Straight Outta Compton (2015)
Okay, de vierde film/documentaire die ik in korte tijd zag die zorgt dat 2015 qua muziekfilm/-documentaires dus onvergetelijk aan het worden is. Na grunge-rock (Cobain: Montage of Heck), jazzy pop (Amy) en psychedelische surfmuziek (Love & Mercy) komt regisseur F. Gary – Friday, Be Cool, Law Abiding Citizen – Gray met een film over hiphoplegendes Ice Cube, Dr. Dre, Eazy-E, DJ Yella en MC Ren, oftewel NWA. En ik moet wederom dus toegeven: Straight Outta Compton verraste me enorm positief. Ik droomde er ’s nachts zelfs nog over (over hoe ik als blanke uit de klei getrokken Nederlander mogelijk een stuk agressiever gereageerd zou hebben op alles wat deze zwarte Amerikanen werd aangedaan door de LAPD), en dat zegt wel wat. De film riep zelfs wat cynisme bij me op, omdat ik me afvraag waarom zulke artiesten de laatste jaren minder heftig lijken te zijn geworden. Want dat de urgentie, volgend uit de racistische manier waarop de Amerikaanse politie met niet-blanken omgaat, nog altijd groot is, dat is het afgelopen jaar wel gebleken in onder andere Ferguson…
Het verhaal
Mede geproduceerd door Ice Cube en Dr. Dre zelf vertelt Straight Outta Compton het uitgebreide verhaal vanaf de eerste wat primitieve opnamesessies van Dr. Dre (Cory Hawkins), Ice Cube (O’Shea Jackson Jr.) en Eazy-E (Jason Mitchell) in de jaren 80 in één van de mindere buurten van Los Angeles: Compton. Dre als producent, Cube vooral als songwriter en Eazy-E als rappende zanger, zij het dat E wat overtuiging nodig had daarvoor. Cube werd nogal geroemd vanwege z’n directe teksten, en na wederom een totaal niet-geprovoceerde aanvaring met de lokale politie besluit hij om nog duidelijker te schrijven over hun leven in ‘da hood’. Ruthless Records, het bedrijf dat E daarvoor opzette, trekt al snel de aandacht van de blanke manager Jerry Heller (Paul Giamatti), en met z’n tweeën lukt het ze om een wat grotere platenmaatschappij (Priority Records) te strikken voor hun debuutalbum.
Het album is zo’n grote hit dat vooral het nummer Fuck the Police de aandacht van het totale politiecorps trekt. In een scène die mij direct terug liet denken aan Lenny Bruce, één van mijn komediehelden en inspirator van in elk geval Bill Hicks en – ik verwacht – Hans Teeuwen, wordt de groep gedreigd om dat nummer niet meer te spelen tijdens hun uitverkochte concerten door heel Amerika, maar vooral Ice Cube laat zich de mond niet snoeren. Wat volgt is een lompe arrestatie, maar dat zorgt enkel voor meer gratis publiciteit voor hun muziek, plus dat het een teken is dat ze wel degelijk een gevoelige snaar raken. Ondertussen blijkt echter dat buiten Eazy-E niemand een degelijk contract heeft, en als dan eindelijk de contracten opgesteld zijn, besluit Cube dat hij niet wil tekenen. Hij stapt uit NWA en maakt dan solo AmeriKKKa’s Most Wanted, een album waarmee hij aantoonde makkelijk in z’n eentje succesvol te kunnen zijn. Eazy-E voelt zich echter op z’n pik getrapt en gaat verbaal in de tegenaanval met een nieuwe plaat, maar hij wordt direct ge-owned met Cube’s volgende nummer, waarin hij letterlijk de grond aanveegt met z’n voormalige partners-in-crime. Inmiddels is Dr. Dre ook al succesvol met The Chronic (geproduceerd door Suge Knight (R. Marcos Taylor)), en dan lukt het E om z’n ego lang genoeg opzij te zetten om te beseffen dat hij Dre en Cube toch wel hard nodig heeft. Maar op het moment dat ze weer grootse plannen aan het maken zijn om een nieuw album te maken blijkt E besmet te zijn met HIV, wat begin jaren 90 een vrij snel doodvonnis betekende. Terwijl in de achtergrond hun legacy gestalte krijgt in de vorm van nieuwe rappers als Snoop Dogg en Tupac.
Urgentie..?
