The Big Short (2015)
Allereerst: The Big Short is in mijn ogen de beste film die over de financiële crisis gemaakt is. Na het zien van talloze documentaires (Inside Job, Enron: The Smartest Guys in the Room, Collapse) en films (Too Big to Fail, Margin Call, The Wolf of Wall Street, The Company Men) over financiële instellingen en de financiële crisis, die in 2007 startte en daarna resulteerde in een wereldwijde economische crisis, durf ik wel te stellen dat The Big Short het beste de totale complexiteit en het cynisme achter deze crisis blootlegt. Juist door op een verrassende manier diverse keren de vierde muur te breken (dat een karakter in de film bewust jou als kijker aanspreekt) gooien de makers er nog een subtiel extra laagje scherpte overheen, naast het feit dat die manier van communiceren de voor velen ingewikkelde materie op begrijpende wijze uitlegt. Daarbij is het meest opmerkelijke aan deze film niet de geweldige cast, bestaande uit Christian Bale, Ryan Gosling, Steve Carrell, Brad Pitt, e.v.a., maar juist de verrassende regisseur. Adam McKay is namelijk de man achter quatsch-komedies als Anchorman: The Legend of Ron Burgundy, Step Brothers en The Other Guys, maar verrast hier dus vriend en vijand met een vlijmscherpe en cynische film die nog altijd net zo urgent was als tijdens dat moment in 2007-2008, toen diverse banken door de Amerikaanse overheid moesten worden gered omdat anders waarschijnlijk de totale wereldeconomie ineen was gezakt. Maar is dat gevaar nu wel geweken..?
Het verhaal
Michael Burry (Bale) was ooit neuroloog, maar kwam erachter dat hij nogal goed was met cijfertjes en het ontdekken van ‘waarde’ in financiële producten. Dat het verwachten dat iets volledig in elkaar kan storten ook waarde heeft, dat weet iedereen wel die ooit van put-opties heeft gehoord. Maar toen Burry in 2005 ontdekte dat de Amerikaanse hypotheekmarkt via talloze, op z’n zachtst gezegd dubieuze constructies helemaal niet zo stabiel en risicoloos was als men van oudsher dacht, toen zag hij een duidelijke kans. Omdat de gedachte – dat die huizenmarkt stabiel was – zó sterk aanwezig was, lachte niet alleen één van de grootste investeerders in z’n hedgefund hem uit, maar ook de bankiers van Goldman Sachs, waar hij als eerste aanklopte om een credit default swap te creëren om zo tegen de huizenmarkt te kunnen ‘gokken’. Natuurlijk namen ze zijn 100 miljoen graag aan, en zo bezocht Burry vrijwel alle grote banken op Wall Street.
Niet veel later hoort ene Jared Vennett (Gosling) over Burry’s acties, en ondanks dat deze Vennett zelf bij Deutsche Bank werkt, besluit hij eens te onderzoeken er geld te creëren is door tegen de hypotheekmarkt in te speculeren: het titulaire short gaan. Door een verkeerd gekozen nummer komt dit alles Mark Baum (Carrell) ter ore, die er samen met Vennett achter komt dat de markt nog veel risicovoller opereert dan Burry dacht: door de creatie van zogenaamde CDO’s verdoezelen banken de zogenaamde subprime-hypotheekleningen aan bijvoorbeeld strippers, onwetende immigranten en andere kredietonwaardige personen, doordat deze in een groot pakket worden samengevoegd met leningen die verstrekt zijn aan mensen die wél kredietwaardig zijn. Dat dan uiteindelijk blijkt dat grote kredietbeoordelaars als Standard & Poor’s (S&P’s) en Moody’s, die ook door onze eigen NOS/NPO als autoriteit worden beschouwd, ook gewoon commerciële redenen hanteren voor het uitschrijven van ‘triple-A‘-ratings voor dit soort risicovolle producten, dat maakte alles nóg corrupter én risicovoller.
Beter dan Scorsese..??
Zoals je hierboven al ziet: als ik het verhaal te uitgebreid ga beschrijven, dan haak jij mogelijk wel af. Terwijl misschien wel het knapste aan deze film is dat het zo spannend én leuk wordt gebracht dat je aandacht wel degelijk voor de volle 130 minuten gegrepen wordt. Daarom wil ik deze film ook wel ‘beter’ noemen dan The Wolf of Wall Street, die mogelijk wel wat gelaagder was, maar The Big Short is beter omdat ie toegankelijker is. En bij een film, die zo’n belangrijk onderwerp wil verduidelijken, weeg ik de potentiële effectiviteit bij de doelgroep wel wat mee in dat oordeel. Waarbij overigens de grootste overeenkomst tussen beide films aan het einde zit, want daarin wordt een universele scherpte getoond die ook in Scorsese’s film zat. En eigenlijk toont McKay daar de nog altijd zeer hoge urgentie, die ons eigenlijk allemaal de poep dun door de broek zou moeten doen lopen.
