Hell or High Water (2016)

Ik hoorde achteraf pas dat deze van de regisseur van Starred Up was, dat mooie gelaagde en prachtig grijze Britse gevangenisdrama. Combineer dat met de scenarist van Sicario, en je zult me wel geloven dat Hell or High Water één van de betere films is die ik in maanden gezien heb. Nu moet ik je verwachtingen ook weer niet teveel de hoogte in sturen, want zo goed als No Country for Old Men (waar de film zeker ‘familie’ van is) en zo poëtisch als Killing Them Softly (over vergelijkbare wanhoop in the land of the free) is Hell or High Water niet, maar hij neigt wel aardig in die richting. Met een verrassend goede Chris – Star Trek Into Darkness – Pine, een goed op springen staande maar ingehouden kruitvat in de vorm van Ben – The Program – Foster, een perfect gecaste Jeff Bridges en West-Texas: de streek die je eigenlijk ook als karakter zou kunnen zien…

Het verhaal
Na lange tijd voor z’n zieke moeder te hebben gezorgd dreigt Toby (Pine) nu z’n ouderlijk huis kwijt te raken aan de Texas Midlands Bank. Samen met z’n net uit de bak gekomen broer Tanner (Foster) is hij daarom op nogal onorthodoxe wijze geld bij elkaar aan het verzamelen. Door banken te overvallen hopen ze op tijd de wurghypotheek af te kunnen lossen, en laat de ironie hem nou zitten in het feit dat ze enkel filialen van de Texas Midlands Bank overvallen. Natuurlijk ook direct een reden waarom wij als kijkers graag meegaan in hun verhaal, al is Tanner nogal een ongeleid projectiel die elk moment tot ontploffing lijkt te kunnen komen. Waar Toby vrij nobele motieven heeft (de ‘good guy‘ die door het systeem met z’n rug tegen de muur staat, iets wat gelukkig niet te duidelijk wordt ‘uitgesproken’), weet Tanner niet veel beter dan dat hij op het criminele pad een stuk succesvoller zal zijn dan op het rechte.

Parallel daaraan loopt Texas Ranger Marcus Hamilton (Bridges) op z’n laatste politiebenen, want hij staat op het punt met pensioen te gaan. Als ouderwetse Texaan is hij politiek niet zo correct richting z’n half-Indiaanse partner Parker (Gil – Twilight – Birmingham), maar je voelt in die relatie wel een wederzijds respect, waar gewoon af en toe een kutopmerking tussendoor gegooid moet worden om de boel scherp te houden. Hamilton bijt zich vast in de zaak, en het spoor zal uiteindelijk natuurlijk ook naar de broers leiden. Dat gebeurt echter met een ‘menselijke subtiliteit’ die je makkelijk over het hoofd kunt zien, maar daarin schuilt wel een groot deel van de kracht van deze neo-western.

Rauw en grijs West-Texas
De rauwheid van West-Texas lijkt rechtstreeks uit een Coen-broers film te komen. In Hell or High Water komt dat onafhankelijke, dat ‘we beschermen onszelf wel met onze wapens’-gevoel, het beste naar voren in een scène waarin ze tijdens een overval een oude cliënt van de bank naar z’n wapen vragen, dat tijdelijk ook van hem afpakken, om daarna bij het vluchten direct door deze zelfde kerel beschoten te worden. Ook een best hilarische scène, maar het toont wel een aparte vorm van ‘vrijheid’ die wij hier in Europa volgens mij al zo’n 150 jaar ‘weg-beschaafd’ te hebben. Dat kun je enkel als negatief zien, maar daar schuurt de film ook het duidelijkst tegen No Country for Old Men aan: die oude normen en waarden zijn mogelijk wel wat lomper, maar ook duidelijker en ‘eerlijker’.

