BlacKkKlansman (2018)
BlacKkKlansman is Spike Lee’s onbevreesde aanklacht tegen het nog altijd wijdverbreide racisme in de Amerikaanse (en onze) samenleving. Maar dan wel verteld in een vet vermakelijke blaxploitation-stijl, met scènes waarbij je soms twijfelt of het nou serieus bedoeld is of niet (met een aantal van die bijna surrealistische climaxen), en met genoeg ontspannende humor en een topcast om je ook door het ietwat stuurloos aanvoelde midden van de film heen te voeren. Om uiteindelijk misschien wel perfect te eindigen, waarbij velen de zaal verlieten met een gevoel waar ze mogelijk niet op hoopten, maar wat juist exact de noodzaak van deze film toont…
Het verhaal
Misschien wel het opvallendste aan het verhaal – over een zwarte detective bij de Colorado Springs politiemacht in de jaren 70 van de vorige eeuw, die vrij spontaan een onderzoek begint naar de lokale Ku Klux Klan – is dat het gebaseerd is op een waargebeurd verhaal. Ron Smallworth (John David Washington) – tevens schrijver van het boek waarop het scenario werd gebaseerd – heeft het al lastig genoeg als hij als eerste zwarte Amerikaan aangenomen wordt bij het racistische politiecorps. Hij is echter ambitieus, maar als hij in de lokale krant een hotline van de Ku Klux Klan ziet, besluit hij even nieuwsgierig als gedurfd het nummer te bellen. Direct heeft ie door dat ie zo racistisch mogelijk moet zijn, en het gesprek dat volgt verbaasd z’n blanke collega’s nogal. Onder hen bevindt zich ook Flip Zimmerman (Adam Driver), die later Rons plek inneemt, want de KKK is zo gecharmeerd van Rons ideeën, dat ze ‘m al snel willen ontmoeten.
Nu doet Flips achternaam al vermoeden dat hij ook niet geliefd zal zijn bij deze extreem-rechtse groepering, maar dat heeft hij zelf nog niet zo door. Iets wat Ron zelfs opvalt, want racisme en discriminatie zou elke minderheidsgroepering toch hugely pissed moeten maken? Als de mannen echter horen over een aanslag die de lokale KKK’ers willen gaan plegen – juist op het moment dat Rons nieuwe ‘beste telefoonvriend’ David Duke (Topher Grace) in de stad is om juist Ron tot officieel lid te maken! – wordt het allemaal wat serieuzer en krijgen ze ook van hun wat terughoudende bazen meer mogelijkheden. Ondertussen is Ron ook nog verwikkeld in een ander onderzoek, waarin hij de zwarte studentenvereniging rondom de prachtige en inspirerende Patrice (Laura Harrier) infiltreert, maar natuurlijk niet ongevoelig blijkt voor de strijd die ook deze Black Panthers-sympathiserende organisatie stevig voert…
Metafoor-bevestigende stilte
Naast het feit dat het sowieso geweldig is hoe Spike Lee dit vrijwel de gehele film in balans weet te houden, maakte de film uiteindelijk keiharde impact op mij. Misschien wel juist doordat ik tijdens de film wat onzeker was over hoe m’n eigen kijk op de wereld (lees: mijn wat ‘linksere’ bubbel) al dan niet in de weg zat. Nu wil ik jou de potentie van die impact niet ontnemen, dus een klein – SPOILER ALERTJE – is mogelijk wel gepast. Want natuurlijk zie je continu parallellen met hoe Trump het huidige Amerika weer lijkt te willen verdelen naar hoe het voor de Burgeroorlog was. Dat begint al doordat Lee Alec Baldwin voor de openingsscène heeft geregeld, die als Dr. Kennebrew Beauregard een soort racistische Postbus 51-spotje inspreekt. Baldwin maakt de laatste jaren natuurlijk faam als Trump-imitator bij Saturday Night Live. Maar op dat moment kun je nog altijd denken: leuk en scherp gecast Spike, en het dan daarbij laten. Als je ongeveer een half uur later KKK-leider Duke in een speech “America First” hoort bezigen, dan kun je dat nog altijd zien als een soort van scherpe knipoog naar Trump, die deze slogan gebruikte in z’n inauguratie-speech. En zo bleef ik de hele film wel wat twijfelen in hoeverre Lee écht de vergelijking met Trumps (gewenste) Amerika maakt. Tot aan de eindscènes dus, waarin Lee alle twijfel keihard van tafel veegt en van BlacKkKlansman ineens één van de in mijn ogen belangrijkste films van het jaar maakt. En daarmee maakte hij zo’n impact, dat het werkelijk muisstil was in de zaal, toen de aftiteling begon. Geweldig hoe er echt mensen met ’t ‘juiste’ rotgevoel de zaal verlieten – EINDE SPOILER ALERT. Ontzettend gedurfd natuurlijk, maar gelukkig is Lee z’n (overigens volledig valide) woede nog altijd niet kwijt, en uiteindelijk gooit ie alle subtiliteit dus met een keiharde flats in de prullenbak.
Cast & crew
Washington heeft niet enkel een bekende achternaam, hij is ook de zoon van Denzel. Nu is deze rol niet helemaal geschikt om zijn acteerkwaliteiten naast die van z’n begenadigde pa te leggen, maar passen in z’n rol doet ie geweldig. Heerlijk ook hoe hij die g-klank in woorden als “white” en “what” lekker overdreven aanzet, al is dat niet het leukste accentgrapje in de film. Driver is z’n ‘heartthrob‘-imago al langer kwijt (door rollen in topfilms als Paterson en The Man Who Killed Don Quixote), en hier wordt z’n ook wat sullige/onderdanige uitstraling op de juiste manier ingezet. Zijn rol staat namelijk letterlijk in dienst van het verhaal, en dat werkt wel. Verder komen er tal van bekende koppen voorbij, waarbij ik er één nog wil uitlichten, juist omdat ie zo leek op een bekende kop, maar het net niet was. Als ik echter z’n achternaam typ, dan is direct duidelijk waarop ik hem vond lijken, al heeft Michael een net iets minder uitgesproken gezicht dan z’n broer Steve Buscemi.
Charlie Wachtel en David Rabinowitz maken hier als scenaristen eigenlijk hun speelfilmdebuut, waar Kevin Willmott eerder al met Lee schreef aan het scenario van Chi-Raq. Daarnaast werkte Willmott vooral aan black emancipation-films en series, dus mogelijk dat Lee wel een combinatie van ‘wit’- en ‘zwart’-Amerika in het schrijversteam wilde? En dat hij daarin best geweldig geslaagd lijkt, blijkt misschien ook wel uit het winnen van de Grand Prix op het meest recente Cannes Filmfestival.
Final credits
Ja, waar ik me halverwege wel even zat af te vragen waar het heen zou gaan (mogelijk kun je daar nog wel een analogie in zien met dat niet-aflatende gevoel waarmee zwarte Amerikanen dagelijks geconfronteerd worden?), liep ik na afloop dus goed en keihard geraakt naar buiten. Volgens mij ook de perfecte film om een wat meer open discussie over racisme te starten, al voelde ik me ook wel ietwat activistisch na afloop (iets wat niet altijd bevorderlijk is voor de dialoog). Dus mogelijk zeg ik beter: de perfecte film om mensen naar toe te sturen die niet door hebben hoe racisme nog altijd overal verweven is in onze maatschappij, en daarmee dus zo belangrijk.
Maar zeg ik nou dat Spike Lee vooral een film heeft gemaakt (die eigenlijk verplicht zou moeten zijn) voor een blank publiek..?