Steve Jobs (2015)
Ik weet niet of Ashton Kutchers Jobs daar wél geschikt voor is, want die heb ik nooit gezien, maar voor een ‘standaard’ biografie over het leven van deze inmiddels legendarische Apple-oprichter moet je Danny Boyle’s Steve Jobs níet kijken. Het aparte script van Aaron – The Social Network, The Newsroom – Sorkin levert namelijk een zogenaamde ‘love it or hate it‘-film op, en zoals wel vaker zit ik daar dan ergens tussenin. Ik denk namelijk dat de film valt of staat bij in hoeverre je mee wilt gaan in een wereld waarin je je af en toe ongemakkelijk, niet intelligent genoeg, afgunstig en/of zelfs afkeer voelt. Als je daar niet in/over hoeft te oordelen, dan zie je mogelijk de vrij gedurfde structuur met bijbehorende technische uitwerkingen, maar als één van bovenstaande negatieve gevoelens te heftig aanwezig is (wat ik me ook kan voorstellen), dan is er een grote mogelijkheid dat je de film in z’n geheel afschrijft als bijvoorbeeld “stom”, “veel te veel geouwehoer” of zelfs “plat”. Zo liep een vriendin van me, bij zeer hoge uitzondering, zelfs weg uit de sneak-zaal waar we deze film zagen, mede ook vanwege de nogal intensieve Sorkin-dialogen…
Het verhaal
Sorkin heeft het gelijknamig getitelde boek van Walter Isaacson als leidraad genomen, maar het scenario zeer duidelijk ingedeeld in drie stukken, alle achter de schermen en in ‘real time‘ (!) gezet bij drie grote productlanceringen van Jobs (Michael Fassbender). Wel wat afgewisseld met een paar flashbacks, maar we zijn er dus drie keer getuige van wat er allemaal voor stress komt kijken bij die zo bekende productlanceringen. Daar doorheen weet Sorkin Jobs’ bij vlagen zeer moeizame relaties met mede-oprichter Steve Wozniak (Seth Rogen), PR-dame Johanna Hoffman (Kate Winslet), (voormalig) baas John Sculley (Jeff Daniels), techneut Andy Hertzfeld (Michael Stuhlbarg), een voormalig vlam (Katherine Waterston) en dochter Lisa zeer genuanceerd neer te zetten, waarin Jobs’ gedrevenheid en passie, maar zeker ook z’n sociale klunzerigheid en/of grootheidswaanzin worden aangestipt. Dat gebeurt op momenten echter vrij subtiel, en dat kan mogelijk wat wringen, zeker doordat Sorkin nergens echt meer achtergrondinformatie bij de persoon Steve Jobs lijkt te geven…
Genuanceerde complimenten
Reken dus niet op een reguliere biopic van geboorte tot dood, en ook niet op een film die je bij de hand neemt en je zeer duidelijk vertelt wat nou precies ‘het doel’ is. Dat voelt inderdaad af en toe wat aan als een verfilmd theaterstuk, waarbij fans van Sorkin-dialogen (ik kwam er net pas achter dat hij ook het script van A Few Good Men schreef, dus inclusief het legendarische “You can’t handle the truth!“) hun hart echter kunnen ophalen. Al moet ik toegeven, dat ik – als werkelijk zéér groot fan van Sorkin – ook af en toe wel wat moeite had om het volledig te volgen. Mogelijk dat ik de film daarvoor nog een tweede keer moet zien, iets waar ik door het schrijven van deze recensie eigenlijk steeds meer zin in krijg. En daarin zit inderdaad een vrij groot compliment.
Evenals in het feit dat er ook wel degelijk een zeer mooi klein verhaaltje gevangen zit in de film. Of mogelijk zelfs wel meerdere, wat in mijn hoofd nu weer de vraag oproept of het script inderdaad een stuk intelligenter in elkaar steekt dan ik initieel dacht. Daarbij zitten we continu zeer dicht op de huid van Jobs, en we weten waarschijnlijk allemaal wel dat hij niet echt de leukste persoon was om voor/mee te werken. En dat is iets wat je tijdens de film ook wel een paar keer goed voelt. Mogelijk dat dat het weglopen van m’n vriendin (en beste ‘filmmaatje’) grotendeels veroorzaakte, naast die af en toe dus zeer intensieve dialogen.
