Magallanes (2015)
Zo rustig als de film begint, zo emotioneel groots eindigt deze indrukwekkende Peruaanse film over iemand die maar moeilijk in het reine komt met z’n verleden in het leger dat streed tegen de maoïstische guerrillabeweging Lichtend Pad. Winnaar van talloze internationale filmprijzen deed één scène in deze debuutfilm me zelfs even denken aan dé scène in Manchester by the Sea, waarvoor Casey Affleck terecht de Oscar won. Al is/blijft het in Magallanes mogelijk nóg grijzer…
Waarschijnlijk kunnen wij hier in Europa het belang van deze film voor de verwerking van de strijd tegen deze communistische revolutionairen en hoe de inheemse bevolking daartussen onder de voet werd gelopen totaal niet op waarde schatten, maar ergens voelde ik de film toch wel ‘resoneren’, in hoe haat voor ‘de ander’ eng makkelijk te creëren lijkt…
Het verhaal
Harvey Magallanes (Damían – Crónicas – Alcázar) is taxichauffeur in Lima (voor iedereen die daar ooit geweest is: ook hij toetert voortdurend naar iedereen die op straat loopt ;)), die naast z’n werk in de taxi ook chauffeur is van z’n voormalige kolonel (Federico – Pan’s Labyrinth – Luppi). Deze oude man is gekluisterd aan een rolstoel en door z’n dementie of Alzheimer weinig communicatief meer. Na een ritje met de kolonel start Magallanes z’n taxiwerk weer, maar als de mooie Celina (Magaly – La teta asustada, Altiplano – Solier) daarna instapt schiet z’n hart bijna door z’n keel naar buiten. Wat er precies aan de hand is blijft door het zelfverzekerde/gedurfde exposé wel even ongewis, maar dat Magallanes hierdoor van z’n stuk is gebracht, dat moge duidelijk zijn. In de volgende alinea moet ik hier echter meer over vertellen, maar wil je net als ik helemaal clean deze film gaan zien, skip dan de halve alinea, want hier komt een – SPOILER ALERT.
Tijdens een drinkgelag met z’n oude makker uit het leger leren we dat ze onder eerdergenoemde kolonel dienden in Ayacucho, waar ze streden tegen de terroristen van Lichtend Pad. In die strijd werden zo’n beetje alle mensenrechten aan de laars gelapt, en Magallanes herkende Celina als een Quechua-meisje dat op haar 13e door de kolonel als ‘speeltje’ werd gebruikt. Hij heeft zelfs een foto van haar en de kolonel, en omdat hij als taxichauffeur vrijwel geen cent heeft om aan z’n billen te krabben, vat hij het niet al te best doordachte plan op om de rijke zoon van de kolonel te chanteren, door te dreigen met die foto naar de pers te stappen. Doordat hij het anoniem doet wordt z’n rol in de afhandeling deze chantage onverwacht groter, en al snel lijkt hij steeds verder weg te zakken in het drijfzand. EINDE SPOILER ALERT – Lukt het hem om buiten de verdenking van de politie te blijven, en op één of andere manier iets van verlossing te vinden voor wat ze die onschuldige indianen ooit aangedaan hebben, ook al weet je niet zeker wat zijn motieven nou precies zijn..?
Poëtisch verwarrend
De link tussen het onduidelijke van Magallanes’ motieven (ook voor hemzelf) en de manier waarop Peru als land de strijd tegen Lichtend Pad misschien nog wel moet verwerken lijkt steeds ingenieuzer, hoe langer ik er over nadenk. Mogelijk begint de film daarom ook wel licht verwarrend subtiel, waarna in die laatste scène eigenlijk alles samenkomt in een duidelijke climax, maar waarvan de betekenis veel ‘rijker’ is dan je op het eerste gezicht mogelijk verwacht. Treffend daarin is ook het uitvallen van Celina in haar oorspronkelijke Quechua-taal, die bewust niet ondertiteld is. Dit geeft jou als kijker ten eerste alle vrijheid om dat compleet zelf te interpreteren, maar volgens mij voelt iedereen wel aan dat daar een trots persoon van een trots volk keihard haar gelijk haalt (zie ook het allerlaatste shot in de film). Maar het toont ook hoe cultureel divers dat land is, en dat bepaalde groepen elkaar mogelijk nooit zullen begrijpen. De arrogantie van de dokter door “Daar is toch niemand meer in geïnteresseerd?” deed me sterk denken aan hoe wij hier als westerlingen ook graag wegkijken van problemen in de rest van de wereld (zeker in verband met de vluchtelingencrisis lijkt die ‘Turkije-deal’ daar het ultieme voorbeeld van), en hoe langer ik over deze film na blijf denken, des te indrukwekkender het (zeker in m’n hoofd) allemaal wordt.
Cast & crew
Waar ik direct na afloop nog dacht dat vooral Magaly Solier, die Celina speelt, zo authentiek rauw lijkt te spelen dat ze mogelijk helemaal geen professioneel actrice was, moest ik daar toch stevig van terugkomen. La teta asustada was in 2010 zelfs genomineerd voor een Oscar voor Best Foreign Language Film, en daarin speelde zij toch de hoofdrol. Ik heb die film nooit gezien, maar dat die niet won is niet zo opmerkelijk, want met El secreto de sus ojos (de winnaar), Das weiße Band – Eine deutsche Kindergeschichte en Un prophète als concurrenten zou dat wel eens één van de beste jaren qua Foreign Language-films kunnen zijn geweest. Maar terugkomend op haar prestatie: dat het zo naturel aanvoelde is natuurlijk ook een ontzettend compliment voor haar. Daarnaast zijn Alcázar en Luppi grootheden in de Latijns-Amerikaanse cinema, want ze hebben beiden bijna 100 films op hun naam staan.
Salvador del Solar maakt hier dus z’n regiedebuut, terwijl hij als acteur al behoorlijk gelauwerd is. Hij speelde zelf in twee afleveringen van het fantastische eerste seizoen van Narcos. Daarnaast lijkt hij wel een stevige passie voor (on)recht te voelen, gezien ook z’n vorige beroep als advocaat (en student politieke wetenschappen). Natuurlijk niet zo raar in een land dat tot ver in de jaren 90 stevig in oorlog was met onder andere de guerilla’s van Lichtend Pad, en in Zuid-Amerikaanse landen zie je wel vaker dat filmmakers nog écht politiek geëngageerd zijn. Del Solar vertaalde het boek El pasajero (van Alonso Cueto) overigens zelf naar een scenario.
Final credits
Yes, wat een ontzettend goed gemaakte film is dit. Initieel was ik al onder de indruk, maar dit is zo’n film die steeds beter lijkt te worden, hoe meer ik erover schrijf. In tegenstelling tot IMDb heb ik overigens ook “thriller” als genre aangevinkt, want ondanks de grootse thematiek en het heftig dramatische onderwerp, is de spanning ook stevig voelbaar, juist doordat de film plottechnisch aardig ‘volgepropt’ is. En waar ik dat normaliter eerder als zwaktebod zie (omdat dat vaak moet verdoezelen dat de betreffende film in essentie nergens over gaat), daar past het hier thematisch zelfs geweldig, omdat het ’t belang van nuance aantoont.
Want in de behandeling van stevige maatschappelijke problemen is die nuance juist enorm belangrijk, hoe lomp/simpel/dom sommige politici (ook hier) dat willen doen voorkomen…