Daarnaast worden de twee hoofdkarakters herkenbaar en prachtig ‘grijs’ neergezet, als in: je kunt meegaan in de argumentatie van zowel Toby als van Hamilton, en dat brengt je als kijker mogelijk ook wat aan het twijfelen. Daarbij ondersteunen de archetypische bijrollen het verhaal erg goed, en vindt alles dus plaats tegen de achtergrond van wat ooit Amerika’s frontier was, maar nu ook het wat achtergebleven achterland. En daar ontnemen onpersoonlijke banken de witte man het land, dat die witte man zo’n anderhalve eeuw geleden zelf van de indianen afpakte. Dat er een duidelijke link is met het Comanche-verleden van die streek blijkt wel als ik je vertel dat de werktitel van de film ooit Comancheria was. Zelf associeerde ik “high water” meer met het onder water staan van je huis (de hypotheekschuld is dan hoger dan de verkoopwaarde van je huis), maar dat komt mogelijk doordat ik net wat werk voor een hypotheekverstrekker heb gedaan, en deze interpretatie past enkel vrij oppervlakkig bij de film. Oorspronkelijk komt de titel natuurlijk van “come hell or high water“, wat zoiets als “wat er ook gebeurt” betekent. En dat past wel erg goed bij die existentiële uitzichtloosheid die zo’n beetje elk karakter in de film lijkt te voelen…

Cast & crew
Het is goed om Pine eens in een serieuzere rol te zien. Als de jonge kapitein James T. Kirk toonde hij dat blockbusters hem nogal makkelijk afgaan, maar hier wordt er wel meer van hem verwacht. And he pulls it off! Z’n ingetogen maar charismatische rol toont een onmacht die in z’n commerciëlere rollen meestal totaal misplaatst/onnodig is, maar hier laat ie mij voor het eerst zien dat ie dus ook meer kan. Van Foster wacht ik eigenlijk nog altijd op z’n grote doorbraak, want met z’n rollen in Alpha Dog en 3:10 to Yuma knalde hij wel van het scherm, maar z’n keuzes daarna zijn niet altijd even gelukkig geweest. Maar als ‘kruitvat met an attitude‘ is hij hier perfect, terwijl hij zich precies op de juiste manier inhoudt. Zo’n rol kan namelijk ook vrij makkelijk verkeerd over-the-top gaan. En Bridges is wederom geweldig, in een rol die hem misschien wel eens een Oscarnominatie voor Beste Mannelijke Bijrol op zou kunnen leveren. Hij won de Oscar namelijk een aantal jaar geleden voor Crazy Heart, maar ik kan niet zeggen dat die rol beter is dan die hij hier speelt.
David Mackenzie z’n vorige film, Starred Up, betekende voor mij de doorbraak van Jack – Unbroken, Money Monster – O’Connell. In die kwaadmakende gevangenisfilm wist Mackenzie ook al zo fijn te balanceren tussen hoop en cynische wanhoop. Daar houden de overeenkomsten volgens mij ook wel aardig op verder, maar dat hij een regisseur is om in de gaten te houden, dat is nu wel duidelijk. Niet dat hij een jonge nieuwe regisseur is hoor, want hij maakte eerder ook al het Ewan McGregor-Tilda Swinton-drama Young Adam en die film waarvan mij de opvallende titel altijd is bijgebleven: Hallam Foe (met o.a. Jamie Bell). Naast scenarist Taylor Sheridan verdient ook cameraman Giles – What Maisie Knew – Nuttgens wel wat credits, want een aantal prachtig lange shots vielen me behoorlijk bewust op…

Final credits
Ja, Hell or High Water is meer dan een aanrader. Wederom een scherpe film over de staat waarin de VS zich bevindt, maar net als Killing Them Softly door een niet-Amerikaan gemaakt. Mackenzie is, wat z’n naam al doet vermoeden, namelijk een Schot.
Soms is wat afstand nemen dus best goed, en als je dan zo zelfverzekerd misdaad, humor, ernst, kritiek en spanning door elkaar weet te mixen, dan kan er zoiets moois ontstaan…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt2582782

P.S. Ik zag de film tijdens het PAC-festival (Pathé Alternative Cinema), waar arthouse-films worden getoond. Ik begrijp dat deze niet voor iedereen is, maar denk toch wel dat de doelgroep voor deze film breder is dan die voor een gemiddelde PAC-film.