The Great Gatsby (2013)
Weet je, The Great Gatsby bevat natuurlijk een prachtig melancholisch verhaal, ditmaal gruwelijk groots verteld door Baz – Moulin Rouge, Romeo + Juliet – Luhrmann, en met – dat durf ik als hetero toch wel toe te geven – een behoorlijk adembenemende Leonardo DiCaprio. En ook al bewonder ik Luhrmanns grootse en gedurfde aanpak, toch had ie van mij verhaaltechnisch nog wel iets méér mogen of zelfs moeten durven.
Maar wie ben ik om ’n filmmaker als Baz Luhrmann te vertellen om zo’n Great American Novel als The Great Gatsby nóg meer aan te passen, zodat ie als film waarschijnlijk (nog) beter had gewerkt..?
Het verhaal
Allereerst: ik heb het boek nooit gelezen. Om de verschillen tussen film en boek te duiden heb ik wel diverse bronnen geraadpleegd, maar daarover later mogelijk nog wat meer. Dit is een recensie van de film, dus ik ga uit van het verhaal dat je te zien krijgt.
The Great Gatsby wordt verteld door Nick Carraway (Tobey Maguire), patiënt in een (psychiatrische?) kliniek aan het eind van de roerige jaren 20 van de vorige eeuw. Hij vertelt z’n arts over de enige man die hij in z’n leven tegen is gekomen die hoop uitstraalde. Natuurlijk worden we vrij direct terug in de tijd en in het verhaal getrokken, en dan speelt 99% van de rest van de film zich af in die zomer in 1922, waarin Carraway z’n illustere buurman Jay Gatsby (Leonardo DiCaprio) ontmoet op één van Gatsby’s wilde feestjes in z’n megaluxe villa in het fictieve West Egg, Long Island, niet ver van New York. Zoals je mogelijk weet is mijn aandacht dan altijd al direct en extra getrokken, alhoewel iedereen door Luhrmanns grootse aanpak sowieso al alle aandacht op het scherm zal focussen, verwacht ik.
Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat het Gatsby vooral te doen is om Carraways nichtje Daisy (Carey – Drive – Mulligan), maar helaas voor hem is ze al getrouwd met ’n andere rijke stinkerd (Joel – Warrior – Edgerton). Geheel in lijn met z’n stijlvolle uitstraling lijkt Gatsby zelfs zoveel fatsoen te hebben dat hij niet zomaar met andermans vrouwen aanpapt, maar de liefde is natuurlijk te sterk. En dat was niet het enige moment dat ik wel wat aan de grootse liefde uit bijvoorbeeld Romeo + Juliet moest denken. Zeker ook door het verrassende gebruik van muziek (hiphop en Béyonce in ’n kostuumfilm?) en DiCaprio’s aanwezigheid, natuurlijk.
En eigenlijk wil ik je ook niet meer over het verhaal vertellen dan dit…
Grootsheid
Van Luhrmann verwacht je natuurlijk niets anders dan iets groots, bombastisch en vooral spectaculairs. En hij voldoet volledig aan je verwachtingen, alhoewel hij met z’n aanpak, om vanuit ’n intieme situatie zeer breed te gaan om uiteindelijk weer intiem te eindigen, er wel voor zorgde dat m’n enthousiasme richting het einde wel ietwat inzakte. Maar gelukkig lang niet ver genoeg om hier nu m’n beklag over te doen.
Qua grootsheid weet Luhrmann wederom erg vernieuwend te zijn. Vooral het camerawerk en de editing tijdens de introductiescènes van Gatsby en z’n feestjes zijn vrij ongezien. En dan bedoel ik niet overdreven hip of patserig zoals bijvoorbeeld Guy Ritchie doet met zijn Sherlock Holmes-films, maar juist erg verrassend en overweldigend. Luhrmann weet z’n camerabewegingen (die je ook zeker zult herkennen uit Moulin Rouge) nog beter te koppelen aan snelle dissolves, fades to white, et cetera, waardoor je vrij makkelijk meegezogen wordt in de wereld waarin ook Carraway zelf wordt meegezogen. Belangrijk hierin is ook dat de muziekkeuze zeer verrassend is (en ook zeker sommige mensen in de weg zal zitten), maar ik vind wel dat hij daarin de goede keuzes, of in elk geval de juiste balans heeft weten te vinden. Kenmerkend hiervoor is bijvoorbeeld de aftiteling, waarbij Luhrmann juist niet koos voor een bombastisch nummer, maar zich daar goed inhoudt.
