Paths of Glory (1957)

Tijdens het kijken van Kubricks Paths of Glory kon ik me niet aan de gedachte onttrekken dat Kubrick waarschijnlijk ook het geweldige boek Voyage au bout de la nuit van Louis-Ferdinand Céline heeft gelezen. Paths of Glory riep namelijk hetzelfde cynische gevoel over de rot- en corruptheid van de mens bij me op, iets wat Céline zo goed beschrijft dat je er écht depressief van kunt worden. Ik zou bijna willen zeggen dat Paths of Glory ‘gelukkig’ maar 84 minuten duurt, maar ik wil eigenlijk op geen enkele manier mijn bewondering voor dit meesterwerk van Kubrick ‘eufemismeren’, want ik vond ‘m geweldig..!

Paths of Glory is een film, gezet tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het eerste deel van de film speelt zich voornamelijk in de loopgraven af, waar de Duitsers en de Fransen al een aantal jaren in een patstelling gevangen zitten. De Franse kolonel Dax (een geweldige rol van Kirk Douglas) krijgt de opdracht om Ant Hill te veroveren, een opdracht die door vrijwel iedereen als onmogelijk wordt gezien. Zeker omdat het binnen twee dagen dient te gebeuren. Op dat moment vraag je je al af wat de motieven van de diverse generaals zijn, en dat was ook het moment dat ik het sterkste aan Céline moest denken. Volgens hem is de mensheid namelijk altijd hongerig voor bloed, en halen generaals hun voldoening en moed uit het opofferen van zoveel mogelijk mannen in een oorlog. Toen moest ik ook direct aan lord Richard – Ghandi – Attenborough denken, die ik tijdens een vraaggesprek op een filmfestival in Gent tot tranen geroerd zag worden bij de gedachte dat er bij veldslagen wordt gespeculeerd door het aantal manschappen tegen elkaar weg te strepen, en dat degene met de meeste troepen waarschijnlijk wel zou winnen. Zonder enig ‘regard’ voor elk individueel leven dat verloren gaat…

Okay, maar terug naar de film. Zo’n beetje iedereen in de loopgraven (en daarbuiten) is overtuigd van het absurde van deze actie, maar zoals het goede soldaten betaamt volgen ze orders op. Als de aanval dan mislukt, dan is de grote generaal natuurlijk erg kwiek met z’n aantijgingen van ‘lafheid in de ogen van de vijand’ van de troepen, en een aantal willekeurige mannen moet voor de krijgsraad verschijnen. Kol. Dax was voor de oorlog echter advocaat en besluit de mannen zelf te verdedigen, mede ook omdat hij weet wie de echte verantwoordelijken zijn.
En dan ontspint zich een kat en muis-spel, waarbij de kat zo corrupt en ‘zelfbeschermend’ is dat je als kijker redelijk makkelijk woedend wordt.

Ja, Paths of Glory werkt op vele levels. Halverwege de film werd ik gesmst door een vriend die erg van oorlogsfilms houdt, en hij vroeg me of het ook iets voor hem was. Nu kijkt hij normaliter wat meer ‘Hollywood-films’, maar is hij wel geïnteresseerd in alles wat met oorlog te maken heeft. Maar dan vaak films over legendarische veldslagen, of geweldige gevechtsstrategieën. Ik wist dan ook niet of ik deze film hem aan moest raden, omdat deze film natuurlijk veel meer over de rotheid van de mens gaat, dan over oorlog. Ook al is de grote gevechtsscène nog altijd erg indrukwekkend, ook in de tijd dat Saving Private Ryan het realisme van de oorlogsfilm herdefinieerde…

Dit is een film die geweldig te ontleden is, en waarschijnlijk nog veel ‘dieper’ dan ik nu in een paar uur heb weten te doen. Daarnaast kiest Kubrick nergens voor de veilige route, ook plottechnisch niet. Ook toont ie in een aantal scènes al z’n voorliefde voor de zeer lange shots (denk aan het gangshot uit The Shining), en in deze film voel je erg goed dat het niet slechts een trucje is om te imponeren (dat is het bij hem natuurlijk ook nooit geworden). Het heeft direct een functie in het verhaal.

Ach, ik kan nog wel uren doortypen over deze film. Ik wil ‘m graag hebben, dus zal ‘m binnenkort ook zelf aanschaffen. En heb ook alweer zin in de eindscène, waarin je Kubricks toekomstige vrouw de manschappen tot tranen ziet roeren. Want ondanks de decadente en woedendmakende afstandelijkheid van de generaals blijft oorlog een opeenstapeling van gevechten tussen individuen, tussen mensen…

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt0050825