Dans la maison (2012)
Nice, zo’n film die eigenlijk steeds beter wordt, hoe langer ik ‘m analyseer. En of dat nu enkel in m’n hoofd gebeurt is iets wat perfect bij de thematiek van de film past, naast ’t feit dat de film een zeer interessante kijk biedt op hoe ver je als schrijver moet gaan om je verhaal te schrijven. Staat het belang van het verhaal boven alles, en waar zou jij die grens leggen?
Koppel dat aan die onzekerheid over wat nu werkelijkheid is en wat fictie en je krijgt ’n erg interessante arthouse-film, als je houdt van Haneke-films als Caché en Funny Games, of van Hitchcocks Rear Window, om effe ’n paar films te noemen waar ik tijdens het kijken aan moest denken…
Het verhaal
Germain (Fabrice Luchini) is docent Frans op ’n middelbare school ergens in Frankrijk. Hij heeft ’n behoorlijk saai en uitgeblust leven met z’n vrouw Jeanne (Kristin Scott Thomas) en baalt van ’t feit dat z’n leerlingen elk jaar dommer lijken te worden. Zijn grote verbazing is dan ook niet verwonderlijk als hij ineens ’n opstel van Claude (Ernst Umhauer) leest, een wat schuchtere jongen op de achterste rij, maar die in z’n beschrijving van ’n weekend wel toont over schrijftalent te beschikken. Dat hij in het verhaal nogal denigrerend verslag doet van de eerste keer dat hij bij ’n klasgenootje thuis komt roept direct wel iets van spanning op, maar Germain is maar wat happig om Claude te helpen om z’n talent te ontwikkelen.
Lichtelijk gestuurd door Germain blijft Claude dan ook z’n vriendschap met Rapha veinzen, want stiekem voel je wel dat Claude zich ietwat aangetrokken voelt tot Rapha’s verveelde moeder (Emmanuelle Seigneur). Maar als Germain Claude’s teksten ook op geloofwaardigheid begint te beoordelen voel je al aan dat ook Germain zich op glad ijs begeeft, want Claude schrijft namelijk als ’n beschaafde versie van Hunter S. Thompson (Fear and Loathing…), als in: hij schrijft over wat hij meemaakt, hij dompelt zichzelf onder in z’n onderwerp. En als z’n ‘mentor’ hem dan stuurt inzake de geloofwaardigheid, zit er dan niet ’n risico in dat hij Claude daarmee ook wel eens ’n gevaarlijke kant op kan sturen..?
Dat is natuurlijk ook het moment dat het echt interessant wordt, zeker omdat Germain uiteindelijk zelf ook onderdeel van Claude’s verhaal begint te worden. Daarmee lijkt ook de relatie tussen Claude en Germain langzaam te veranderen, want wie trekt er nou eigenlijk aan de touwtjes?
Twijfel
Misschien wel het beste aan François – Swimming Pool – Ozons Dans la maison is hoe hij het voor elkaar heeft gekregen dat ik ook de gehele film bleef twijfelen aan wat er nou wel of niet ‘waar’ was van de verhalen die Claude schreef, en hoeveel zich in de hoofden van de lezers – Germain en z’n vrouw – vormde. Of in het mijne…
Dat het aftasten van die lijn tussen werkelijkheid en fantasie ’n belangrijk thema in de film is werd voor mij nog geweldig versterkt door het gebruik van het boek Voyage au bout de la nuit van Céline in de climax-scène. Dat gebeurt natuurlijk met ’n reden, en mogelijk veroorzaakte dat boek bij Ozon wel hetzelfde als wat het ooit bij mij veroorzaakte. Als er namelijk één boek is dat – tijdens het lezen althans – letterlijk de manier waarop ik in het leven stond veranderde, en daarmee dus ook van invloed was op mijn werkelijkheid-fictie-beleving (zij het op ’n ietwat andere manier), dan is het dat boek wel. ‘Gelukkig’ besefte ik me dat tijdens het lezen overigens op tijd en keerde ik het ook bewust om, maar als Ozon dat boek hetzelfde beleefde als ik, dan snap ik perfect waarom hij het in de film gebruikte…
Casting
Daarnaast moet ik Ozon complimenteren in de casting van z’n acteurs. Umhauer (Claude) bezit de perfecte combinatie van arrogantie, ’n sadistische glimlach maar toch ook ’n soort van onmacht, wat ervoor zorgde dat hij de hele film door zo mysterieus blijft dat je als kijker ook niet precies weet wat z’n bedoelingen zijn (als hij dat zelf al door heeft). Dat Scott Thomas (Jeanne) eigenlijk ’n Britse actrice is (denk aan The English Patient), dat was ik na tien seconden al vergeten. Daarnaast blijkt Luchini (Germain) in het echt ook ’n groot literatuur- en theaterliefhebber te zijn – hij geeft ook theatervoorstellingen over literatuur – dus dat legde nog ’n extra laagje over het verhaal heen, want voor Luchini zelf liepen feit en fictie dus sowieso al door elkaar heen.
Lekkere onzekerheid
En al die extra laagjes voelde ik ook, wat mij uiteindelijk ’n lekkere ‘onzekerheid’ opleverde. Doordat er continu nog ’n laagje overheen gegoten leek te worden, of juist ’n laagje dieper werd gegaan, daardoor leek het verhaal steeds metafysischer te worden. Dit is ook direct de reden dat je Dans la maison in het cult- of arthousevak in de videotheek of DVD-zaak te vinden zal zijn, want zeker als je je te goed hebt geïdentificeerd met één van de karakters en dan ineens blijkt dat ze onderdeel van ’n groter spel zijn, dan kan dat bij kijkers die liever conventionele verhalen zien nogal wat wrijving oproepen.
Maatschappijkritische conclusie?
Dat ik Dans la maison ’n erg goede film vond zal wel al duidelijk zijn, maar ik moet overigens wel eerlijk toegeven dat m’n aandacht ’n paar keer wat verslapte, maar dat had meer met mijn eigen vermoeidheid te maken. Nu ik frisser aan de film terugdenk wordt ie dus enkel beter, hoe langer ik er over nadenkt/typ. Ik zou er zelfs ’n (diepere) kritiek op onze huidige maatschappij in kunnen zien, want leven we niet steeds meer in een wereld waarin iedereen z’n mening MOET ventileren, vaak ongeacht de gevolgen voor anderen? Volgens mij speelt Ozon wel degelijk met ’t feit dat onze moraliteit aan het veranderen (of verdwijnen?) is, en dat we ons steeds meer als individuen neer denken te moeten zetten. Of dat nou ten koste gaat van anderen maakt niet zoveel uit, als mijn mening maar gehoord wordt. En waar de kip en waar het ei zit laat ik graag over aan socio- of psychologen, maar hier lijkt zelfs ’t link te maken naar onze bijna barbaarse reacties op bijvoorbeeld vrijgegeven videobeelden van ’n mishandeling op straat, of naar de groeiende haat waarmee wordt gereageerd op diverse fora.
In een wereld waarin we een steeds sterker wordende drang voelen om ons te moeten onderscheiden van anderen is het ‘lichtelijk’ manipuleren van karakters in ’n verhaal dat je schrijft toch helemaal niet zo vergezocht..?