Das weiße Band – Eine deutsche Kindergeschichte (2009)
Allereerst: ik was erg onder de indruk van Das Weisse Band. Want hoe knap is het dat een zwart-wit film over kinderen in een Duits dorpje in 1913 vanaf vrijwel het begin boeiend is en je uiteindelijk achterlaat met veel vragen waarvan het helemaal niet erg is dat je de antwoorden (nog) niet hebt…? Dat toont het werk van een meester.
Het feit dat ik zelf uit een klein “zwart-wit” dorpje kom waarin het geloof en hiërarchie nog best sterk aanwezig waren heeft misschien wat bijgedragen aan mijn beleving, maar toch weet ik zeker dat de kracht van de film bij het meesterschap van Michael – Funny Games, Caché – Haneke ligt, en niet bij mijn mogelijke jeugdherkenningen. Want zo erg was het dorpje waar ik vandaan kom echt niet hoor ;-) .
Net als in Caché (en ook aan het begin van Funny Games) creëert Haneke een gevoel van onbehagen, waarvan de reden eigenlijk nooit echt duidelijk wordt. En waar ik bij Caché nog wat veel in m’n conventionele denken bleef hangen waardoor ik die film waarschijnlijk niet volledig op waarde kon schatten, daar had ik daar bij Das Weisse Band helemaal geen last van. Mogelijk komt het door het wat afstandelijkere zwart-wit, wat zeker bijdraagt aan dat gevoel van onbehagen.
Het verhaal begint met een ongeluk van de dorpsdokter. Hij rijdt met z’n paard richting zijn huis, en ineens struikelt het paard over een gespannen draad. Maar wie heeft die draad gespannen? Niet veel later vliegt er ergens een schuur in brand en worden er wat kinderen mishandeld. Zit daar eenzelfde persoon achter, of hoe zit dat…?
Vragen waar Haneke niet direct antwoord op geeft, en weer één van de krachten van de film: dat is ook niet erg. Het verhaal van Das Weisse Band gaat namelijk een stuk dieper dan een ‘whodunnit’. Een heel stuk dieper zelfs…
Haneke plaatst de situaties namelijk in een streng gelovige en hiërarchische samenleving. Als je vanuit onze tijd naar die tijd terugkijkt wil je de kinderen helpen en redden van hun veel te strenge ouders, maar heeft die ‘strengheid’ er ook niet voor gezorgd dat het land zich al decennia- of eeuwenlang ‘rustig’ heeft kunnen ontwikkelen? Is meer vrijheid wel zo goed; of is de overgang naar ‘vrijheid’ (die we nu kennen?) misschien niet zonder gevaren, want zijn het niet die in-onze-ogen onderdrukte kinderen die zo’n 20 jaar later een samenleving hebben gecreëerd waar ene Adolf H. in ‘los’ kon gaan?
Hoe goed is een film die je over dit soort dingen na laat denken? En hoe knap is het om dan niet met gefabriceerde antwoorden te komen, want de vorige alinea is volledig míjn interpretatie? Wat een gruwelijk knap gemaakte film zeg. Een film met zoveel lagen dat je ‘m waarschijnlijk wel tien keer kunt kijken en er telkens anders ‘uit zult komen’.