Belgica (2016)
Noem me een zeikerd, maar als op het moment dat ‘wij’ films als Rokjesdag, Familieweekend, Fissa en Brasserie Valentijn (en SneekWeek, alleen nog in Leeuwarden) in onze bioscopen hebben draaien, draaien in de filmhuizen Belgische films als D’Ardennen, Black en Problemski Hotel. Okay, Knielen op een Bed Violen moet ik nog zien, maar ik kan me niet voorstellen dat die iets afdoet aan mijn conclusie, dat ik na het zien van het prachtig menselijke, dramatisch ingetogen en muzikaal mega-energieke Belgica als filmliefhebber misschien maar de grens over moet steken, want als serieus filmland lopen we toch steeds verder achter op onze zuiderburen..?
Wat de mogelijke reden voor dit enorme verschil in kwaliteit is, daarover later meer, maar laat ik deze alinea positief eindigen door te stellen dat regisseur Felix van Groeningen na De helaasheid der dingen en The Broken Circle Breakdown wederom een jaloersmakende film aflevert, waarbij ik in één scène het acteerwerk eigenlijk niet kon geloven, zo goed als het was…
Het verhaal
Jo (Stef – Adem – Aerts) runt café Belgica in Gent, een heerlijk rauw café waar het bier rijkelijk vloeit, de sigaretten continu branden, en waar werkelijk iedereen welkom is. Het café draait meer dan voldoende, maar Jo is niet geheel zonder ambitie. Gelukkig is daar grote broer Frank (Tom Vermeir), die ondanks z’n rock’n’roll-leven dan wel al een vrouw (Charlotte Vandermeersch) en zoontje heeft, maar totaal niet stil kan zitten. De reden daarvoor wordt mooi langzaam duidelijk, maar voor nu voldoet het te stellen dat Frank z’n jongere broertje Jo altijd al bijgestaan heeft, want op de lagere school was z’n dichtzittende rechteroog een enorme pest-reden, iets wat Frank altijd ‘oploste’.
Jo’s ambitie en Franks enthousiasme gaan goed samen in een nieuw plan: het omvormen van het leegstaande en aan Belgica-grenzende pand tot een concertzaal. Dat deze zaal door commerciëlen direct gezien wordt als potentiële club geeft de film de juiste context, compleet met zich aanbiedende beveiligingsbedrijven en ‘lastige’ veiligheidsinspecteurs (een zeer kleine bijrol van Johan Heldenbergh, hoofdrolspeler in The Broken Circle Breakdown). Maar dat zijn zaken waar Jo zich liever niet mee bezig houdt, en waarin hij Frank volledig vertrouwd. Jo is vooral bezig met het creëren van een zelfverklaard “oord van verderf”, waar de interessantste Belgische bands en performances een podium geboden wordt. En dat zorgt er al snel voor dat de Belgica dé hit van Gent wordt. Maar als The Shitz hun hit How Long spelen, dan voel je mogelijk ook wel al dat hun “How long will this go on, and on..?“-tekst mogelijk wat voorspellend is…
Dramatisch ingetogen
Maar juist daarin onderscheid Belgica zich wel, en verraste hij me dus uiteindelijk ook. Je verwacht namelijk een grootse dramatische gebeurtenis, maar je krijgt vooral het ‘echte’ leven, vermengd met geweldige muziek en zeker niet perfecte mensen. En dat leidde ertoe dat ik me op gegeven moment bijna rot ging voelen, omdat ik echt niet wilde dat er, zoals het ‘hoort’ in een conventioneel drama, toch wel iets mis zou moeten gaan. Maar het mooie is: het leven overkomt hen gewoon. De dingen die gebeuren zijn niet geschreven om effect te sorteren, maar door het juist in en ‘normaal’ te houden, wordt het af en toe pijnlijk en soms ook prachtig realistisch, zoals eerdergenoemde scène (tussen Frank en z’n zoontje).
