Cobain: Montage of Heck (2015)
Mijn ‘ding’ met muziekdocumentaires is, dat als ze goed gemaakt zijn, ik vaak fan word van de muzikant waar de documentaire over gaat. Zo gebeurde dat met The White Stripes en Rufus Wainwright, waarover ik ooit op een katerige zondagmiddag een reportage op Ned 3 zag. Bij Cobain: Montage of Heck gebeurde iets soortgelijks, want deze must-see documentaire geeft fans niet alleen het bijna ultieme inzicht in het leven van één van de grootste rockartiesten van de laatste decennia, maar het deed mij fantastisch en compleet herbeleven waarom ik ooit zo’n groot fan van Nirvana was. Dat dat lang niet altijd een vrolijk beeld oplevert lijkt me duidelijk, maar toch waren er wat vrienden die het allemaal iets té heftig vonden. Ik zat er echter helemaal in, met flink wat emoties én behoorlijk wat kippenvel.
En ergens was ik wel blij dat z’n uiteindelijke zelfmoord redelijk buiten beschouwing wordt gelaten, want dat had mij persoonlijk mogelijk iets teveel geraakt…
Het verhaal
Regisseur Brett Morgen werd in 2007 door Courtney Love gevraagd een documentaire te maken over haar voormalig echtgenoot Kurt Cobain. Na acht jaar onderzoek en de beschikking over zo’n beetje alles wat de familie Cobain-Love voorhanden had krijg je dus een geweldige (en chronologische) kijk in het leven van Cobain. Aangevuld met prachtige op Waking Life-lijkende animaties waarover (mij) onbekende teksten van Cobain zijn gezet, en waarin een duidelijk beeld wordt geschetst van veel van de demonen waar Cobain mee worstelde.
Geboren in een vrij ‘middenklasse’-gezin (ik verwachtte eerlijk gezegd wat meer white trash) was al snel duidelijk dat Cobain nu waarschijnlijk als hoogsensitief en/of als ADHD’er zou zijn bestempeld. Zeer veel energie en continu bezig met hoe anderen zich voelden. Toen z’n ouders scheidden bleek Kurts ongeremdheid voor zowel moeder als vader af en toe wat teveel, waardoor de jonge Kurt continu verhuisde. Van z’n moeder naar z’n opa & oma, toen weer naar z’n vader, af en toe in pleeggezinnen, en ga zo maar door. Gelukkig probeert Morgen nergens krampachtig naar redenen voor z’n (latere?) psychische problemen te komen, maar die voel je overal wel doorheen. Daarnaast wordt ook een interessant beeld neergezet van hoe het was om als ogenschijnlijk ‘normaal’ blank persoon op te groeien in de jaren 70 en 80 in Amerika. Een tijd waarin Reagan aan de macht was, het land flink naar rechts trok en waarin de Amerikaanse illusie overwon door de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Mogelijk werd die illusie door Cobain wel beter werd doorzien dan hij met z’n hoogsensitiviteit aan kon. Het zich verzetten tegen die illusie was aan de ene kant z’n grootste inspiratiebron, maar uiteindelijk kon hij ook niet leven in die verstikkende en vergiftigende illusie…
Chronologie
Doordat Morgen de beschikking had over werkelijk alles, plus het feit dat de familie Cobain al vroeg een videocamera aanschafte, zien we hoe de jonge Kurt z’n tweede en derde verjaardag viert, en wat voor schattig manneke hij toen was. Het enige niet-chronologische aan deze documentaire gaat ook over dat jonge manneke, wat aan het eind een mooie extra laag geeft. Daarnaast is het natuurlijk geweldig om van die crappy handcam-beelden te zien van hun eerste optredens, maar vooral de vele notitieblokken die Morgen mocht gebruiken geven een goed beeld van hoe de band te werk ging, hoe ze aan hun naam kwamen, en zoveel meer. Knap hoe Morgen dat allemaal in een gedegen structuur heeft weten te gieten, overigens stevig geholpen doordat hij ook Nirvana’s muziek chronologisch in de film heeft verwerkt. En als je dan naar de teksten luistert, dan zitten daar zoveel aanwijzingen voor een getormenteerd persoon in verwerkt, wat de muziek alleen maar beter maakt…
Daarnaast gaat Love’s betrokkenheid ‘natuurlijk’ verder dan enkel het bieden van oud videomateriaal, waarin ze overigens veelvuldig naakt rond rent. Ze is één van de personen die geïnterviewd wordt, naast Cobains vader en moeder, z’n eerste serieuze vriendin én Krist Novoselic, de bassist van de band. Eigenlijk de enige opvallende afwezige bij de geïnterviewden was Dave Grohl, ooit Nirvana’s drummer maar inmiddels natuurlijk megasuccesvol als frontman van The Foo Fighters. En ergens voelde ik wel een opluchting toen ik Frances Bean Cobain als uitvoerend producent op de aftiteling zag, want het moment dat zij geboren wordt, als dochter van twee aan heroïne verslaafde rocksterren, dat was ook het moment dat ik wel even m’n hart vast hield. Al zie je daarin ook ontzettend veel liefde, waarbij je aan veel voelt dat Cobain het leven in de spotlights helemaal niet ambieerde…
Persoonlijke noot
De reden dat ik wel blij ben dat de documentaire eindigt bij Cobains eerste zelfmoordpoging (een potje vol pillen ergens in Rome, waardoor hij een tijdje in coma lag), is dat ik me zijn geslaagde poging nog kan herinneren als de dag van gisteren. De reden was dat ik toen namelijk zelf net midden in mijn eerste ‘crash’ zat. Toen betiteld als ‘depressief’ denk ik achteraf dat het eerder overspannenheid was (omdat dat zich jaren later een paar keer vergelijkbaar herhaalde). Maar die overspannenheid uitte zich voor het eerst in de nacht van 3 op 4 april 1994. Nog lang niet van de eerste schrik bekomen hoorde ik nog geen twee dagen later het nieuws dat Cobain zich door z’n hoofd geschoten had. Dat rakelde een deel van mijn paniek weer op, waardoor ik hem toen ook letterlijk een klootzak heb genoemd, omdat ie zo’n kutvoorbeeld gaf.
Zo’n 21 jaar later zie ik de wereld gelukkig een stuk genuanceerder, en deze documentaire toont vooral de menselijke kant van Cobain. En hoe hij mede daarom zo moeilijk kon leven met z’n verslavingsgevoeligheid, z’n chronische maagklachten en met alle rotheid die hij in de wereld zag…
Final credits
Cobain: Montage of Heck voelt af en toe wat voyeuristisch aan, juist omdat het materiaal écht zeer persoonlijk is. Soms voldoet het precies aan het beeld dat de meeste fans van Cobain c.s. zullen hebben, maar de film bevat echt ontzettend veel nooit eerder gepubliceerd materiaal. Onmisbaar voor fans die een ‘rijker’ beeld willen van de persoon waar ze ooit zo’n fan van waren, ook al is dat beeld na deze documentaire een stuk rauwer en realistischer dan dat mogelijk geromantiseerde tienerbeeld van vroeger…