Cast
Zoals ik eerder al aanhaalde: Leonardo DiCaprio is geweldig in z’n rol. Ik snap goed hoe groot DiCaprio’s aantrekkingskracht is, en het jaloersmakende is dat hij het volgens mij nooit zal verliezen. Aan de andere kant blijf ik me afvragen of zijn jeugdige uitstraling hem niet ook ooit in de weg gaat zitten, maar in de rol van verrassend jonge multimiljonair past ie perfect. Cary Mulligan blijft volgens mij haar hele leven een prachtige vrouw, maar haar cuteness zorgt er ook voor dat haar rol in de film sowieso anders is dan in het boek. Waar het boek een tragisch cynisme bevat doordat Daisy eigenlijk maar ’n dom wicht was dat puur voor haar eigen hachie ging, dat komt door haar schattige uitstraling in de film niet over. Mogelijk dat dit de film ook wat te ingewikkeld had gemaakt, maar zeker voor de tragiek van Gatsby’s karakter had het eigenlijk wel gemoeten. Nu is het allemaal net wat zoeter, wat minder pijnlijk. En Tobey Maguire is stiekem wel erg goed in z’n rol, omdat hij – om tot de titelverklaring te komen – Gatsby bijna als ’n soort afgod dient te zien, maar het probleem met zijn rol is dat die een stuk groter had gemogen…
Durf ik het toch?
En daar kom ik dan toch op mijn kritiekpunt op de film. Ik denk namelijk dat het boek een stuk beter werkt, omdat dit waarschijnlijk ook meer van Nicks karakter laat zien, zeker doordat het verhaal vanuit zijn perspectief wordt verteld. Ik had graag een soort van ‘kadrering’ van Gatsby’s verhaal in Nicks leven gezien. Anders dan in het boek wordt dit wel al lichtjes gedaan door van Nick een aspirerend schrijver te maken, en doordat hij het verhaal van Gatsby uiteindelijk als boek opschrijft vervult hij wel degelijk z’n jongensdroom (wat het verhaal ‘rond’ maakt), maar daar had Luhrmann wat mij betreft wel iets duidelijker afstand mogen nemen van het boek. Dat hij die stap mogelijk wat groot vond en dat niet helemaal heeft gedurfd is natuurlijk niet zo verwonderlijk, maar ik denk dat dat de film beter had gemaakt. Ik had meer inzicht in de verteller van het verhaal gewild, om alles nog meer af te ronden en één geheel te maken. Dat had de film ‘rijker’ gemaakt. Mogelijk dat het dan ’n wat minder toegankelijke film was geworden, doordat het iets minder hapklaar was geweest allemaal, maar het had de film wel intrigerender kunnen (en moeten?) maken. In het boek wordt de betrouwbaarheid van Carraway als verteller schijnbaar wel degelijk in twijfel getrokken, en Luhrmann heeft zijn schrijverschap goed gekozen qua exposé, maar het wordt ook niet helemaal duidelijk hoe Carraway eigenlijk in die situatie terecht is gekomen. Had daar nog iets meer op gefocust, en dit had écht een topfilm kunnen worden…
Final credits
Ondanks bovenstaande ‘kritiek’ is The Great Gatsby natuurlijk ook heerlijk vermaak, en voor het grote publiek mogelijk ’n zeer interessante kennismaking met Fitzgeralds beroemde roman. Als jij van Moulin Rouge en/of Romeo + Juliet hebt genoten, dan ga je hier ook hard van genieten. En ook al zie ik verbeterpunten qua structuur, het karakter van Jay Gatsby bevatte op één of andere manier nogal wat herkenbaarheid. De manier waarop hij bijvoorbeeld z’n fantasie gebruikt om z’n leven in te vullen raakte me zowel positief als negatief, en dat is ’n groot compliment voor de rijkheid van het karakter.
Ook al zat die rijkheid natuurlijk al in het boek en verwacht ik dat je dit daarin dus nog wel ’n stuk ‘harder’ voelt…