, in een paar kleine scènes. Brad Pitt komt een stuk vaker voor, maar eigenlijk weet ik ook niet of dat een hoofdrol genoemd mag worden. Ik verwacht dat Jessica Chastain, die voor mij als complete onbekende en verrassing de sterren van de hemel speelde, wel eens een Oscarnominatie als beste actrice kan gaan ontvangen. De grootste rol wordt echter gespeeld door Hunter McCracken, die de jonge Jack speelt. Het is zijn herinnering; hij vertelt over z’n ouders, over hun manier van opvoeden, en hoe dat hem gevormd heeft tot wat hij nu is.
Ja, ik zal ophouden. Ik ga deze film voor de rest van m’n leven koesteren, ook al vind ik dat zelf ook nogal ‘groots’ klinken. Ik wil ‘m heel graag snel weer een keer zien, want ik heb je nog helemaal niet verteld dat ik hem gistermiddag behoorlijk vermoeid in Pathé Tuschinski in Amsterdam zag. Het aparte was dat er zo’n 20 mensen in de zaal zaten, waarvan er 17 net als ik alleen waren. Er was maar één tweetal, vrienden of collega’s die volgens mij ook iets in de filmwereld deden. Toen ik na afloop achter ze het theater uit liep hoorde ik ze vooral discussiëren over technische zaken als montage, de veranderende point of views, etc.
Ik was erg blij dat ik me gewoon wél mee had laten voeren in de magie van de film en me niet heb geconcentreerd op deze technische aspecten. Daarom denk ik dat ik ook een stuk harder heb genoten van de film waar ik me dit jaar het meeste – en compleet terecht! – op verheugde.
Een diepe buiging voor Terrence Malick..!