De Helleveeg (2016)
Er zijn een paar redenen waarom ik niet al te kritisch wil zijn op André van Durens De Helleveeg, zeker omdat de film me aan het eind toch ineens best stevig raakte. Terwijl ik gedurende het kijken van de film toch wel iets teveel plotgerelateerde kritiek had. Waardoor m’n uiteindelijke conclusie, vooral voor mensen die A.F.Th. van der Heijdens waarschijnlijk prachtige boek hebben gelezen, een beetje dubbel is. Ik had liever gezien dat ze een aantal plotelementen uit het boek achterwege hadden gelaten, want dan hadden ze vrij zeker een sterker scenario kunnen schrijven. Mogelijk dat boekliefhebbers dan wel wát gemist zouden hebben, maar nu voelt het aan alsof ze iets te amechtig hebben geprobeerd alle plotelementen uit het boek erin te ‘proppen’, en dat zorgt voor wat onbalans in de vertelling, en bij mij ook een paar keer voor wat verwarring.
Waarbij ik overigens de acteurs wel flink moet complimenteren, en dan vooral de twee kindacteurs en onze nieuwe ‘ster’ Hannah Hoekstra…
Het verhaal
Via voice-over horen we hoe een volwassen Albertje initieel redelijk liefdevol verteld over z’n tante Tiny (Hoekstra), die van tienermeisje tot bijna-bejaard gevolgd wordt. Albertje is Tiny’s neefje, maar waarom Tiny zo’n hekel heeft aan z’n moeder Hanny (Hadewich Minis), dat wordt pas tijdens de climax van de film verteld. Eerst zien we echter hoe Tiny nogal lomp ingaat tegen haar zeer strenge ouders (Anneke Blok en Gijs Scholten van Aschat) en hoe ze eigenlijk precies de stoere vrijgevochten vrouw is waar Albertje verliefd op zou kunnen worden, ware het niet dat Tiny z’n tante is.
Tiny is zo’n type dat volgens Albertje zoveel liegt, dat ze zelf af en toe ook niet meer weet wat de waarheid is. Wonend in Geldrop/Eindhoven (één van de redenen waarom ik minder kritisch wil zijn) verslijt ze het ene na het andere vriendje, maar langzaam komen wij er als kijker achter dat Tiny’s versie van waarom het telkens uit gaat mogelijk niet de juiste is. Langzaam wordt er opgebouwd naar een onvermijdelijke climax, maar niet voordat Tiny bijna huisvriend Nico (Frank Lammers) en mogelijk haar moeder heeft vergiftigd, en Albertje van jochie naar tienerjongen verandert in Benja – Alles is Liefde, Bellicher – Bruijning, die als volwassen Albertje steeds meer het alter ego van geestesvader Van der Heijden aanneemt. Als uiteindelijk de climactische onthulling in mooie rust uit de doeken wordt gedaan blijkt pas waarom Tiny zo cynisch in het leven staat. Maar dan is het plot nog niet helemaal uitgespeeld…
Lastige vertaling?
Ik kan me voorstellen dat Van Duren zoveel mogelijk eer wilde doen aan het boek van Van der Heijden. Maar dat leverde in mijn ogen dus wat problemen op. Zo voelt de eerste drie kwartier van de film iets te ‘snel’ aan, wat mij tijdens de officiële voorpremière deed denken dat men wat bang was dat lezers van het boek mogelijk pissig zouden zijn geworden als niet alles erin zat. En datzelfde had ik aan het eind, waar net te rap nog één in ‘werkelijkheid’ mega-heftig element uit Tiny’s geschiedenis wordt verteld. Ik begrijp dat zoiets in een boek mooi uitgesmeerd kan worden over meerdere pagina’s, maar hier zag ik vooral de potentie van dat verhaalelement, maar ik voelde het niet echt. Mogelijk zeg ik nu iets heel pretentieus/doms, maar misschien hadden de makers er wel beter aan gedaan om Tiny zelf het verhaal te laten vertellen, en het hele Albertje-karakter er helemaal uit moeten laten. Dan had haar liefde voor iemand écht pijnlijk aan kunnen voelen, dan had haar dwangmatige liegen ons als kijker af en toe ook ‘onzeker’ kunnen maken (omdat we dan niet zeker wisten of dat wat we zagen wel ‘waar’ was), en dan was – door het ontbreken van Albertjes adoratie voor z’n tante – het ook mogelijk geweest haar net zo’n klotewijf te maken als hoe ze volgens Wikipedia in het boek overkomt.
