David Byrne’s American Utopia (2020)
Soms heb ik de neiging, om teveel van m’n eigen ‘mind’ te projecteren op een film (of in dit geval: documentaire/concertregistratie). Maar als iets zo perfect ‘kloppend’ aanvoelt als American Utopia, dan vind ik het lastig om mijn enorm rijke beleving niet keihard van de daken te schreeuwen. Want David Byrne, voormalig frontman van Talking Heads, lijkt een groot deel van zijn carrière mijn (huidige?) ‘levensvisie’ te verkondigen: dat we allemaal wat verloren rondrennen in het leven (hoe zekerder iemand overkomt, des te harder gelooft die persoon in zijn/haar illusie, naar mijn mening), maar dat we juist in het omarmen van die onzekerheid elkaar en het geluk kunnen vinden. Dat wanneer we eerlijk durven zijn over al die onzekerheid, we elkaar pas écht als gelijkwaardig kunnen zien.
En vanuit die ‘wijsheid’, word je niet alleen milder naar andersdenkenden (zoals Byrne ook bijna letterlijk verkondigt), maar kunnen ook de meest prachtige kunstprojecten ontstaan die diversiteit fêteren en waarin inclusiviteit vanzelfsprekend is. Zoals David Byrne’s American Utopia Broadway-show, in dezen ook nagenoeg perfect geregisseerd door meester Spike Lee..!
Het ‘verhaal’
Mogelijk goed om te weten, dat ik de DVD van Jonathan Demme’s enorm geprezen Stop Making Sense, een concertregistratie van een Talking Heads live optreden uit 1984, compleet grijsgedraaid heb. Deze documentaire, door velen gezien als één van de beste concertregistraties ooit, krijgt met American Utopia een meer dan waardige ‘sequel’. Enkele elementen uit die ‘klassieker’ komen zelfs terug, bijvoorbeeld in de manier waarop het ‘podium’ wordt opgebouwd (en uiteindelijk weer ‘verdwijnt’). Maar vooral in hoe de vreugde bijna letterlijk van het beeld spat. Byrne heeft zich voor de theatertour namelijk omringd met geweldige muzikanten van over de gehele wereld, waaronder erg veel percussionisten. Samen hebben ze Byrne’s 2018-album met dezelfde titel omgezet in iets dat live zó geweldig over komt, dat Byrne letterlijk wil laten zien dat er écht geen muziektape op de achtergrond meeloopt (een vraag die hij van veel journalisten scheen te hebben gehad, aan het begin van de tour).
Ja, David Byrne vertelt tussen de nummers door best veel, waarin hij opmerkelijk open is, in hoe hij z’n hele carrière aan het zoeken is “how do I work this?“. Waardoor hij op z’n 68e nog altijd rare dansjes op het podium doet, en geluiden maakt die iedere ‘muziek-marketeer’ waarschijnlijk af zou raden. Exact overigens de reden waarom ik Talking Heads al zo lang zo vet vindt, want die band leek ook zeker plezier te halen uit het triggeren van managers die nul risico durfden te lopen. Koppel dat aan Byrne’s uitspraak, dat één van de functies van kunst is, om de deur naar totaal andere wereldbeelden dan de jouwe te openen, en mogelijk begrijp je dat mijn ‘fanschap’ van Talking Heads en David Byrne misschien ‘smaak’ wel overstijgt. Daarnaast toont Byrne z’n zelf-eerlijkheid niet alleen in z’n vertelling over inclusiviteit, maar ook in hoe hij Janelle – Antebellum, Hidden Figures – Monáe vroeg of hij, juist als witte ‘oude’ man, haar Hell You Talmbout-nummer mocht coveren. En haar positieve reactie levert misschien wel de indrukwekkendste performance van de hele documentaire op; in elk geval de performance waarop Lee waarschijnlijk het meest trots is…
Engagement to the max!
Dat het Byrne menens is, om de wereld echt weer hoop e.d. te bieden, blijkt wel uit de SMS-aanmeldoptie die aan het eind getoond wordt. Mogelijk iets dat, in combinatie met z’n overduidelijke anti-Trump-houding, ook hier in Nederland wat mensen tegen de borst zal stuiten, maar ik vond het goed passen bij mijn interpretatie van de show. En doordat het optreden begint met een nummer over hoe onze hersenen zich ontwikkelen, daaraan voel je ook direct al dat het een concert gaat worden dat meer wil dan enkel vermaken. Wat overigens niet wil zeggen, dat American Utopia niet vermakelijk is, want de choreografie van de show is prachtig, en de muziek wordt ook nog eens vertolkt door geweldige multi-talenten. Maar als Byrne vertelt over hoe TV een valse profeet is, waar hij zelf toentertijd (na het succes van Talking Heads) ook in trapte, dan voel je dat hij – juist vanuit die zelfkennis – ook milder is naar mensen die niet door hebben dat ze in een ‘fabeltjesfuik’ zitten. Als symbool hierbij gebruikt hij overigens een projectie van Colin Kaepernick (de American Football-speler die het Amerikaanse politiegeweld weer overduidelijk op de publieke agenda zette door te knielen tijdens het Amerikaanse volkslied). En vanuit die zelfkennis-interpretatie, worden nummers als Road To Nowhere, Once In A Lifetime, This Must Be The Place, Glass, Concrete & Stone, Everybody’s Coming To My House en ook Slippery People (gaat dat over hoe iedereen in het gareel moet blijven lopen in onze maatschappij, maar dat de ‘gekkies’ misschien wel de beste leraren kunnen zijn..?) ineens zó veelzeggend. Waarbij ik, vanuit mijn zelfkennis, wel even moet melden, dat ik ‘vroeger’ nooit zo goed naar songteksten luisterde, dus mogelijk was dit bij anderen allang bekend…
Final credits
Ik typte “nagenoeg perfect geregisseerd” in m’n intro, omdat er één moment was, waarop de continuïteit van de heerlijke ‘vloeiende’ vertelling van meester Spike Lee wordt gebroken (als ze ineens van het podium af zijn en door het publiek lopen). Eigenlijk kun je dat ook als compliment zien, dat de rest van de film dus zo fijn aan elkaar verteld wordt, dat die ene breuk daarin opvalt. Maar dat wordt voor 1000% goedgemaakt door mijn gevoel van ontzag voor deze concertregistratie.
En dan sluiten ze ook nog af met David Byrne (en band) fietsend door New York, waarbij ik natuurlijk direct terugdacht aan enkele van mijn beste vakantiedagen ooit, waarin ik zelf de vrijheid van het fietsen voelde in die stad, die als vrijheidsbaken gezien wil worden in de wereld.
Wauw..!!