Daarnaast ‘verleidt’ McKay ons met flink wat bekende personen (onder andere Margot Robbie, topkok Anthony Bourdain en Selena Gomez), die als cameo worden ingezet om wat suffe zaken lichtelijk verleidelijk uit te leggen. Mogelijk een extra scherpte inzake hoe wij allen ‘verleid’ en/of afgeleid worden, zodat we niet zien dat het hele systeem nog altijd niet-transparant is en er eigenlijk niks is veranderd. Maar het scherpste aan deze film is hoe getoond wordt dat we allemaal vatbaar zijn voor het snelle geld, wat vooral in de scènes met Brad Pitt naar voren komt. Hij speelt een uitgestapte broker die een paar jochies helpt om een deal te kunnen maken. Als deze gemaakt is zijn die jochies door het dolle heen en juichen een heel casino bij elkaar, totdat Pitts karakter hen uitlegt dat het precies dát is wat hem zo tegen staat in de financiële wereld: door hun enthousiasme en succes hebben ze totaal uit het oog verloren dat ze tégen de Amerikaanse economie gewed hebben, dus vóór het verliezen van vele banen en vele uithuiszettingen…
Cast & crew
Met zulke grote namen verwacht je natuurlijk veel, en dat krijg je ook. Vooral Carrell en Bale excelleren, wat ertoe leidde dat beide mannen ook genomineerd waren voor een Golden Globe voor beste acteur. Bij de Oscars heeft alleen Bale een nominatie, voor mannelijke bijrol. Inderdaad: apart dat de Globes en Oscars zijn rol dus verschillend inschatten, maar dat neemt niet weg dat hij z’n karakter, die overduidelijk ook Asperger heeft, af en toe eng geweldig neerzet. Nu komt dat mogelijk ook doordat z’n karakter één glazen oog heeft, wat mij de eerste tien minuten deed afvragen hoe je dat überhaupt acteert, dat één oog niet meedraait als je om je heen kijkt. Overigens zijn de meeste hoofdkarakters losjes gebaseerd op bestaande personen. Bale’s Burry bestaat echt, maar Pitts, Carrells en Goslings karakters wijken mogelijk ietwat af van de werkelijkheid. Leuk overigens hoe hier ook in de film af en toe op gecommentarieerd wordt, dat sommige scènes in het echt mogelijk iets anders liepen, maar dat ze dat voor de film zo wat handiger vonden. Pitts karakter deed me trouwens ook denken aan de verteller in eerdergenoemde Collapse, een documentaire over wat er gebeurt als ons (oliegedreven) systeem écht instort.
Omdat z’n prestatie zo opvallend is dat ie er zelfs een Oscarnominatie voor ontving, wil ik nogmaals benadrukken, dat McKay normaal dus hele foute komedies maakt hè. Nu helpt hem die ervaring erg goed om dit verhaal zo luchtig mogelijk over te brengen, wat gezien de taaie stof waarschijnlijk het beste en meest opvallende is aan de film. Ik hoop namelijk niet dat mensen deze film overslaan omdat ze niks van die crisis snappen. In een wat cynischere bui zou ik dan insinueren dat ‘de media’ hier natuurlijk ook voor zorgen, dat jij je nergens druk over maakt. Want dat de financiële crisis elk moment weer net zo hard kan toeslaan, dat is natuurlijk volledig bekend bij alle insiders…
Final credits
Dat is ook de reden dat ik erg benieuwd ben naar Joris Luyendijks commentaar op deze film. De film zit namelijk vol met cynisme, wat waarschijnlijk van zijn Dit Kan Niet Waar Zijn het best verkopende boek van 2015 heeft gemaakt. Daarnaast is het onderwerp nog altijd even urgent als acht jaar geleden, maar op één of andere manier lijkt het nu weer koek en ei te zijn allemaal, terwijl het dat dus absoluut niet is.
Dus ja, als je meer wilt weten over hoe we niet zo lang geleden aan de economische afgrond stonden, waar we eigenlijk nog altijd half boven bungelen, dan kun je net als ik alle eerdergenoemde docu’s en films kijken, maar als je daar geen zin in of tijd voor hebt en je wilt er maar één zien, kijk dan The Big Short..!