Blue Jasmine (2013)

Met Blue Jasmine keert Woody Allen terug op Amerikaanse bodem en levert vooral een podium voor Cate Blanchett om op te excelleren. Daarnaast voel ik echter wel wat ambivalentie, want aan de ene kant heb ik best wat aan te merken op de film, terwijl mijn bewondering voor wat Allen in deze film doet niet enkel te zien is in Blanchetts prestatie (zij kan natuurlijk teren op een geweldig talent), maar vooral in wat hij met Andrew Dice Clay voor elkaar krijgt. Inderdaad: de hoofdrolspeler uit het ontzettend foute Ford Fairlane uit 1990 kan in de handen van Woody Allen ineens wél acteren..?
M’n uiteindelijke oordeel zal zeker wel positief zijn hoor, want naast dat de film mij persoonlijk stevig raakte, zegt het feit dat ik er zoveel over wil vertellen natuurlijk ook iets…

Het verhaal
In een mooie balans tussen flashbacks en heden vertelt Allen het verhaal van Jasmine French (Blanchett), die na de ontmaskering van haar man (Alec Baldwin) als een soort Bernie Madoff-achtige oplichter ineens haar high society-leven moet inruilen voor een bescheiden bestaan bij haar zus Ginger (een veramerikaanste Sally Hawkins) in San Francisco, die in Jasmine’s ogen enkel op losers valt. Maar in alles wat Jasmine zegt en doet zie je haar niet-te-winnen-strijd tegen een soort van waanzin, want het contrast tussen Allens balans in de vertelling en de onbalans in Jasmine’s hoofd is nogal heftig. Misschien wel net zo groot als het contrast tussen haar New Yorkse leven en ’t proletenbestaan waar ze haar zus bijna van beticht…

Streep-achtig
Cate Blanchett begint in mijn ogen wat Meryl Streep-achtige proporties aan te nemen. Dat uitte zich vooral in het feit dat ik haar tijdens zo’n 60% van de film eigenlijk in haar gezicht wilde tetsen door een combinatie van medelijden en irritatie. Aan de ene kant wil ik haar helpen, aan de andere kant wil ik haar wakker meppen. De vergelijking met Streep maak ik omdat ik tussen m’n 10e en 20e (een ruime gok, btw) een ontzettende hekel had aan Streep, juist vanwege haar geweldige rol in (volgens mij) Sophie’s Choice. Na die film haatte ik haar zo, dat ik haar zo’n tien jaar “Meryl Creep” heb genoemd. Achteraf zie ik daar m’n jeugdige naïviteit of onwetendheid wel van in, dus dat zal Blanchett na Blue Jasmine niet overkomen. Maar dat ik haar wilde meppen komt dus van iemand die nog nooit iemand geslagen heeft (behalve mogelijk ooit een zus) en is natuurlijk tekenend voor het geweldige spel van Blanchett, maar ook voor de door Allen neergezette sfeer…

Nostalgisch beeld..?
Ik vind het opvallend, dat hoe persoonlijk Allens films ook worden, ze ook altijd een soort van nostalgie oproepen naar een misschien wel vervlogen tijd. Z’n archetypische karakters zijn ook wel iets uit vervlogen tijden, alsof Allen in z’n drama wat is blijven hangen in de 70’ies of 80’ies van de vorige eeuw (terwijl ik verderop ook echt wel een link zal leggen met onze huidige staat van zijn). In z’n komedies valt dat vrijwel volledig weg (denk Vicky Cristina Barcelona) of heeft het juist een functie (zie Midnight in Paris), maar in z’n serieuzere films is Allen een stuk abstracter, wat ik zeker niet enkel als negatief wil bestempelen, maar het lijntje waarop hij balanceert wordt niet dikker met de jaren. Of althans: z’n serieuzere werk doet mij minder, wat mogelijk nog altijd een gevolg is van het feit dat karakters in z’n serieuzere films vaak ook écht unlikeable zijn. Zo kon ik me in Matchpoint moeilijk over m’n afkeer voor vrijwel alle karakters in die film heen zetten. Hier lukte dat overigens wel, en dat is de verdienste van vooral Blanchett, plus het feit dat Blue Jasmine bij vlagen toch ook wel wat humor bevat…

