The Conspirator (2010)
Robert Redfords film over het complot achter de moord op Abraham Lincoln en de pogingen daartoe op vice-president Johnson en de minister van Buitenlandse Zaken Seward volgt de historische feiten zo goed, dat de film dramatisch gezien helaas wat teleurstelt. En ook al zet Redford de verdachte Mary Surratt erg genuanceerd neer, ook dat pakt net niet bevredigend uit, if you ask me…
De film gaat namelijk over de rechtszaak die volgt op de moord op de toenmalige president van de Verenigde Staten, net voor het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog. John Wilkes Booth staat bekend als de moordenaar van Lincoln, maar zoals de tagline van de film al vertelt: “One bullet killed the President. But not one man.” Misschien wel omdat Booth tijdens z’n vlucht nogal onopvallend werd doodgeschoten had ’t volk een snelle rechtszaak met enkele veroordelingen wegens samenzwering nodig. Althans: dat was de gedachte van de minister van Oorlog: Ed Stanton (een vrijwel onherkenbare Kevin Kline), na de dood van Lincoln eigenlijk degene die de touwtjes het stevigst in handen had. Er werden zeven mannen en één vrouw opgepakt, en deze film gaat over de rechtszaak, vooral tegen haar.
Grappig dat Amerikanen prat gaan op hun vrijheid en gelijkheid, en dat het daarmee ook duidelijk was dat deze mevrouw Surratt een goede advocaat verdiende. Dat ze als burger echter voor een militaire rechtbank verscheen heeft natuurlijk genoeg overeenkomsten met Bush’ Guantanamo Bay-debacle, en zorgde er in elk geval voor dat ze nooit een eerlijk proces kon krijgen. En daar raakte de film me ook het meeste, omdat je ziet hoeveel onrecht haar wordt aangedaan. Er werd eigenlijk geen enkel moment serieus gezocht naar bewijs, want ze moest toch schuldig bevonden worden.
James McAvoy speelt advocaat Aiken, zelf voormalig soldaat in het Noordelijke leger. Zoals iedereen in Washington wilde hij zo snel mogelijk mensen zien hangen, maar z’n baas dwingt hem de zaak van mevrouw Surratt op zich te nemen. En waar hij in het begin vooral tracht z’n eigen hachie te redden (verliezen van de zaak is niet goed voor z’n reputatie, maar winnen zal hem erg veel vijanden opleveren), daar weet je als filmkijker dat hij natuurlijk naarmate de film vordert om zal switchen en het onrecht in deze zaak aan wil gaan pakken. En nogmaals: daar werkt de film ook behoorlijk goed, in het voelen van dat onrecht. Maar het is wat spijtig dat zijn karakter niet heel erg sterk is neergezet, waardoor deze ‘switch’ bij mij niet echt goed over kwam. Mogelijk ligt daar dan ook wel het grootste kritiekpunt op deze film: door het duidelijk vooringenomen standpunt van de makers over de onrecht waarmee deze rechtszaak gepaard ging, in combinatie met de sterke wens om trouw te blijven aan de feiten, daar krijgt het echte drama te weinig aandacht en wordt ’t wat ’te makkelijk’ neergezet.
Aan de ene kant is het bewonderenswaardig dat Redford Mary Surratt niet als een standaard epische held heeft neergezet. Mogelijk was ze dat ook helemaal niet, want hoe groot haar betrokkenheid bij de moordaanslagen was blijft toch wel een raadsel. Daardoor kun je als kijker ook niet direct over haar oordelen. Daarmee hangt er wat mystiek om haar heen, omdat je niet weet of je haar motieven wel of niet kunt vertrouwen. Maar doordat de wereld waarin ze terecht staat op z’n zachtst gezegd nogal zwart-wit wordt neergezet (vandaar ook die visueel felle contrasten?) wordt ze daarmee wel degelijk een slachtoffer van de heersende drang naar wraak en snelle gerechtigheid.
En mogelijk is haar karakter wel wat té ‘grijs’ neergezet. Voor mij werkte het in elk geval niet echt, ook al bewonder ik Redfords poging…
Deze film is nogal geflopt in de bioscopen. Ik denk dat het vooral door Redfords loyaliteit aan de feiten komt. De film levert wel wat heftige emoties op, maar doordat hij zelf ook toe heeft gegeven dat hij niet weet of Mary Suratt nu schuldig was of niet, bevat de film niet het heftige of epische drama dat je in zo’n film verwacht. Mogelijk dat Redford vooral ook een duidelijke link naar het huidige Amerika wilde leggen, wat z’n aandacht ietwat afleidde van het maken van een geweldige film. Het zorgde er wel voor dat de film, die bij mij de verwachting opriep dat het land net na de Burgeroorlog in een politiestaat zou veranderen (wat volgens mij niet echt is gebeurd, toch?), me wel liet denken dat ze in de VS zo’n 140 jaar later op het gebied van het beperken van de vrijheid van burgers nog altijd geen voorbeeld voor de rest van de wereld zijn. Hoe hard ze het tegendeel ook beweren…