A Most Violent Year (2014)
Verwacht van A Most Violent Year geen gewelddadige actiethriller, maar juist een ijzersterk, spannend en strak in elkaar gezet drama over een man die in het meest gewelddadige jaar van New Yorks moderne geschiedenis tracht z’n bedrijf te redden, zonder te grijpen naar middelen die menigeen wel zou aangrijpen. En met “menigeen” bedoel ik niet alleen de personen om hem heen, maar misschien ook jou wel als kijker.
Schrijver-regisseur J.C. – Margin Call, All is Lost – Chandor toont wederom dat hij niet alleen een scherpe én ingelezen blik heeft inzake de verleidelijke rotheid van ons kapitalistische systeem, maar mede daardoor ook één van de interessantere nieuwe Amerikaanse filmmakers is…
Het verhaal
Abel Morales (Oscar – Drive, Inside Llewyn Davis – Isaac) runt een bedrijf in stookolie in Brooklyn, New York. Het is 1981 en hij heeft een tijd geleden het noodlijdende bedrijf overgenomen van de (criminele) vader van z’n vrouw Anna (Jessica Chastain), die de boekhouding voor hem runt. In een wereld waarin de maffia welig tiert weet Morales zich vooralsnog staande te houden, en hij is zelfs zo zelfverzekerd dat hij een nogal riskante deal sluit met een groep Chassidische joden voor de aankoop van een olieopslagplaats. Maar voordat de deal helemaal afgerond kan worden moet Morales het steeds smaller wordende pad waarop hij zich bevindt succesvol doorlopen, iets wat gedurende de film steeds meer spanning oplevert. Lukt het hem om z’n bedrijf te redden, ondanks de verstikkende voorwaarden van de deal, het feit dat hij niet weet wie van z’n concurrenten z’n vrachtwagens berooft en/of jat én het dreigende onderzoek van een ambitieuze openbaar aanklager (David – Interstellar, Selma – Oyelowo) naar mogelijk toch wat illegale praktijken binnen z’n bedrijf..?
Subtiel volgepropt
Ik was nog niet halverwege de film toen ik al het gevoel had dat ik een hele film gezien had. Niet dat er zoveel echt heftigs gebeurt, maar de film zit zó vol met subtiele details, dat het voor oplettende kijkers stevig genieten is. Daarin is duidelijk een link voelbaar met Chandors debuutfilm Margin Call, die ook al zo ‘ingelezen’ was. Maar waar Chandor daar nog uit de ervaring kon putten dat z’n vader zo’n 35 jaar bankier was bij Merrill Lynch, daar was hij in 1981 voor het grootste gedeelte pas 7 jaar oud. Maar op één of andere manier weet hij erg goed een sfeer neer te zetten. Het openingsnummer van (volgens mij) Marvin Gaye zette mij ook al direct in de juiste mood, die mogelijk wat lastig te verwoorden is, maar iedereen die van blues en/of NY-films van de late jaren 70 en vroege jaren 80 houdt zal waarschijnlijk hetzelfde overkomen.
Thematiek
Het dubbele aan de titelverklaring is, dat naast het feit dat 1981 dus het meest gewelddadige jaar was in naoorlogs New York, je de gehele tijd zit te wachten totdat onze hoofdpersoon ook bijna gedwongen wordt geweld te gebruiken. Het was erg mooi te zien hoe hard iemand moet ‘werken’ om het juiste te doen in een zeer corrupte wereld, maar ook hoe daar zeker diverse tinten grijs in te bewandelen zijn. Dat hij daarin op één of andere manier toch nog z’n ziel weet te redden kun je mogelijk al afleiden uit z’n achternaam, en als je echt dieper gaat graven, dan kom je erachter dat ook z’n voornaam waarschijnlijk niet toevallig gekozen is. Het Kaïn en Abel-verhaal komt namelijk – zoals vrijwel alle verhalen in de bijbel – in veel meer (en ook oudere) culturen en religies voor, en daarin staat Abel voor de zoekende (en daarmee ‘grijzere’?) natuurmens, terwijl Kaïns als zich settelende landbouwer (en daarmee stedenbouwer) wordt gezien als de stichter van de beschaving. En inderdaad: Abel ‘strijdt’ wel degelijk tegen de ‘beschaafde’ gevestigde orde…
Cast
Jessica Chastain zat – zeker ook gezien haar Golden Globe-nominatie – waarschijnlijk erg dicht tegen een Oscarnominatie aan. Ze speelt Abels vrouw ook erg goed, als combinatie van een liefdevolle vrouw en een veel hardere zakenvrouw, die mogelijk wel wat meer geneigd is naar het zetten van criminele stappen. Ze kijkt dan ook continu met een mix van waardering, afgunst en medelijden naar de mogelijk wat naïeve ethische code volgens welke Abel z’n bedrijf wil runnen. Daarin is ook Albert – Taxi Driver – Brooks’ rol heerlijk dubbel, omdat hij als advocaat juist ook weet dat er veel ‘makkelijkere’ manieren zijn om het bedrijf te redden. Isaac toont met deze rol wederom aan één van de interessantere ‘nieuwe’ acteurs te zijn, al begrijp ik ook wel dat hij niet genomineerd is voor een Oscar, als je z’n rol vergelijkt met de wél-genomineerden. De rest van de rollen worden meer dan afdoende gespeeld, waarbij het voor bv. Oyelowo en Nivola niet nodig is om het ‘grootser’ te spelen, waardoor hun bijrollen niet echt geschikt zijn om op te vallen…
Final credits
Ja, A Most Violent Year is een stuk interessanter en zeker anders dan de titel doet vermoeden. Ik had tijdens het kijken meerdere keren het gevoel dat ik, in Abels situatie, veel eerder het verkeerde pad had gekozen. Dat Abel dat niet (?) doet zorgt ervoor dat je hem als underdog extra gaat waarderen, en ook voor hem gaat rooten dat het hem uiteindelijk allemaal wél gaat lukken, ondanks alle tegenslagen. Iets wat je overigens niet moet doen denken dat hij maar een passief karakter is in de film, dat zeker niet.
Niet de beste film van het jaar, maar meer een wat tijdloze film die wel degelijk enkele zere plekken van ons economische systeem blootlegt, waarin het vrijwel niet mogelijk is eerlijk te handelen. En toch gloort er ergens ook hoop…