Melancholia (2011)
Een populist zou lekker kort door de bocht zeggen dat je blij mag zijn als Melancholia je niet raakt.
Naast het feit dat ik m’n afkeer tegen populisme graag toon, neem ik m’n bochten ook graag genuanceerder en ruimer. Ook ben ik wel eens hard uit diverse bochten gevlogen, maar mogelijk dat daardoor Melancholia mij zo behoorlijk hard onderuit schopte. Ik denk namelijk dat om te begrijpen/voelen wat Lars von Trier met deze film wil, je ervaring moet hebben met de duistere ziekte die depressie heet. Heb je die ervaring nooit gehad: prijs je gelukkig, maar ik vraag me af of je bij Melancholia dan verder komt dan genieten van het magisch surrealisme dat Von Trier in z’n film gestopt heeft. Is een depressie je niet vreemd, dan kan deze film een veelvoud aan emoties oproepen, en daarvoor verdient Von Trier ontzettend veel complimenten. DAMN..!
De film is verdeeld in twee stukken. Deel 1 gaat over Justine (Kirsten Dunst) en haar bruiloftsfeest. Ze gaat trouwen met Michael (Alexander Skarsgård in een rol die compleet het tegenovergestelde is van z’n rol als Eric Northman in True Blood), maar langzaam komen we er als kijker achter dat het helemaal niet zo goed gaat met Justine. Haar zus Claire (Charlotte Gainsbourgh) heeft met haar puissant rijke echtgenoot John (Kiefer Sutherland) een feest georganiseerd waar ieder (normaal/gezond) meisje van zou dromen, maar juist dat maakt het voor Justine steeds ondraaglijker. Von Trier laat haar gescheiden en elkaar-hatende-ouders (John Hurt en Charlotte Rampling) opdraven op ’t feest, waarmee hij misschien iets van de getroubleerde jeugd van Justine of herkomst van haar depressie tracht te duiden, maar gelukkig houdt ie dat oppervlakkig, waarschijnlijnlijk omdat hij weet hoe ongrijpbaar de herkomst van een depressie is. In een interview na afloop van het Cannes-debacle – waar hij in een persconferentie een mislukt grapje maakte dat vooral z’n wereldvreemdheid toonde, maar waardoor hij persona non grata werd op het festival – vertelde hij dat hij zich vroeger in z’n jeugd al die persona non grata voelde, dus mogelijk dat hij met deze ouders iets van een sneer aan z’n eigen ouders wilde geven. En mogelijk is daar wel iets van een verklaring te vinden, maar gelukkig gaat ie daar niet écht op in.
Het tweede deel van het verhaal wordt meer verteld vanuit zus Claire, die Justine in huis neemt, omdat ze steeds verder afglijdt in haar depressie. Justine kan nog maar met moeite in een taxi stappen, want haar depressieve geest lijkt ook haar lichaam aan te tasten. Vermoeidheid, letterlijk geen smaak meer hebben, doodsverlangen: Justine vertoont alle symptomen van een zeer zware depressie.
En dan kom ik bij de allesoverheersende planeet Melancholia, die volgens optimisten rakelings langs de aarde zal scheren (en daarmee een geweldig schouwspel zal zijn), maar die volgens pessimisten de aarde zal vernietigen. In de vrij geweldige openingsbeelden zie je overigens al dat deze laatste groep uiteindelijk gelijk zal krijgen. Mogelijk dat daar ook ‘hole 19’ naar verwijst, die Justine enkele keren passeert in de film. Er wordt namelijk expliciet en meerdere malen gezegd dat de golfbaan bij het kasteel waar Claire en John wonen 18 holes heeft, dus waarom dat vlaggetje met 19 (alhoewel subtiel) in beeld laten komen? In ‘slang’-termen duidt de 19e hole van een golfbaan op de plek waar mensen worden begraven die in de weg staan. Justine (en daarmee Von Trier) zegt letterlijk dat de mensheid ‘evil’ is, en met de ondergang van de aarde (door de botsing met Melancholia) wordt die kwaadaardige mensheid (die, als je pessimistisch bent, zo goed als alle harmonie op deze aarde in de weg staat) nogal metaforisch ‘begraven’. En daarmee haalt pessimist Von Trier dus z’n eigen gelijk. Of zoals Theo Maassen ooit zei: “Een optimist is gewoon een slecht geïnformeerde pessimist”.
Nu wil ik niet al te concreet uitzoeken wat Von Trier allemaal wil zeggen met de afzonderlijke shots. Mogelijk dat ik de film dan minder ga vinden, deels omdat mijn visie op de mensheid toch nog wat positiever is dan die van Von Trier. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat ik Antichrist juist niet trok, en Melancholia wél. En die ontzettend indrukwekkende beleving wil ik niet onderuit halen. Ik ben namelijk wel blij met mijn interpretatie, want die gaf me, na de initiële ‘schrik’ van herkenning van de gevoelens van Justine, niet alleen geruststellende herkenning, maar ik voelde een dag later ook iets van ‘bevrijding’ of zo. Deels door te zien dat meer mensen dit soort ‘darkness’ hebben ervaren, maar vooral omdat Von Trier zijn depressie nu op wonderbaarlijke wijze verfilmd heeft. Waarmee Von Trier aantoont dat als je écht iets moois wilt maken, je dan ook échte pijn moeten kennen.
En daar ben ik het dan zeker wel 100% mee eens…
IMDb: http://www.imdb.com/title/tt1527186
P.S. En ja: Kirsten Dunst is geweldig..!