Cartel Land (2015)
Het meest opvallende aan deze Oscargenomineerde documentaire is dat maker Matthew Heineman zo gek als een deur lijkt, in hoe dicht hij OP de ‘War on Drugs‘-actie zit. Interviews met crystal meth-producerende kartelleden in de jungle, shots vanuit de vuurlinie tussen vigilantes en drugdealers (zowel aan Mexicaanse én Amerikaanse zijde van de grens) en een over-intieme blik in het leven van één van de personen die iets van hoop tracht te brengen in volledig uit elkaar gereten gebieden in Mexico: Heineman lijkt er alles voor over te hebben om een zo breed mogelijk en uiteindelijk ook cynisch beeld neer te zetten.
En de grootste kracht van deze documentaire is misschien ook wel de reden dat ie mogelijk wat wringt: misschien is Heineman wel té eerlijk. Als in: als mensen zijn we continu zoekende naar wat goed en slecht is – “Wil degene die nooit oordeelt nu opstaan?” – waardoor het altijd ‘fijn’ aanvoelt als je weet wie er tot de goeieriken en wie er tot de slechteriken behoort. Maar zó makkelijk maakt Heineman het jou niet, alhoewel hij zichzelf daarin ook heel lichtjes in z’n eigen voet schiet…
Het verhaal
Cartel Land volgt twee groepen vigilantes. Aan de Amerikaanse kant zien we hoe de ex-Special Forces, ex-junk en ex-misbruikte Nailer eigenlijk een gruwelijke hekel heeft aan Mexicanen die illegaal de grens oversteken, maar op één of andere manier lijkt hij zijn mogelijk deels racistische motivatie omgevormd te hebben tot een gedrevenheid om de drugskartels, verantwoordelijk voor zowel de drugs- als mensensmokkel, stevig aan te pakken. Het kartelgeweld komt namelijk steeds vaker de grens over, en dat was zeker niet de enige keer dat ik aan Villeneuve’s Sicario moest denken.
Aan de andere kant van de grens, en dat is het verhaal waar 75% van de documentaire zich afspeelt, zien we hoe de charismatische dokter José Manuel Mireles (zie foto hieronder) het drugsgeweld in de provincie Michoacán meer dan zat is, en met andere ‘bezorgde burgers’ de zogenaamde Autodefensas opricht. Aangezien de Mexicaanse overheid vrijwel niets tegen het drugsgeweld kan of wil (!) doen, nemen de dorpelingen het recht in eigen hand. Dat gaat initieel behoorlijk goed, want ze weten het Tempeliers-kartel gevoelige klappen te geven. Dit zorgt echter ook voor geweld op straat, en aangezien nuance steeds vaker ver te zoeken is in de politiek, besluit de Mexicaanse president dat er weer rust moet komen, en dat dus ook de Autodefensas hun wapens in moeten leveren, of zich dienen te registreren als overheidsinstantie. Mireles ziet het grote corrumperende gevaar van dit voorstel, maar helaas is hij de enige die óf wijs óf moreel genoeg is hierin. Want dat macht héél makkelijk corrumpeert, zeker bij een wanhopige en/of opportunistische bevolking, dat is natuurlijk geen nieuws…
Geen oordeel + overeenkomsten…
Daarmee toont Heineman vrij duidelijk hoe hoop ook snel weer om kan slaan in wanhoop, en die wanhoop zorgt voor een opportunisme dat zeer duidelijk verwoord wordt door één van de meth-producenten. Een opportunisme, dat in behoorlijk schril contrast staat met de meer ‘pure’ motivatie van zowel Nailer als Mireles. Dat Heineman mogelijk iets te geforceerd op zoek is gegaan naar overeenkomsten tussen deze twee personen, dat is eigenlijk het enige wat ‘minder’ is aan deze documentaire.
Maar beide personen zoeken wel degelijk naar een vergelijkbare duidelijke zwart/wit-scheiding tussen ‘goed’ en ‘kwaad’, iets wat volgens mij dus 100% menselijk is. Maar dat dat onderscheid in de aardig mislukte ‘War on Drugs’ vrijwel niet te maken is, dat zagen we eerder dus ook al in Sicario. Daarnaast zijn er ook zeker parallellen te trekken met hoe in ons kapitalistische systeem (grote) bedrijven hun eigen, meer subjectieve morele code er doorheen willen drukken via talloze lobbyisten en geoliede PR-machines. Want zeker in de manier waarop de Mexicaanse president Peña Nieto z’n blazoen wil oppoetsen door op te roepen om het geweld te stoppen, daarin zie je dezelfde PR-machinaties aan het werk als die George ‘Dubya’ Bush gebruikte in z’n Irak-oorlog-goedpraterij, waarbij je je achteraf zeker wel af mag vragen of hij daarin niet gepusht werd door de gruwelijk machtige Amerikaanse military industrial complex.
Final credits
IMDb vermeldt dat maker Heineman een “New York-based documentary maker” is, maar dus waarschijnlijk wel met Nederlandse roots, gezien z’n naam. Dat hij de twee verhaallijnen ietwat geforceerd bij elkaar laat komen voelt een paar keer bijna geënsceneerd aan, en zeker in combinatie met z’n complete onderdompeling in het onderwerp, kan dat je tijdens het kijken doen afvragen of je nou naar een documentaire of naar een film kijkt. Daar zit ergens ook een heel groot compliment in, en waarschijnlijk is dat de reden dat deze documentaire voor een Oscar genomineerd is. Maar hij balanceert daar dus ook wel op een ietwat dun lijntje. Dat wordt echter grootscheeps goedgemaakt door de manier waarop hij op meer dan gelaagde manier laat zien hoe corruptie welig tiert, aan beide kanten van de grens. Dat het aan ‘onze kant’ beschaafder gebeurt (en dus ook veel minder ‘in your face‘ getoond wordt), dat is mogelijk iets wat ik er deels ook zelf bijgehaald heb, maar het toont zeker het enorm ingewikkelde én interessante karakter van dit onderwerp.
En nee: ik ga hier niet in op de complottheorie die ik op IMDb tegenkwam, dat het op z’n minst opmerkelijk is dat het Tempeliers-kartel bestreden wordt door iemand die schijnbaar een vrijmetselaarsring draagt…