Ondanks dat de 2 uur en 27 minuten die deze film duurt behoorlijk voorbijvliegt, vroeg ik me tijdens de film toch een paar keer af waar de controversiële artiesten van dit moment zijn. Nu geef ik eerlijk toe dat ik geen specifieke hiphop-fan ben (ik hou eigenlijk van alle muziek die met passie of vuur gemaakt wordt, en niet vanwege primair commerciële redenen), dus hoe scherp de teksten van hedendaagse rappers zijn weet ik niet, maar ik kreeg toch wel een paar keer het cynische gevoel dat dit soort protestmuziek niet meer lijkt te bestaan. Als dat zo is, is het dan juist ‘vercommercialiseerd’ en daardoor niet meer scherp, zijn we als maatschappij wat murw gebeukt waardoor we het wat opgegeven hebben, of mis ik iets..? Kan me niet voorstellen dat de urgentie verdwenen is. Kijk naar al het heftige politiegeweld van de laatste jaren in Amerika, of de groeiende inkomensongelijkheid, de debiele reacties van sommige ‘mensen’ op de vluchtelingenproblematiek, et cetera. Toen ik gisteravond een trailer zag van Ride Along 2 vroeg ik me ook af wat er met Ice Cube zelf gebeurd is, want hij is inmiddels ook al een household name in menig commerciële komedie. Is ook hij softer geworden, iets wat ten tijde van Straight Outta Compton zeker nog niet het geval was..?
Cast & crew
Okay, ik ontdekte zojuist pas dat Cube in de film gespeeld wordt door z’n zoon O’Shea Jackson Jr. Geen wonder dat ik me af en toe verbaasde over de gelijkenissen tussen acteur en karakter. Hij maakt hier overigens z’n speelfilmdebuut, dus ik weet niet zeker of hij goed kan acteren, of dat hij vooral erg veel op z’n pa lijkt. Corey Hawkins, die Dr. Dre speelt, kun je herkennen uit bijvoorbeeld Iron Man 3 of Non-Stop, maar ik had vooral bij hem wel een paar momenten dat het acteren ietwat minder was. Niet vaak, maar het viel me wel nét op. Jason – Eazy-E – Mitchell heeft wel wat bijrolletjes gehad in o.a. Texas Killing Fields, Contraband en Broken City, en ik denk dat hij de beste acteur is van de drie hoofdrolspelers. Waarbij ik overigens wel moet melden dat ik Eazy-E het minst goed ‘ken’, wat niet zo onlogisch is, gezien z’n onfortuinlijke einde. Naast deze drie hoofdrollen worden de bijrollen eigenlijk allemaal meer dan voldoende ingevuld, dus naast een paar (emotionele) scènes die net iets minder waren, zit het op acteervlak wel goed. Natuurlijk is Paul Giamatti wederom erg goed, al is z’n rol wel wat vergelijkbaar met die Love & Mercy. Alhoewel hij hier wel een paar keer goed los gaat, ook al blijkt hij uiteindelijk toch ook wel een geniepig zakenman.
F. Gary Gray bewees z’n kwaliteiten eerder al, onder andere met de Ice Cube-film Friday, dus mogelijk dat ze al geruime tijd vrienden zijn en dat dat ook één van de redenen is dat hij deze film mocht regisseren. Iets wat hij overigens goed doet, want zoals ik al zei: die bijna 2,5 uur vlogen behoorlijk voorbij. Natuurlijk hadden schrijvers Jonathan Herman (die z’n debuut maakt) en Andrea Berloff, die eerder Oliver Stone’s World Trade Center mede schreef en nu ineens vrij druk lijkt, nog wat meer drama toe kunnen voegen (zoals ik ’s nachts dus in m’n droom ‘deed’), maar waarschijnlijk hebben ze zich netjes aan de ‘waarheid’ gehouden. Een waarheid die sowieso al best woedendmakend is natuurlijk…
Final credits
Net als eerdergenoemde muziekfilms en -docu’s blijft deze ook ontzettend goed hangen. Nu ben ik altijd wel een beetje een sucker voor films over artiesten (Lenny, over eerdergenoemde Lenny Bruce, is nog altijd mijn nummer 1 film aller tijden, als ik die écht een zou moeten kiezen), maar ik heb ook genoeg van dit soort films gezien die behoorlijk slecht waren. Dat is Straight Outta Compton zeker niet, en vooral mensen die NWA mogelijk nog niet echt kenden krijgen met deze film een zeer uitgebreide uitleg wie ze waren, wat ze deden, en zeker ook wat hun invloed was. Hiphop-fans zelf zullen allang weten dat ze deze film móeten zien natuurlijk, en zitten waarschijnlijk helemaal niet op mijn advies te wachten…
Oh ja, tijdens het schrijven van bovenstaande “Urgentie..?”-alinea moest ik trouwens wel af en toe aan ‘onze eigen’ Fresku denken, die wel degelijk zaken aan de kaak stelt. Is het nummer Zo Doe je Dat in dat licht extra pijnlijk of juist enorm treffend in dezen..?