The Master (2012)
Eigenlijk ben ik nog helemaal niet in staat om deze recensie te schrijven, want anderhalve dag na het zien van het meesterlijke The Master is de film nog altijd aan het bezinken. Held Paul Thomas Andersons film is er één die zeer veel over laat aan jou als kijker, iets waar het mainstream (Hollywood-) publiek vrijwel zeker geen zin in heeft, want zelf nadenken omdat de film geen duidelijke antwoorden geeft, daar waagt ‘men’ zich in Hollywood liever niet aan…
Ik moet ook eerlijk zeggen dat ik nog niet voor de helft door heb wat Anderson ‘wil’ met deze film, maar de film intrigeert me zó enorm dat ik dat als mijn onvermogen zie (om even ’n te groot woord te gebruiken), en niet als ’n ‘fout’ van de makers. En Anderson wordt ongelooflijk bijgestaan door ’n drietal acteurs die ‘gelukkig’ alle drie genomineerd zijn voor ’n Oscar, waar ik verwacht dat Daniel Day Lewis het ontzettend lastig zal krijgen om Joaquin Phoenix te verslaan. Maar ’t feit dat Anderson (en de film, en de score en zeker ook de cinematografie) zelf niet genomineerd is toont ook dat ook lang niet alle Academyleden de klasse van deze film inzien. Helaas…
Het verhaal
Losjes gebaseerd op de ontstaansgeschiedenis van Scientology zien we het groeien van ’n nieuwe religie/sekte/cult/beweging met haar charismatische leider Lancaster Dodd (Philip Seymour Hoffman in supervorm). Maar Dodd is niet degene die we volgen, want dat is voormalig marinier Freddie Quell (Phoenix), die behoorlijk getraumatiseerd de Tweede Wereldoorlog uit komt. Verslaafd aan alcohol, seksueel enorm gefrustreerd, geestelijk zeer labiel maar vooral erg eenzaam is hij ’n ideaal proefpersoon voor Dodd om z’n mengelmoes van religie en zelf-verzonnen psychotherapie op los te laten, en om te kijken of diens beestachtigheid eruit kan worden gehaald via talloze processing-sessies (iets wat bij Scientology auditing heet), waarin traumatische ervaringen uit het verleden (of uit eerdere levens, tot heeeeeeeeeeeeel ver terug) opnieuw beleefd dienen te worden om ze te verwerken. En dat levert misschien wel de best geacteerde scène van de laatste tig jaar op, want die confrontatie tussen ’n borderline-Freddie en ’n strenge doch empathische Dodd is mogelijk het beste samenspel dat ik ooit gezien heb. De manier waarop de karakters elkaar uitdagen weerspiegelt volgens mij ook de ontzettend geweldige flow waarin de twee acteurs op de set gezeten moeten hebben, waar ’n regisseur ook altijd credits voor verdient. En daarom ben ik van mening dat Anderson ’n regie-nominatie had moeten krijgen.
Ongelooflijk acteergeweld
Maar de film bevat een mogelijk nóg indrukwekkendere scène, en alleen voor die scène verdient Phoenix al die Oscar. In ’n interview las ik dat deze scène – voor degenen die de film gezien hebben en willen weten welke: de scène in de politiecel – vrijwel geheel door Phoenix is geïmproviseerd, waarmee hij aantoont mogelijk ook de enige acteur alive te zijn die deze rol had kunnen vervullen (enige andere namen die nu in me opkomen zijn Vincent Gallo, die waarschijnlijk net de finesse mist om de subtielere stukken te spelen, en Sean Penn, maar dan in z’n jongere jaren). En wat ’n geweldig contrast, dat Phoenix zijn vermeende afscheid van het acteren in I’m Still Here opvolgt met de beste rol uit z’n leven, ’n rol waar hij tijdens de volledige productie van drie maanden in is gebleven. Alhoewel: mogelijk was I’m Still Here daarmee ook wel de perfecte voorbereiding…
Oordeel..?
Weet je, ik kan van deze recensie mogelijk m’n langste recensie ooit maken, ondanks dat ik nog altijd geen duidelijk oordeel kan vormen over deze film. Misschien tekent dat ook wel de kracht van de film, want ik verwacht dat als ik ‘m over ’n paar jaar voor de vijfde keer ga zien, dat ik dan nog altijd andere dingen ‘ontdek’ die mijn oordeel mogelijk finetunen. En mogelijk ligt hier ook wel ’n verschil tussen mij en ’n aardig deel van mijn collega-recensenten. Degenen die de film ‘beter’ door hebben prijzen ‘m nog veel hoger de hemel in dan ik, maar degenen die de film niet door hebben stellen dat ie onbegrijpelijk is..? Ik geef gewoon toe dat ik ‘m voor ’n aardig deel niet ‘begrijp’, maar het deel dat ik wel door heb weerspiegelt ’n klasse die toont dat film kunst kan en misschien wel moet zijn. Als ik ‘m ergens zou moeten plaatsen, dan zou ik The Master in de wereld van Charlie Kaufmans Synecdoche, New York, Jeff Nichols’ Take Shelter en Terrence Malicks The Tree of Life plaatsen, met ’n vleugje van David Lynch’ Inland Empire en Jim Jarmush’ The Limits of Control, maar dan wel als ’n volledig eigenzinnige en authentieke mix daarvan. Daarnaast past ie zeker in Andersons’ totale oeuvre, waarin hij, met ’n scherpe kijk op de ware aard van de mens, altijd aandacht heeft voor conflicterende impulsen in één persoon en de wens om ergens bij te horen, zonder rekening te houden met de ‘prijs’ die je hiervoor betaalt. En mogelijk past ie meer dan enkel chronologisch tussen There Will Be Blood en Boogie Nights, maar dat verdient ’n diepere analyse van de Amerikaanse samenleving van de afgelopen eeuw dan ik (hier) kan geven…
Nee, meer ga ik niet vertellen. Als je van films houdt die meer zijn dan enkel hapklaar vermaak en je graag uitgedaagd wordt om ook in je eigen psyche (en ziel?) te graven, ga dit meesterwerk dan kijken. Schijnbaar komt ie nog beter tot z’n recht in de oorspronkelijk bedoelde 70mm-projectie, maar volgens mij wordt ie alleen bij EYE in Amsterdam zo geprojecteerd (correct me if I’m wrong). Ik zag ‘m ‘gewoon’ in ’t locale filmhuis, en ik kan me amper voorstellen dat iets technisch als ’n andere projectie deze film nóg indrukwekkender kan maken.
Dus waar je ‘m ook kunt zien: kijk, ervaar en geniet van dit intrigerende kunstwerk..!