Whiplash (2014)
De manier waarop deze film gefinancierd is toont al de geweldige creativiteit van een ambitieus en gefocust filmmaker. Gelukkig voor ons is deze Damien Chazelle ook de schrijver én regisseur van deze indrukwekkende film, want hij heeft z’n creatieve kwaliteiten ook op inhoudelijk en visueel vlak prachtig in kunnen zetten. Daarbij markeert Whiplash de volgende stap in een zich verrassend sterk ontwikkelende carrière van een op het eerste gezicht wat simpele acteur en stelt de film een pedagogisch gezien behoorlijk interessante vraag. En bovenop al die complimenten bevat Whiplash misschien ook wel de beste rol van een acteur die we allemaal al kennen en waarderen, maar nog nooit zo geweldig goed zagen…
Het verhaal
Andrew Neiman (Miles Teller) is student aan het Schaffer conservatorium in New York, schijnbaar één van de beste conservatoria van de wereld. Als ongepolijst broekie doet ie niks liever dan alles van zich af slaan op z’n drumstel, en het duurt dan ook niet lang voordat hij de aandacht heeft getrokken van ‘horrordocent’ Fletcher (J.K. Simmons), die als tiran de beste muzikanten van het conservatorium tot een jazzband tracht te smeden, als uithangbord en reputatie-verschaffer/-beschermer van de opleiding. En in dit trainen van talenten gaat Fletcher ver, heel ver…
Andrew komt er al snel achter dat hij in Fletcher eindelijk een leraar heeft gevonden die snapt waar z’n eigen ongeremde passie vandaan komt. Maar ook Andrew ontkomt niet aan de op z’n zachtst gezegd lastige leermethoden die Fletcher hanteert. Langzaam maar zeker wordt echter duidelijk dat Andrew niet enkel een zielig slachtoffer van z’n omstandigheden is, want hij is zó gefocust om het te maken als muzikant dat vrienden en zelfs een vriendinnetje maar in de weg zouden zitten. Dat maakt hem sociaal niet echt handig, maar daarmee juist ook menselijker en dus herkenbaarder. Maar is hij opgewassen tegen de harde leerschool waaraan hij onderworpen wordt..?
Whatever it takes..?
“De meest vernietigende woorden uit onze taal zijn ‘Goed gedaan’,” aldus Fletcher in een openhartig gesprek met Andrew. Maar hoeveel teleurstellingen, tegenwerkingen, dubbele agenda’s en ondermijningen kun je als jong broekie aan totdat je van je af gaat bijten? De lijn tussen tough teaching en verbaal misbruik wordt dus nogal verkend, en daarin pakt de keuze voor J.K. – Juno, Spider-Man, Burn After Reading – Simmons als de leraar perfect uit, want hij kan z’n register nogal opentrekken. Ik verwacht een Oscarnominatie voor Simmons, want de manier waarop hij Fletcher neerzet is mogelijk net zo goed, maar zeker net zo intens als Lee Ermey’s Gunnary Sergeant Hartman in Stanley Kubricks Full Metal Jacket. En daarmee maak ik inderdaad een zeer grootse, maar in mijn ogen wel degelijk passende vergelijking.
Cast & crew
Naast de ‘carrière-definiërende’ prestatie van Simmons schittert ook Miles Teller in de rol van Andrew. Verrassend voor mensen die hem alleen kennen van simpele films als Project X en 21 & Over, maar als je hem ook hebt gezien in die kleine rol in Rabbit Hole én/of z’n hoofdrol in The Spectacular Now, dan wist je al dat hij tot veel in staat is. Hier speelt ie waarschijnlijk z’n beste rol ooit, al is de manier waarop de film langzaam onder je huid kruipt vergelijkbaar met The Spectacular Now. Wat overigens wel inhoudt dat het eerste half uur van de film best rustig is qua opbouw. Bewonderenswaardig is overigens ook dat Teller veel van de drumscènes zelf speelde. En dat maakt het des te opmerkelijk dat Teller, die al jarenlang drumt en voor deze rol lange tijd zo’n twaalf uur per week les nam, niet de enige acteur was die deze rol aangeboden kreeg; Dane – Chronicle, Metallica Through the Never – DeHaan wees de rol namelijk af. Maar ik kan me echt niet voorstellen dat DeHaan net zo goed was geweest als Teller, al heeft hij wel diezelfde ‘naar-meer-broedende-diepgang-hintende-en-spanning-opwekkende’ oogopslag als Teller.
Regisseur Damien Chazelle is nog altijd geen 30. Ik kende hem nog helemaal niet, maar hij schreef bijvoorbeeld ook het scenario voor de Elijah Wood-muziekthriller Grand Piano én het schijnbaar verschrikkelijke The Last Excorsism Part II. Daarnaast schreef en regisseerde hij eigenlijk enkel nog muziekdrama’s, dus dat z’n hart daar ligt, dat is wel duidelijk. En met Whiplash toont hij dat hij één van die jonge regisseurs is die we zeker in de gaten moeten houden. Voor z’n nieuwe film, met de mooie titel La La Land, castte hij wederom Teller, maar bijvoorbeeld ook Emma – Harry Potter, The Bling Ring – Watson.
Final credits
Ik weet niet helemaal zeker of m’n grote bewondering voor deze film hierboven wel duidelijk genoeg naar voren komt, maar ik vind die 8.7, die de film momenteel op IMDb staat, best wel terecht. De film toont prachtig wat je mogelijk allemaal op moet geven om het te maken als muzikant of artiest, en ook al ben ik zelf geen uitgesproken jazz-fan, dat zat me slechts in één scène zeer kort in de weg. Verder is de film een beetje opgezet als sportfilm waarbij je aanvoelt dat er naar een climax toegewerkt wordt, maar wat die climax is en hoe die ingevuld wordt, daarin verraste de film me ook nog eens behoorlijk.
En dat Chazelle deze film initieel niet gefinancierd kreeg, daarom eerst een korte versie van het verhaal verfilmde voor het Sundance Festival en daarmee daar de juryprijs voor korte films won en toen de financiering wél rond kreeg, dat geeft de film ook nog zo’n ‘underdog-gunfactor’, waardoor mijn waardering nóg groter wordt…