Bridge of Spies (2015)
Soms is het maar beter dat ik mezelf ‘verplicht’ om een film toch in de bioscoop te gaan kijken. Eerlijk gezegd had ik helemaal niet zo’n zin in een film over de Koude Oorlog, maar vanwege de toch wel positieve reacties op deze nieuwste van Steven Spielberg, besloot ik om ‘m gisteravond te kijken. En inderdaad: ook hier zul je vrijwel enkel positieve geluiden horen over deze film, die ontzettend fijn ‘loopt’, geweldige onderhandelingsdialogen bevat (dankzij de onverwachte medewerking van twee bekende broers?) en ook een onverwachte scherpte herbergt, op meerdere vlakken. Want waar ik vooraf dus dacht: “Is die Koude Oorlog niet al gruwelijk uitgekauwd?“, daar begrijp ik inmiddels waarom deze op ware feiten gebaseerde film nu – juist in deze tijd van polarisatie en dehumanisering – gemaakt móest worden…
Het verhaal
Het is eind jaren 50, begin jaren 60, en de Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie bereikt één van z’n pieken. Niet lang nadat er in Brooklyn, New York een vermeende Russische spion wordt opgepakt, wordt boven de Sovjet-Unie een Amerikaans verkenningstoestel neergehaald. Maar tussen deze gebeurtenissen in zien we hoe een gerespecteerd advocatenkantoor door de Amerikaanse overheid wordt gevraagd om de vermeende spion Abel (een voortreffelijke Mark Rylance) te verdedigen, juist om aan te tonen dat Amerika zó’n geweldig land is, dat zelfs spionnen van de nucleaire vijand op humane wijze worden bijgestaan in de rechtbank. Dat dit eigenlijk puur een propaganda-middel is, daar komt advocaat James Donovan (Tom Hanks) al direct achter als hij iets meer tijd wil om al het bewijs te bekijken, zodat hij Abel goed kan vertegenwoordigen. De manier waarop de rechter zijn motie afwijst is dan veelzeggend…
Na de gevangenneming van de Amerikaanse piloot, en het welbekende ontkennen dat er onderdanen bij de vijand gevangen zitten, wordt de inmiddels gehate Donovan gevraagd om als burger de onderhandelingen te voeren over een ruil, die officieel natuurlijk ontkend zal worden, tenzij deze succesvol verloopt. Donovan moet daarvoor naar de Russische ambassade in Oost-Duitsland, waar ze net bezig zijn met het bouwen van de Muur. Niet de beste plek om als Amerikaans burger rond te lopen, want naast de paranoia die van elke vreemdeling een spion maakt, de strijd tussen de regering van de DDR en haar grote broer: het communistische Sovjet-regime, grijpen talloze bendes de wetteloosheid aan om mensen te overvallen. En dan wordt er ook nog een Amerikaanse student opgepakt, die zo slim was om in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog in Berlijn een scriptie te gaan schrijven over de economie in communistische staten…
Scherpte en urgentie
Vooral in de context waarin Donovan moet opereren zie je hoe de propaganda-machines aan beide kanten werken. Dat Spielberg dan vooral het menselijke contact tussen Donovan en Abel uitlicht, deed mij bedenken hoe politici inderdaad propaganda inzetten om vijanden te creëren, terwijl als je elkaar normaal als mens leert kennen, zo’n vijandigheid vaak nergens op slaat. Door juist de overeenkomsten tussen Donovan en Abel te tonen, voel je een urgentie inzake de manier waarop wij hier politici weg laten komen met alles wat ze over vluchtelingen, moslims, Grieken of wat voor soort ‘anderen’ dan ook zeggen. Ik kon de gedachte niet loslaten dat de manier waarop volkeren in deze film door politici tegen elkaar worden opgezet, exact vergelijkbaar is met de manier waarop die blonde gek uit Venlo, deels gesteund door ontzettend asociale opmerkingen van die andere rechtse partij, wegkomt met ongeveer alles wat hij vanuit z’n waarschijnlijk depressieve visie de wereld instuurt. Natuurlijk kun je dit ook vrij makkelijk kopiëren naar de manier waarop in Amerika één of andere vastgoedmagnaat de Republikeinse voorverkiezingen terroriseert danwel domineert.
Daarnaast is dit dus vooral een praatfilm, waarin onderhandelt wordt op het allerhoogste en meest geheime niveau, maar dan wel door het voeren van geweldig scherpe gesprekken, waarin ook best wel wat ruimte is voor (droge) humor…
Crew & cast
En de combinatie van scherpte en humor is zeer waarschijnlijk de verdienste van de broers Joel en Ethan Coen, die samen met Matt – Suite française – Sharman de scenario-credits krijgen. Hun snedigheid voel je natuurlijk in al hun eigen films, alhoewel Bridge of Spies wel degelijk een collaboratie is. Want dat ietwat ‘zoetige’ Spielberg-laagje, waarin hij overduidelijk menselijkheid de boventoon laat voeren, dat bevat de film ook zeker. Eén van de grotere verdiensten van deze samenwerking is echter dat naast de dialogen eigenlijk de hele film erg soepeltjes verloopt. Iets wat jij vooraf mogelijk ook helemaal niet verwacht(te).
Hanks is geen vreemde in het spelen van personen die ‘gevangen’ zitten tussen hart en hoofd. Waar ik ergens las dat dit de ultieme Jimmy Stewart-rol zou zijn geweest (wat ik wel voor me kan zien ja), daar lijkt van de hedendaagse lichting acteurs Hanks wel de beste keuze. Mogelijk dat een (zeer) ingehouden Gary Oldman deze rol ook op deze manier had kunnen spelen, maar verder lijkt de casting van Hanks de perfecte. Maar zoals ik eerder al insinueerde, de beste rol in deze film is die van de theater-acteur Rylance, die ‘slechts’ dertien films op z’n naam heeft staan (waarvan eigenlijk alleen The Other Boleyn Girl noemenswaardig is). Dat Spielberg ook erg over hem te spreken was blijkt wel uit het feit dat Rylance die grote vriendelijke reus speelt in Spielbergs volgende film: The BFG (a.k.a. De GVR).
Final credits
Tegen het eind van de film kreeg ik nog wel even een behoorlijk cynische gedachte. Er zit namelijk een scène in de film, waarin Donovan in New York een groepje jochies volledig vrij door tuinen ziet rennen en over hekken en schuttingen ziet springen. Natuurlijk een mooi contrast met hoe mensen in Oost-Duitsland neergemaaid werden als ze de Muur over wilden om het vrije Westen te bereiken. Maar toen bedacht ik me, dat die jochies in the land of the free eigenlijk hetzelfde gevaar lopen, want daar hebben ze nog altijd die belachelijke middeleeuwse wet dat je iemand, die ongevraagd op jouw erf komt, vrijwel zonder pardon af mag schieten. Zou Spielberg ook dat controversiële punt nog even bewust aanhalen, of creëer ik dat in m’n eigen hoofd? Hoe het ook zij, een mooi teken dat Bridge of Spies heel wat meer is dan enkel een Koude Oorlog-thriller…