The Iceman (2012)

The Iceman vertelt het vrijwel ongelooflijke maar waargebeurde verhaal van Richard Kuklinski, één van de beruchtste Amerikaanse huurmoordenaars ooit. Regisseur Ariel Vromen heeft voor een vrij straightforward plot gekozen, zonder al te veel opsmuk, waar ik wel iets van kritiek op kan hebben, maar het hierdoor nog sterker neergezette realisme werkt daardoor mogelijk nog beter. Al had hij wat mij betreft ook een andere keuze mogen maken.
En naast een meer dan verrassende cast, ook in de cameo-achtige bijrollen, blijkt wederom wat een force of nature Michael Shannon is. Damn, wat een perfecte casting..!

Het verhaal
Zoals ik al zei: het verhaal over Richard Kuklinski (Shannon) wordt vrij rechtlijnig, maar ook erg strak en bijna klassiek verteld, ook qua raamwerk/opzet. Kuklinski werkt als dubber voor een pornofilm-producent. Hij ‘spreekt’ als het ware de mannelijke rollen in, maar maakt tegelijkertijd vele kopieën voor distributie. Grote baas is maffioso Roy Demeo (Ray Liotta), en als Demeo op een avond langs moet komen om wat leveringsproblemen op te lossen, blijkt hij snel onder de indruk van de onverschrokkenheid waarmee Kuklinski op een getrokken pistool reageert. Als hij dan ook nog voor een nogal lullige test slaagt wordt hij al snel de beste huurmoordenaar die Demeo ooit heeft gezien.
Ondertussen is Kuklinski getrouwd met Deborah (Winona Ryder), en door een flink aantal tijdsprongen (waarvan een paar aardig grote) zien we ook vrij snel hoeveel hij van z’n vrouw en dochters houdt. En in al die jaren als huurmoordenaar (hij is zo’n 25 jaar actief geweest, waarin hij tussen de 100 en 250 (!) mensen heeft gedood) hadden zij dus helemaal niet in de gaten wat hij voor werk deed. Okay, door die woede-uitbarstingen hadden ze wel iets mogen vermoeden, maar mogelijk vonden ze hun luxe levensstijl zo relaxed dat ze niet al te diep wilden graven..?

Wie was Richard Kuklinski?
Zoals je ziet, qua verhaal dus nogal rechtlijnig. Maar desondanks krijg je niet écht inzicht in wie Kuklinksi nu werkelijk was, wat zijn drijfveren waren, of hoe hij zo’n schijnbaar gewetenloze moordenaar kon worden. Er wordt kort een mishandelende vader aangehaald, maar Vromen lijkt er bewust voor gekozen te hebben dit niet al te conventioneel te willen maken. Aan de ene kant waardeer ik dat zeer (fuck de wens om alles zwart-wit te kunnen rationaliseren), maar een psychologische analyse van de man zelf had ik waarschijnlijk net zo interessant gevonden. Maar mogelijk dat die informatie helemaal niet voorhanden was, ook al is de film gebaseerd op zowel een boek als op de HBO-documentaire The Iceman Tapes. Deze Tapes heb ik nooit gezien, maar daarin vertelt Kuklinski vanuit de gevangenis zelf over zijn moorden en werk voor de maffia, iets wat volgens menig IMDb-commentator nog een stuk beangstigender is dan deze film…

Realisme
Het ontbreken van een fictieve dramatische verhaallijn geeft de film wat extra realisme. Daarnaast past de strakke rauwe realistische stijl van de film ook goed bij de emotieloze berekendheid van Kuklinski zelf, maar ik ben er nog niet helemaal over uit wat ik in Vromens schoenen had gedaan. Ik kan me voorstellen dat dit voor Vromen ook een heikel/belangrijk discussiepunt is geweest: meer je eigen verhaal vertellen en zelf meer drama toevoegen en dus minder realistisch zijn, of juist het rauwe realisme tonen in ’n strak vormgegeven film..? En doordat dit laatste wel beter past bij de koudheid van de daden van Kuklinski, snap ik Vromens keuze wel hoor.

