The Theory of Everything (2014)
Dat The Theory of Everything gebaseerd is op een boek van Hawkings ex-vrouw, dat voel je niet alleen aan ‘alles’, maar dat zorgt er ook voor dat je de titel bijvoorbeeld niet vanuit Hawkings natuurkundig-kosmologische moet verklaren, maar meer vanuit het menselijke aspect. The Theory of Everything is namelijk veel meer een verslag van het leven met één van de slimste mensen op aarde dan een ‘diepe’ kijk in ’s mans beweegredenen en theorieën. En als je weet dat die man al meer dan 50 jaar leeft met ALS, een ziekte waar hij bij constatering te horen kreeg nog maar twee jaar te leven, dan zit daar natuurlijk ook genoeg drama in. Tel daar het Oscarnominatie-verdienende spel van vooral Eddie Redmayne bij op, en je hebt een mooi romantisch drama…
Het verhaal
Zoals ik al zei: de film focust zich veel meer op het leven van Stephen Hawking (Redmayne) dan op z’n werk. Vanwege de auteur is het logisch dat de film begint op het moment dat de jonge veelbelovende maar wat luie Cambridge-student de wat schuchtere Jane (Felicity Jones) ontmoet. Zij studeert middeleeuwse poëzie en gaat elke zondag zeer gelovig naar de kerk, terwijl hij nog altijd worstelt met z’n keuze voor het bepalen van een onderwerp om z’n Ph.D. (de “dr.” voor een naam) te behalen en in elke natuurkundige wet het bewijs ziet dat god niet bestaat. Althans: niet vanuit een rationeel perspectief.
Na wat oppervlakkige hofmakerij zijn ze verliefd, maar dan begint Stephens ziekte de kop op te steken, terwijl hij nét het idee heeft opgevat om door middel van een analyse van tijd, in combinatie met de theorieën achter zwarte gaten, te bewijzen dat het universum lang geleden vanuit de explosie van één zwart gat (de big bang) is ontstaan. Mooi om te zien hoe deze twee zaken los van elkaar blijken te kunnen bestaan, maar gezien Stephens ziekte weet Jane dat haar leven met Stephen vooral zwaar zal zijn. Maar ondanks Stephens lage levensverwachting blijkt hij niet alleen op z’n eigen vakgebied de wetenschap versteld te doen staan. Toch blijkt z’n ziekte – ondanks de verwekking van drie kinderen bij Jane – uiteindelijk teveel voor Jane te zijn, maar op dat moment hebben zowel Stephen als Jane eigenlijk al een andere partner gevonden, dus hun breuk is niet de meest pijnlijke…
Kritiek
En ook in de scène waarin hun breuk wordt besproken zie je de hand van een vrouwelijk schrijfster. Nu ben ik niet altijd de meest heldere geest in het door hebben van wat vrouwen bedoelen, maar soms denk ik ook wel eens: “Zeg nu eens gewoon zwart-wit wat je bedoelt, zodat ik niet tussen de regels door hoef te lezen wat je écht bedoelt. Voordat jij denkt dat ik het wel begrepen heb, terwijl ik me er niet van bewust ben dat ik het helemaal niet door heb.” Ik leg hier geen seksistische schuld bij één van de seksen, ik constateer ‘gewoon’ een verschil hierin. En dat weerspiegelt zich dus bijvoorbeeld in die scène.
Maar mogelijk ‘kwalijker’ is dat Jane Hawking het verhaal overduidelijk vanuit haar eigen perspectief heeft geschreven. Nu vind ik een vrouwelijke kijk op de wereld veelal een stuk ‘mooier’ en/of rechtvaardiger, maar om van daaruit het leven van één van de rationeel interessantste mensen van de afgelopen eeuw te beschrijven, dat levert vrij logisch weerstand op. De exacte beweegredenen en motivatie voor Stephen Hawking om z’n werk zo voort te blijven zetten, zeker ondanks z’n ziekte, die blijven wat onderbelicht. Daarnaast wordt er nergens echt dieper ingegaan op Hawkings theorieën, mogelijk ook omdat Jane deze – net zoals 99,9% van de wereld, dus onlogisch is dat niet – mogelijk niet echt begreep.
Cast & crew
Maar echt in de weg zat dat mij niet hoor. Het zat me namelijk lang niet zo in de weg als bij bijvoorbeeld Anton Corbijns Control, ook geschreven door “de vrouw van…“. Maar bij Control zat het feit, dat de auteur niet echt een duidelijk beeld van wat er in haar mans hoofd om ging, waardoor Ian Curtis’ zelfmoord ook zo uit de lucht kwam vallen, mij wel in de weg. Hier is het leven van het gezin sowieso al interessant genoeg om het ontbreken van die diepere kijk te vergeven, maar ik begrijp dus wel waarom mensen ook kritiek hebben op deze film. Al lijkt mij dat dus eerder de ‘schuld’ van de schrijver van het verhaal, dan van regisseur James Marsh, die een tijdje geleden overigens al een Oscar won voor het geweldige Man on Wire.
Zoals ik al zei: Eddie Redmayne geeft een Oscarwaardige prestatie. Hem die Oscar nu al geven is de veilige keuze, al verwacht ik wel wat geduchte concurrentie van Jake Gyllenhaal in Nightcrawler. Daarnaast speelt ook Felicity – Hysteria, The Amazing Spider-Man 2 – Jones erg sterk, al zien we (helaas) alleen haar positieve kanten. Beetje jammer dat er niet iets meer zelfkritiek in haar verhaal zat, want dat had het dus allemaal wat ‘menselijker’ gemaakt. Nu blijft alles wat oppervlakkig. Nogmaals: het levensverhaal van Hawkings gezin is er sowieso één van voldoende drama, maar iets meer afstand om een wat sterkere dramatische verhaallijn te creëren, dat had de film geen kwaad gedaan.
Final credits
Ik merk dat ik met wat weerstand kritisch ben. Zeker omdat ik behoorlijk geraakt werd door het verhaal zelf. Als je echter verder kijkt dan het vrij rechtlijnige verhaal en de prachtige acteerprestatie van Redmayne en kritisch bent, dan is er zeker wel wat aan te merken op The Theory of Everything. En dan wil ik echt niet focussen op het feit dat het originele verhaal door een vrouw geschreven is, want daar zitten ook zeker positieve kanten aan, maar mogelijk wel dat het originele verhaal niet door een onafhankelijk persoon en/of met voldoende afstand is geschreven. Daarnaast is alles ook achteraf, vanuit het ‘nu’ geschreven, en niet vanuit de situatie op dat moment. En dat ziet een getraind oog op teveel momenten terug, vrees ik.
Desalniettemin zorgt dat vrouwelijke perspectief er dus wel voor dat het thema van de film eerder ‘mooi’ dan ‘groots’ is. En laat ik eindigen met een link met een andere grote Oscar-favoriet. De (off-screen) aanwezigheid van Kip Thorne zal velen niets zeggen, maar hij is wel degelijk de theoretisch fysicus die de broers Nolan raadpleegden voor hun meesterlijke Interstellar.
De film is natuurlijk geromantiseerd en gedramatiseerd maar het toont een prachtig realistisch levensverhaal. De hoofdrol is uitermate moeilijk maar Eddie Redmayne vertolkt deze rol op meesterlijke wijze. Er zijn vele momenten waarop hij niet van de echte Stephen Hawking is te onderscheiden. Het zou me verbazen als hij geen Oscar krijgt voor deze uitzonderlijke prestatie.