The Disaster Artist (2017)
James Franco verrast aardig wat vrienden en vijanden met deze indrukwekkende film over het maken van één van de slechtste films ooit: The Room uit 2003. Het mysterie rondom ‘auteur’ Tommy Wiseau wordt niet alleen respectvol en goed in stand gehouden, maar bij vlagen zo neergezet dat ik zelfs aan de ultieme performance artist Andy Kaufman moest denken (één van de onderwerpen van de nummer 2 in m’n top-15-van-2017-lijstje). En eigenlijk geen een keer aan Ed Wood, Tim Burtons ode aan de man die wordt gezien als slechtste regisseur aller tijden, iets dat ik vooraf wel verwachtte. Over dromen, zelfverloochening, passie, Hollywood en de toevallige productie van een uiteindelijke culthit…
Het verhaal
Greg Sestero (Dave (!) Franco) is een wannabe actor in San Francisco als hij tijdens een toneelles de enigmatische Tommy Wiseau (James Franco) ontmoet. Hij is direct onder de indruk van Tommy’s onverschrokkenheid en maar wat blij als Tommy hem wil helpen een beter acteur te worden. Langzaam wordt Tommy’s achtergrond een beetje duidelijk, maar of hij wel echt uit “N’Orlieeens” komt, zoals hij met z’n onplaatsbare accent vertelt, dat wil je maar niet geloven. Wat wél gebeurt, is dat ze een wat kinderachtig pact sluiten om elkaar altijd te blijven steunen, zeker als ze het idee opvatten om zo’n 700 kilometer naar het zuiden te rijden, naar lalaland.
Als de audities in Hollywood logischerwijs wat tegenvallen, ondanks dat Greg een agent weet te regelen in Sharon Stone, en Tommy er door real life Judd Apatow op wordt gewezen dat hij nooit een carrière als acteur zal krijgen, maakt Greg terloops de opmerking om dan toch gewoon zelf een film te maken. Gezien Tommy’s mysterieuze achtergrond is het lastig te geloven dat Tommy hier best wat geld voor apart heeft liggen, maar langzaam maar zeker lijkt het toch dat de productie uitgevoerd zal gaan worden. Wat volgt is een filmproductieproces dat me ook aan American Movie: The Making of Northwestern deed denken, puur al om te tonen dat passie soms belangrijk lijkt dan kunde. Het levert in elk geval meer drama op dan een smooth production, maar levert het uiteindelijk ook iets op dat op een film lijkt..??
In control
Hoe langer ik erover nadenk, hoe knapper ik het vind dat regisseur Franco nergens uit de bocht is gevlogen. Nu zie je aan het begin van de aftiteling hoe geweldig simultaan sommige in de film opgenomen scènes lopen met hoe die scènes er in The Room uit zien (zie still hierboven), maar dat is gewoon goed vakwerk, oftewel kunde. Het knappe dat Franco weet te bewerkstelligen zit ‘m in het kunstzinnige, in het zeer goed balanceren op het randje van: “Hoe ver neem ik dit karakter mee in absurditeit, en waar moet ik m’n publiek mogelijk iets meer geven om het interessant te houden..??“. Dat Franco daar als regisseur de balans in weet te vinden valt mogelijk niet direct goed op, maar dat is waar de fout zit als een film als deze niet werkt. Maar dat doet ie dus wel, zo goed zelfs dat ik dus een paar keer aan het geniale van Andy Kaufman moest denken, maar ook aan de documentaire Jim & Andy: The Great Beyond (en zelfs Twin Peaks: The Return), doordat het mysterie rondom de persoon (of in geval van Twin Peaks: al die vragen waar fans al 25 jaar mee rondliepen) niet makkelijk wordt ontrafeld en/of uitgelegd, maar mogelijk zelfs een extra dimensie krijgt. Dat het scenario gebaseerd is op Greg Sestero’s eigen boek helpt daar waarschijnlijk ook wel in…
Cast
Al blijft het toch wat moeilijk om te geloven dat de real life Greg echt een goed boek kan schrijven, maar in dat oordeel zie ik dan ook weer m’n eigen mogelijke tekortkoming. Eén die ik ook voelde in m’n vrij snelle oordeel over die rare Tommy in de film. Soms erger ik me wel eens aan niet-conventionele mensen, en hoe goed ik ook weet dat dat juist iets over mezelf zegt, ik blijf het wel doen. Maar ook dat wordt in deze film op logisch natuurlijke wijze behandeld; hoe iedereen om Tommy heen hem achter z’n rug af en toe uitlacht. Want zeker als je James Franco’s vertolking in de eerste scènes ziet, dan zul jij je ook meerdere malen afvragen of hij wel helemaal 100% is, verwacht ik. Koppel dat aan het opportunisme van Tommy’s omgeving op het moment dat ze erachter komen dat hij geld genoeg heeft, en ik denk dat je wel begrijpt op welk randje ook zij moesten balanceren om The Room mede te kunnen maken. Daarin komen overigens veel leuke cameo’s voorbij, van eerdergenoemde Sharon Stone tot Judd Apatow (Franco en Apatow kennen elkaar al sinds Franco’s doorbraak in Freeks and Geeks natuurlijk), terwijl in de ‘reguliere’ supporting cast toppers als Josh – The Hunger Games – Hutcherson, Jacki – Oscargenomineerd voor Animal Kingdom – Weaver, Alison Brie en Zac Efron voorbijkomen, naast Franco’s vriend Seth – This is the End, Sausage Party – Rogen. En dan heb ik het nog niet over de openingsscène gehad, waarin de reacties en herinneringen van tal van grote Hollywoodnamen op The Room als montage zijn verwerkt.
