Her (2013)
Spike Jonze heeft met Her een film gemaakt die mogelijk eenzelfde ‘status’ als Lost in Translation kan krijgen, en de link met deze film (van Jonze’ ex-vrouw!) gaat verder dan Scarlett Johanssons betrokkenheid bij beide films. Maar Her is vooral ook een film die geweldig gebruik maakt van een nogal apart gegeven, maar juist doordat je dat gegeven wel moet (en zeer waarschijnlijk ook ‘makkelijk’ wilt) accepteren om van deze film te genieten, biedt dat Jonze alle mogelijkheden om de vele diverse én herkenbare aspecten van ‘de liefde’ te onderzoeken, tonen en daarmee ook heerlijk te laten voelen…
Het verhaal
Gezet in een niet al te verre toekomst, die vooral duidelijk wordt door de ietwat opvallende (te hippe?) kleding en een nog duidelijkere verstrengeling van communicatiemiddelen en social media in ons leven, zien we hoe Theodore (Joaquin Phoenix) bij het bedrijf beautifulhandwrittenletters.com werkt. Als gekrenkte romanticus weet hij als geen ander z’n pijn om te zetten in prachtige romantische brieven, die het bedrijf waar hij werkt verkoopt aan mensen die de inspiratie, tijd en/of romantiek ontberen om dit zelf te schrijven. Op zich al een vrij apart en wat cynisch gegeven, dat we volgens Jonze onze mogelijk meest romantische toekomstige liefdesuitingen inkopen bij een bedrijf, maar dat wordt toch allemaal erg geloofwaardig neergezet.
Maar je voelt natuurlijk al lang aan dat Theodore zo goed is in z’n werk omdat hij nog midden in het verwerken van z’n mislukte relatie met Catherine (Rooney Mara) zit. Daarin wordt ie waar mogelijk bijgestaan door z’n beste vriendin Amy (Amy Adams), maar z’n wereld lijkt pas écht een positieve draai te krijgen als hij een nieuw besturingssysteem aanschaft en op al z’n computers/pocket-tablets/smarphones installeert. Dit besturingssysteem is namelijk het allernieuwste op het gebied van kunstmatige intelligentie, en het verkopende bedrijf belooft dat het besturingssysteem zich zó goed zal aanpassen aan jouw wensen (en leven), dat het mogelijk zelfs een bewustzijn kan ontwikkelen. Iets waar tal van wetenschappers in real life overigens de allergrootste kriebels bij zullen voelen, bij die mogelijke ontwikkeling…
Maar wat natuurlijk gebeurt is dat Theodore, die zelf keihard op zoek is naar iets dat z’n pijn kan verzachten, binnen afzienbare tijd liefdesgevoelens gaat krijgen voor zijn besturingssysteem, dat zichzelf de naam Samantha heeft gegeven en – niet geheel onbelangrijk – wordt ingesproken door de zwoele stem van Johansson.
Thematiek
En daar betreedt de film dus gruwelijk interessante thema’s als liefde, bewustzijn, identiteit en filosofie. Jonze geeft zelfs de filosoof Alan Watts een aardig belangrijke plek in het verhaal (zie z’n Engelse Wikipedia-pagina als je meer over hem wilt weten), en dat geeft de film nog wat interessante extra lagen die discussies over de film en z’n thematiek extra kunnen verdiepen. Want de film geeft sowieso een geweldig invoelbare schets van de liefde en zo’n beetje al haar aspecten, maar gaat nog veel dieper en verder dan dat. Niet dat je dat eruit moet halen om te kunnen genieten van deze film hoor, want juist het feit dat de film zo’n beetje alles wat ik uit een stuk of vijf, zes relaties ken herkenbaar in één verhaal weet te stoppen, dat maakt de film al tot zo’n pareltje, vergelijkbaar met bijvoorbeeld Lost in Translation. Maar daarnaast moest ik ook aan Ryan Goslings Lars and the Real Girl denken, omdat je Theodore op een vergelijkbare manier ziet opbloeien, ondanks de kunstmatigheid van de reden hiervoor. En heel even moest ik zelfs aan de zojuist geïntroduceerde spirituele thematiek in de TV-serie Revolution denken, maar dat gaat mogelijk wat te ver…
Cast
Ik verwacht dat Phoenix nummer zes op de lijst van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences was, want ik kan me niet voorstellen dat hij niet nét buiten de Oscarnominaties is gevallen dit jaar. Hij weet z’n onzekerheid, pijn, hoop, bindings- én verlatingsangst en mogelijk zelfs gemis van moederliefde zó goed te vangen in z’n blik, dat je direct mee wilt in z’n ‘reis’. Natuurlijk ook de verdienste van Jonze, dat hij je mee wil laten gaan in deze toch ietwat ongemakkelijk aanvoelende wereld, maar Phoenix biedt exact de juiste onberekenbare kwetsbaarheid die z’n personage de hele film boeiend houdt. Daarnaast won Johansson al behoorlijk opvallend een prijs voor beste actrice op het filmfestival van Rome, want haar lichaam is geen nanoseconde in beeld in de film. Maar haar stem zit continu op dat juiste randje van “Wordt dit niet te persoonlijk voor een ‘computer’?“, zwoel, sexy, hoopvol, geïnteresseerd, schuldig, et cetera.
Verder zal er zeker meer achter Amy Adams’ baan in de film zitten, want zij kan als game-ontwikkelaar in het door haar ontwikkelde “Perfect Mom“-spel al haar moederliefde-/kinderwens-frustraties kwijt. Chris – Parks & Recreation, Delivery Man – Pratt heeft een leuke bijrol als iets te vriendelijke (?) baas van Theodore, terwijl Olivia Wilde in één scène van perfecte naar niet-zo-perfecte date weet te gaan, om even een eufemisme te gebruiken. De rest van de hieronder ‘getagde’ namen hebben zich vooral als stemacteur aan de film verbonden, waarbij ik eerlijk moet zeggen dat ik Wiig en Hader niet herkende, in tegenstelling tot Brian – X-Men – Cox, wiens donkere stem perfect past bij het beeld dat Alan Watts momenteel bij me oproept…
Final credits
Her biedt een schoolvoorbeeld van de willing suspension of disbelief: dat je als kijker heel graag je ongeloof wilt loslaten om mee te kunnen gaan. En juist dát biedt Jonze de mogelijkheid om zó groots over de liefde te praten; een mogelijkheid die hij met beide handen ook keihard aangrijpt. Door het neerzetten van echte emoties heeft hij een prachtig herkenbare en invoelbare film over liefde, verlangen en identiteit gemaakt, die waarschijnlijk nóg interessanter is als je over de film gaat filosoferen. Want is Theodore’s relatie met Samantha nou zo ‘spannend’, juist omdat je ook continu voelt dat zo’n relatie net zo goed mis kan gaan? En komt dat nou doordat kunstmatige intelligentie nooit perfect zal worden, of doordat Samantha natuurlijk ook voor een belangrijk deel Theodore’s eigen projectie is..?