Nu kwam ze bij mij juist over als een vrijgevochten vrouw in een zeer katholiek en bekrompen wereld, die juist mijn sympathie kreeg, zeker ook omdat Albertje haar lange tijd adoreert. En mede daarom deed ze me ook aan m’n nog niet zo lang geleden overleden peettante denken, die met haar ‘gekheid’ voor mij een af en toe opluchtend ‘voorbeeld’ was…
Cast & crew
Hoekstra krijgt van Van Duren wel alle kans om te schitteren, zoals hij dat Sylvia Hoeks ook al vergelijkbaar liet doen in De Bende van Oss. Al vond ik Hoekstra’s debuutrol in Hemel nog wat indrukwekkender. Mogelijk had ik daarom wel wat meer willen zien over haar nogal zelfdestructieve verliefdheid, of over haar leugenachtige dwangneurose. Als in: haar karakter was meer dan interessant genoeg om 100% in het middelpunt te staan. Nu deelt ze de spotlight met vooral die twee mannekes die Albertje op jonge leeftijd spelen (en waarvan de namen nog niet op IMDb staan?). Bruijning speelt z’n rol ook wel goed, maar ik vond het jammer dat hij ineens zo netjes Nederlands articuleerde, wat schijnbaar een bewuste keuze van de makers was, maar wat mij lichtjes verwarde. Ik vond Anneke Blok in een paar scènes erg goed, en ook Hadewich Minis zette een behoorlijk geloofwaardig karakter neer. Gijs Scholten van Aschats rol was mogelijk net wat te klein om goed te beoordelen, maar hij had het Brabants in elk geval meer dan voldoende onder de knie, plus dat z’n lompe katholieke houding zó ‘goed’ bekrompen over kwam, dat er in de zaal af en toe om gelachen werd.
Productietechnisch ziet de film er voor 98% goed authentiek uit (jammer dat ze dat te nieuwe bord op NS Station Geldrop niet hadden vervangen/verwijderd), iets wat natuurlijk best lastig is voor een film die zo’n 50 jaar bestrijkt. Ik moet wel eerlijk zeggen dat ik bij een paar karakters moeite had met de ‘ouderdoms’-make up, terwijl het bij een paar karakters juist weer wél volledig geloofwaardig was. Mogelijk dat dat een budgettaire reden had, dus laat ik daar niet al te kritisch over zijn.
Final credits
Ja, natuurlijk ben ik trots dat er films in mijn stad worden opgenomen, en ja, ik weet niet helemaal zeker in hoeverre ik me daarom wel of niet inhoud in deze recensie. Maar omdat ik pretendeer onafhankelijk te schrijven (wat natuurlijk nooit 100% kan, zeker bij zo’n film niet), kon ik m’n kritiek niet zomaar onder het tapijt vegen. Er zitten een aantal hele mooie dingen in De Helleveeg, en het verhaal van Tiny is heftig, pijnlijk en ook mooi menselijk. Dat je daar in deze film voor een deel ‘slechts’ de potentie van voelt, dat is wel een gemiste kans.
Iets meer lef in het ombouwen van het boek naar een filmscenario was in mijn ogen wenselijk geweest, zodat ik het niet jammer had gevonden dat die mooie rust en ‘ademruimte’ – die de film tijdens de onthullingsscènes wél bevat – in de rest van de film grotendeels ontbreekt…