Cast & crew
Eén van die stevige gesprekken voert Jobs met John Sculley, gespeeld door Jeff Daniels. Omdat ik zo onder de indruk was van The Newsroom (de scherpste TV-serie inzake kritiek op de Amerikaanse overheid van de laatste 30 jaar?) voelde ik direct weer een glimlach op m’n gezicht ontstaan toen ik Daniels die Sorkin-teksten hoorde uitspreken, ook al dacht ik dus misschien teveel aan z’n Will McAvoy-karakter uit die serie. De ster van deze film is echter natuurlijk Michael Fassbender, die hier mogelijk de meest genuanceerde rol van z’n carrière speelt, waarin hij zeer veel van z’n talenten kwijt kan. We zitten namelijk zo dicht op zijn huid dat we ook alles van hem zien, van z’n genialiteit tot aan z’n op arrogantie lijkende autisme. Dat door het ontbreken van een standaard dramatische karakterontwikkeling velen vinden dat je nu nog niet weet waarom hij ook zo gehaat werd, daar kan ik me wel iets in vinden, maar daar doe je Fassbender zelf véél te kort mee. Verder toont Rogen dat hij veel meer neer kan zetten dan de stoner guys die je kent uit Pineapple Express, This Is the End en/of The Interview, maar dat bewees hij eigenlijk ook al in 50/50. Winslet is zeer goed op dreef als Jobs’ ‘werk-echtgenote’ Hoffman, en eigenlijk de enige die hem af en toe echt terecht wist te wijzen. Katherine Waterston (dochter van The Newsroom-acteur Sam Waterston, btw) voegt wederom een opmerkelijke film aan haar oeuvre toe (na onder andere Inherent Vice en Night Moves) en inmiddels zal ik Michael Stuhlbarg niet meer verwarren met Joaquin Phoenix, iets wat ik in m’n review van Seven Psychopaths nog wel deed.
Dat de cast over de hele lijn zulke topprestaties levert is natuurlijk net zo goed de verdienste van de acteurs als van regisseur Boyle, die als ‘genre-verslinder’ dus ook raad weet met een biografisch drama, hoe hard hij hier ook wordt geholpen door het script van Sorkin. Daarnaast is het verhaal niet alleen qua structuur opgedeeld in drie stukken, Boyle heeft hierdoor ook besloten voor elk stuk een aparte score te laten maken, en elk stuk in een ander filmformaat te schieten (16mm, 35mm en digitaal op de Arri Alexa). Conceptueel en technisch hebben ze deze zeer duidelijke keuze voor ‘slechts’ drie belangrijke momenten uit Jobs’ leven dus ook vrij ver doorgevoerd…
Final credits
Ja, een deel van m’n kritiek is mogelijk terug te voeren op die keuze voor slechts drie momenten uit z’n leven. Daarom wil ik zeker niet zeggen dat alles aan deze film gelukt is, maar ik geef Sorkin en Boyle allereerst best wel wat credits dat ze juist geen standaard verhaal wilden vertellen. Daarbij bevat de film ook een flink aantal vrij geniale momenten (al is het maar een kort stukje dialoog of een blik van Fassbender bijvoorbeeld), zodat ik overall zeker wel positief ben hoor. Zeker ook gezien het einde, wat het gehele verhaal in een ‘mooier’ daglicht zet. Om daar te komen moet je dus wel over aardig wat obstakels stappen, iets waar ik af en toe ook wat moeite bij had. Achteraf gezien zie ik die steeds minder als obstakels, maar ik begrijp jouw eventuele kritiek op deze film ook wel degelijk. Hij werd in Amerika natuurlijk niet voor niets al vrij snel uit een flink aantal zalen teruggetrokken, want zoals ik al zei: een simpele crowdpleaser is het zeker niet…
Ik heb het boek wel gelezen en ik denk dat ondanks de aardige vondst om het in drieën te doen het wenselijk zou zijn geweest om het eerste deel van het boek mee te nemen in de film. Zijn school- en studentenjaren en vroege jaren van Apple geven een welhaast noodzakelijke aanvulling. Het beeld dat daar wordt geschetst verklaart waarom hij in zijn verdere leven de keuzes maakt die hij heeft gemaakt (extreem dieet, LSD-gebruik, invloed van Indiase wijsgeren, de eerste uitingen van zijn vindingrijkheid, de liefde voor lettertypes, etc.).