Lef
En mogelijk dat dáár wel de grootste reden voor het steeds duidelijker wordende kwaliteitsverschil met NLse films in gevangen zit: er lijkt eigenlijk nooit een conventionele en/of primair commerciële reden achter dit soort films te zitten. Juist door je puur te focussen op dat wat je wilt vertellen, zonder je direct af te moeten vragen of dat wel geld op gaat leveren, dat lijkt een vrijheid te geven die af en toe dus zo geweldig uitpakt.
Ik dacht overigens ook ooit (en soms nog steeds) dat wij hier, in ons zo progressieve land, mogelijk té ‘vrij’ en/of gelukkig zijn, dat we geen echte urgentie voelen om iets te móeten vertellen. Maar mogelijk dat ons ‘stimuleringsbeleid’ ervoor zorgt dat producenten zich op vrijwel volledig risicoloze formulefilms richten. Of zou die vermenging met tv-producenten veel Nederlandse films die platte/flauwe RTL-saus geven? Waarbij ik films als Hemel, Matterhorn, Het Echte Leven, Kan door huid heen, Wilde Mossels, Doodslag, De Wederopstanding van een Klootzak, TBS en alles van Van Warmerdam natuurlijk niet mag vergeten te noemen, maar moeten we blij zijn dat er jaarlijks één of twee goede Nederlandse films gemaakt worden, als er momenteel zeker drie geweldige Belgische films gelijktijdig in de bioscoop draaien?
Cast & crew
Hoofdrolspelers Aerts en Vermeir kende ik nog helemaal niet, maar wat Aerts met z’n oog doet, dat is bijna net zo knap als wat Christian Bale in The Big Short deed. Daarnaast is hun broederlijke chemie erg liefdevol, wat hun ‘conflict’ nog beter invoelbaar maakt. En waar ik soms wel eens dacht, dat bepaalde scènes niet geheel foutloos geacteerd werden, hebben de acteurs het geluk dat het in zo’n menselijk realistische film ook niet perfect hoeft/mag natuurlijk. Hetzelfde geldt voor Vandermeersch, die behoorlijk onherkenbaar is, vergeleken met haar rollen in The Broken Circle Breakdown en Loft. En qua bijrollen: die van Heldenbergh noemde ik hierboven al, maar ik begin me af te vragen of Sam Louwyck in real life een travestietenwens heeft, want na z’n opmerkelijke rol in D’Ardennen ‘hint’ hij daar in deze film ook lichtjes naar. Maaaaaar, wat deze film qua acteren zo laat opvallen, is dus die scène tussen Frank en z’n tweejarige zoontje. Niet dat Vermeir daarin uitblinkt, maar ik kon m’n ogen werkelijk niet geloven bij hoe geweldig die peuterbaby reageert en werkelijk bewust lijkt te acteren. Ik weet niet of daar 100 takes voor nodig zijn geweest, of dat dat jochie mogelijk Vermeirs (of Van Groeningens) zoontje was, maar ik zat werkelijk met open mond te kijken.
De rest van de cast vormt een mooi bont gezelschap, zoals ik me de Belgische samenleving ook graag voorstel te zijn. Daarbij wordt de film dus voor een belangrijk deel ook gedragen door een geweldige soundtrack én muziek van Soulwax/Too Many DJ’s/2manydjs, wat de film precies de juiste balans qua energie geeft.
Final credits
Ja, vooral het feit dat de film dus gedurfd ‘on-dramatisch’ lijkt te zijn – wat overigens niet wil zeggen dat er geen drama in zit – gekoppeld aan een heerlijk rustige ‘meanderende’ vertelling, doet het allemaal zo fijn realistisch aanvoelen. Maar vrees niet dat deze film ’traag’ is of zo, want daarvoor is de setting en de soundtrack juist weer te levendig voor. Eigenlijk is dit zo’n film over een stel gasten die je misschien wel gewoon wilt kennen, of waar je bevriend mee wilt zijn. En waar dat in films wel vaker het geval is, daar voel je bij deze twee broers aan dat je daarvoor helemaal niet een onrealistische filmwerkelijkheid in hoeft te stappen, maar gewoon de auto moet pakken richting Antwerpen of Gent.
Terecht dus, dat Van Groeningen op het Sundance Festival, in januari van dit jaar, de prijs voor “Best Director, World Cinema Dramatic section” won…