San Fran shore..?
Ik ben zelf één keer in San Francisco geweest, en ondanks dat ik wel wat locaties herkende, voelde ik de sfeer van de stad nergens. San Francisco is wat mij betreft misschien wel de gaafste stad waar ik ooit was, waarin het relaxte van Californië, het coole van New York en het open karakter van Amsterdam fijn gemixt is. Nu zegt Jasmine in de film wel letterlijk dat het zo’n Europees aanvoelende stad is, maar ik begrijp Andrew O’Hehirs kritiek wel dat hij ’t gevoel heeft dat Allen nooit z’n suite in ’t Fairmont-hotel heeft verlaten tijdens de opnamedagen in deze geweldige stad. En het klopt, dat hij voor de San Francisco-karakters die hij opvoert – Chilie (Bobby Cannavale), Augie (Andrew Dice Clay) en Ginger – helemaal niet naar de westkust had hoeven te vliegen, want die types had hij veel sneller (en vooral ook passender) gevonden door vanuit New York de Hudson rivier over te steken naar New Jersey.
En dat gegeven is één van de redenen dat O’Hehir (recensent voor Salon.com) vindt dat Allen een wat luie filmmaker is geworden. Nu vind ik “lui” wat overdreven, maar om een stad als San Francisco inderdaad zo plat neer te zetten (wat in z’n ’toeristische’ films in Londen, Parijs, Barcelona en Rome deels juist paste), dat voelt wel ietwat beledigend, of snobistisch. Een beetje zoals Jasmine over de stad zou kunnen praten tegen haar upperclass-vrienden in de Hamptons…

Persoonlijke interpretatie
Zoals je ziet blijf ik wat op en neer schieten tussen positieve en negatieve kritiek. Daarnaast raakte de film me persoonlijk erg heftig, juist omdat ik de onmacht als gevolg van een verbroken relatie maar al te goed meevoelde. Gelukkig ben ik niet zo f-ed up als Jasmine in deze film is, en haar aanstormende waanzin deed me ook even denken dat Peter Sarsgaards karakter wel iets té perfect leek, want hoe ‘echt’ is hij? En daar maakte ik vrij makkelijk een link met ons huidige financieel-economische systeem, want kun je haar handelen en manier van verwerken – een wanhopige poging zo snel mogelijk terug te keren naar een vergelijkbare situatie als waar ze in zat – niet als metafoor zien waarop wij met bijvoorbeeld de financiële crisis omgaan, of met ons wankelende kapitalistische systeem als geheel?
Zoals Theo Maassen het ooit treffend zei: “Crisis: toestand waarin oude leefgewoonten ontoereikend blijken te zijn voor een harmonieuze oplossing van gerezen problemen.” En probeert Jasmine niet net als ‘wij’ inderdaad terug te keren naar die oude leefgewoonten, terwijl we natuurlijk goed weten dat die leefgewoonten misschien wel een onderdeel van het probleem waren..?

Final credits
Natuurlijk is die ambivalentie die ik voel vooral ook een compliment, want over mindere films denk ik nooit zoveel na. Daarnaast bevat Blue Jasmine eigenlijk alles wat Allen-fans verwachten: neurotische personages (Jasmine vooral), veel dialogen, verschillen tussen ‘gegoede burgers’ en de onderklasse, en geweldig acteerwerk. Want dat Allen zelfs Andrew Dice Clay van stal heeft durven halen, dat zegt wel iets. In mijn ogen streed hij begin jaren 90 namelijk met Pauly Shore en mogelijk William Forsythe voor de “Slechtste Acteur Ooit”-award.
Oh ja: schijnbaar heeft Allen zich voor deze film nogal laten inspireren door Tennessee Williams A Streetcar Named Desire, en ook al heb ik daar ooit een versie van gezien in het voormalige Studio 54-pand in New York (met John C. Reilly en Miranda Richardson in de hoofdrollen), ik ken dat toneelstuk niet goed genoeg om de links te herkennen, maar jij mogelijk wel..? En hoe ’toevallig’ is het dan dat Cate Blanchett ooit de rol van Blanche DuBois (het met Jasmine vergelijkbare karakter) speelde op Broadway..?

IMDb: http://www.imdb.com/title/tt2334873