Verrassende cast
Michael Shannon is zo langzamerhand misschien wel de beste acteur van zijn generatie, maar daarover verderop meer. Want eerst wil ik iets zeggen over de verrassende casting in de bijrollen. Ik zal een paar rollen – die ik als cameo had betiteld en daarom niet op IMDb had gezet (ze staan er dus wel) – niet vernoemen, maar de film bevatte voor mij twee erg opvallende bijrollen. De eerste is die van David Schwimmer, die jij mogelijk enkel kent als Ross uit Friends. Hier draagt ie niet alleen een fout 70’ies porno-snorretje, maar heeft ie ook een paardenstaart, alsmede een arbeidsethiek die ‘m nogal parten speelt. En ik moest echt even kijken voordat ik hem herkende. Daarnaast verwacht ik dat Ray Liotta blij was dat hij – net zoals in Killing Them Softly overigens – weer een rol mocht spelen die voor hem geschreven lijkt, namelijk die van een maffioso die zich maar met moeite staande kan houden in dat milieu. Winona Ryder speelt de rol van (bewust?) onwetende vrouw behoorlijk goed, alhoewel ik me in de eerste scène al afvroeg of ze vooral gekozen is omdat ze nog altijd vrijwel ongestoord zowel een zeer jonge vrouw als ook een wat rijpere vrouw kan spelen.
Het was ook erg relaxed om Robert Davi weer eens goed gebruikt te zien worden, en dan kom ik nu bij die andere erg opvallende bijrol, namelijk die van Chris – Captain America – Evans. Ook hem herken je namelijk vrijwel niet (zie de still hierboven). Hij speelt een collega-hitman, en ik vond het leuk om te zien hoe zo’n ogenschijnlijk oppervlakkige acteur nu heel wat meer brengt.

Maar zoals ik al zei: de ster van de film, die werkelijk met kop, schouders, boven- en een groot deel van z’n onderlijf boven de rest uit steekt, is natuurlijk Michael Shannon. Shannon is zo’n acteur die nu toch eindelijk wel eens wat meer erkenning mag gaan krijgen, en niet alleen van filmfreaks zoals ik. Okay, voor z’n bijrol in Revolutionary Road werd hij al genomineerd voor ’n Oscar, maar het is voor mij nog altijd een raadsel waarom hij niet werd genomineerd voor z’n hoofdrol in Take Shelter.
Als Kuklinski weet hij hier de perfecte balans te vinden tussen de licht ontvlambare en bijna gefrustreerd toegewijde familieman en een werkelijk ijskoude moordenaar. Zo goed zelfs, dat ik me een paar keer ongemakkelijk voelde doordat ik iets te makkelijk met hem mee wilde gaan, ondanks de combinatie van die continue onderliggende spanning en de gruwelijke koudheid waarmee hij z’n daden uitvoert. En toch ga je door deze film deze door de media als monster neergezette huurmoordenaar (ik ben net oud genoeg om me het nieuws rondom zijn arrestatie nog heel vaag te herinneren) meer als mens van vlees en bloed zien, en dat is toch vooral de verdienste van Shannon, verwacht ik…

Final credits
Als geschiedenisles sowieso zeker de moeite waard, maar alleen al vanwege Shannons prestatie is dit een film die elke filmliefhebber zou moeten zien. Dat de regisseur een discutabele en/of gedurfde keuze heeft gemaakt, dat maakt de film mogelijk net wat minder groots, dramatisch of ‘vet’ dan velen verwachten, maar ik snap de keuze wel. Voor een vrij onervaren regisseur levert hij een zeer rauwe film af over één van de koudste huurmoordenaars ooit (in tegenstelling tot wat je nu mogelijk denkt, Kuklinski kreeg z’n bijnaam omdat hij z’n slachtoffers soms voor lange tijd invroor). Vooral die scène – met één van die zeer onverwachte cameo’s – waarin Kuklinski z’n slachtoffer de kans en tijd geeft om God aan te roepen om hem te helpen, die dan natuurlijk niet ‘komt’, die is erg heftig, juist omdat het Kuklinski’s meedogenloosheid het duidelijkst neerzet…
Wát een acteur..!

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1491044