Beter zonder voorkennis?
Met andere woorden: Franco maakte een film in, over, met en voor Hollywood. Maar ja, dat is natuurlijk ook de sociale omgeving waarin hij verkeert. En dat zo’n beetje al z’n bekende vrienden opdraven voor deze film, dat zegt natuurlijk wel wat over z’n status en/of vriendelijkheid. Waardoor ik Franco nu echter nog wat meer respecteer, is het feit dat hij met deze film zelf ook een flink risico nam. Door zijn financieel grotere zekerheid natuurlijk niet zoveel als Tommy en Greg in het echt deden, maar ik vind het geweldig dat Franco zichzelf blijft uitdagen, waarbij hij zichzelf overigens sowieso niet al te serieus lijkt te nemen. Maar juist die onverschrokkenheid maakte hem dus zo geschikt om deze film te maken. Nu kende ik The Room enkel van naam vóór het zien van deze film, en Tommy Wiseau’s karakter zelfs helemaal niet, dus ik voel de kritiek niet, dat je niet genoeg inzicht krijgt in wat die rare gast dreef. Nu heb ik daar dus ook niet al zo’n veertien jaar (sinds het verschijnen van The Room) over na kunnen denken, dus deze film heeft geen vooropgezette opvattingen mijnerzijds te weerleggen (iets wat bij sommige Amerikaanse recensenten wel het geval leek). En waar ik bij bijvoorbeeld Anton Corbijns Control (over het leven van Joy Division-frontman Ian Curtis) nog duidelijk voelde dat het verhaal geschreven was door iemand die de motivaties van het hoofdkarakter niet begreep, wat in mijn ogen ook mijn kritiek op die film rechtvaardigde, daar is dat gevoel hier helemaal niet aanwezig. Misschien wel omdat Gregs karakter in de film ook genoeg ‘willen-zorgen-herkenning’ opriep, als in: hij lijkt echt wel een goede vriend te zijn, die vanuit een vriendelijkheid om z’n eigen nieuwsgierigheid niet boven het belang van z’n vriend te plaatsen, juist niet al te diep doorvroeg in wat er allemaal door het (mogelijk door een ongeluk beschadigde?) brein van Mr. Wiseau om ging, en gaat. Daarnaast is Sestero’s boek door het schrijversduo achter mooie ‘jonge’ films als (500) Days of Summer, The Spectacular Now en The Fault in Our Stars naar een scenario vertaald, en die films raakten ook veel van de juiste snaren…
Final credits
Wederom zo’n film die steeds beter wordt, hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik erover lees, en hoe langer ik ‘m in m’n hoofd laat ronddwalen. Als ik dan ook nog terugdenk aan de manier waarop met goed foute muziek uit die tijd (het verhaal speelt zich tussen 1998 en 2003 af ongeveer), zoals Corona’s Rhythm Of The Night (alhoewel al uit 1993), de tijd direct wordt ‘gezet’, dan groeit die glimlach op m’n gezicht nog wat meer. Fijn dat de film wat Oscarbuzz aan het genereren is, en die twee Golden Globe-nominaties (voor Beste Film (comedy or musical) en Beste Acteur) zouden wel eens een teken kunnen zijn dat de persoon die ooit de Oscaruitreiking knetterstoned leek te presenteren, zich nu volledig gerehabiliteerd heeft met een film over iemand die het begrip rehabilitatie volgens mij totaal niet rationeel begrijpt, maar vanuit een gedreven naïviteit gewoon begint te maken. En dat is en blijft bijzonder bewonderenswaardig, of je het omdenken van z’n eigen falen nou als psychologisch vluchtgedrag of juist als spirituele wijsheid ziet…