Foxcatcher (2014)
Foxcatcher vertelt het ontzettend rare, ogenschijnlijk wat klinische maar ook waargebeurde verhaal van een stinkend rijke industriële magnaat die in de jaren 80-90 van de vorige eeuw het Amerikaanse worstelen wilde ondersteunen met o.a. topfaciliteiten. Daarbij merk je tijdens de film echter dat zijn geestelijke gezondheid stevig voer voor menig psychotherapeut zou zijn geweest. Ik moet toegeven dat ik in eerste instantie niet echt in het verhaal gezogen werd en me zelfs afvroeg of je voorkennis moest hebben om de film beter te kunnen plaatsen. Maar hoe meer ik over de film en de achterliggende feiten lees, hoe interessanter deze film wordt. En waar ik eerst dus niet begreep waar die vijf Oscarnominaties vandaan kwamen (buiten die voor Beste Make-up), daar begin ik nu steeds meer in te zien dat deze nieuwe van Bennett – Capote, Moneyball – Miller een stuk dieper gaat (of wil gaan?) dan je in eerste instantie denkt…
Het verhaal
Mark en Dave Schultz wonen op de Olympische Spelen van 1984 allebei een gouden medaille voor worstelen. Maar waar Dave (Mark Ruffalo) daarna een vrij succesvol coach werd en vader van een gelukkig gezin, daar bleef Mark (Channing Tatum) wat achter. Waarschijnlijk omdat hij fysiek dan wel erg imponerend was, maar mentaal niet echt (inderdaad: een rol waar Tatum patent op lijkt te hebben). Hij slijt z’n dagen dan ook als hulpje van z’n grotere broer en het geven van ‘lezingen’ op basisscholen, want wie wil nou niet een Olympische medaillewinnaar horen spreken? En dan ineens krijgt hij een telefoontje vanuit het landhuis van de familie DuPont. Blijkt dat John E. DuPont (Steve Carell) de miljarden die z’n familie verdiende/verdient in de chemische industrie graag aanwendt om Amerikaanse atleten te helpen ook bij de volgende Olympische Spelen weer succesvol te zijn. Want waar dat nu mogelijk ondenkbaar is, er was een tijd dat alleen amateurs mee mochten doen met de Olympische Spelen, en aangezien de Russen hun atleten schijnbaar stevig sponsorden, vond DuPont dat het zijn patriottistische taak was om hetzelfde te doen. Dus richtte hij het Foxcatcher worstelteam op, en zie daar de titelverklaring…
Maar je merkt al snel dat deze John Eleuthère DuPont dus nogal een weirdo is. Mark was grotendeels door z’n broer opgevoed, maar nu Dave helemaal gesetteld is met vrouw en kids zie je dat Mark deels jaloers maar ook kwaad is, dat het leven hem niet zo goed gezind is. Hij valt dan ook als een blok voor de verleidingen en mogelijkheden die DuPont hem biedt, en ook al krijgt DuPont Dave uiteindelijk ook zo ver om als assistent-coach bij Foxcatcher aan de slag te gaan (DuPont leefde zelf in de waan dat hij hoofdcoach kon zijn), je voelt aan alles dat DuPont de verhoudingen tussen de broers zal schaden. Maar hoe dat zich dan uiteindelijk ontvouwt, dat mag je zelf ontdekken.
Voorkennis nodig, of gaat het toch dieper..?
Ik denk dat menig Amerikaan dit verhaal wel zal kennen, dus ik vroeg me na afloop best lang af hoe het zou zijn om de film te zien mét die voorkennis. Juist ook omdat ik al allerlei raving reviews had gelezen, maar dat niet echt kon plaatsen. Ik vond ‘m behoorlijk traag en ‘klinisch’, juist omdat niet echt duidelijk is waar het verhaal naar toe gaat. Nu zag ik ‘m een paar weken geleden al, en juist omdat ie op een wat nare manier wel stevig bleef hangen, ben ik wat dieper in het verhaal gedoken, en daarmee mogelijk ook wat dingen tegengekomen die het verhaal een stuk interessanter maken, wat wel past bij dat bijna hilarische maar ook pijnlijke gebrek aan zelfkennis van DuPont (en z’n familie). Als je je namelijk wel verdiept in z’n karakter, dan krijg je eerst waarschijnlijk nogal medelijden met hem, ware het niet dat hij iemand is die met geld alles denkt te kunnen kopen. Maar ergens voelt hij ook wel dat dat nooit genoeg zal zijn, juist omdat hij sociaal zo ‘onhandig’ is dat hij helemaal geen vrienden heeft…
Cast & crew
En daar zat ook mijn verbazing, toen ik hoorde dat Carell genomineerd was voor een Oscar. Als je namelijk niet echt in het verhaal komt, dan lijkt hij bijna een karikatuur te spelen. Maar omdat het verhaal ook gebaseerd is op Mark Schultz’ memoires, zou het wel eens kunnen zijn dat hij deze excentrieke persoon dus juist geweldig neerzet. Al vond ik hem in Dan in Real Life en The Way Way Back net zo goed. Zoals ik al typte speelt Tatum een rol die hij nogal vaak speelt, maar dat bedoelde ik zeker hier niet negatief. Hij speelt de wat sullige sportman erg goed, want aan veel voel je hoe hard hij een vaderfiguur nodig heeft, iets wat z’n broer niet meer kan zijn. Maar daarom is hij dus ook een speelbal in de handen van iemand wiens motieven nooit helemaal duidelijk lijken te worden. En ook Ruffalo excelleert nogal, door nu eens een keer een enorme good guy te spelen, zo’n perfecte schoonzoon. Maar niet iemand die zomaar over zich heen laat lopen.
Bennett Miller regisseerde eerder dus Capote en Moneyball, en vooral met die eerste voel je wel een ‘sferische link’. Mogelijk omdat het scenario geschreven is door Dan Futterman, want hij schreef ook het scenario voor Capote. Mede-scenarist E. Max Frye lijkt het de laatste 15 jaar wat rustig aan gedaan te hebben (op filmtechnisch gebied althans), want z’n laatste IMDb-credit vóór deze film is uit 2003, en daarvoor vallen enkel één aflevering Band of Brothers en het schrijven en regisseren van het de wat mislukte Sam Jackson/Nicolas Cage-komedie Amos & Andrew op, al debuteerde hij ooit met het scenario van de Jonathan Demme-film Something Wild.
Final credits
Natuurlijk mag je een film afkraken omdat jou niet direct duidelijk is waar ie over gaat. Aan de andere kant, om het even contrasterend te zeggen: als je dat écht vindt, dan kun je beter enkel risicoloze Hollywoodfilms kijken. Toch begrijp ik het goed dat je na het zien van Foxcatcher denkt van: “Waar ging ie nou eigenlijk over?“, en dat toont natuurlijk wel dat deze film op een wat lastig koord danst. Het is erg fijn om zo achteraf dingen te ontdekken, maar ik had liever tijdens de film al wat meer van dat inzicht ‘gevoeld’. Of dat de fout van de makers is, dat weet ik niet, maar ik weet ook dat er flink wat mensen de zaal uitliepen toen ik ‘m tijdens een festival zag. Als in: lang niet iedereen zal de moeite nemen om dieper te graven…