The Lost City of Z (2016)
Vooraf weten dat deze film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal is best fijn, want mijn besef daarvan – tijdens de film pas – intensiveerde mijn beleving in elk geval zeker. The Lost City of Z is een redelijke avonturenfilm die geweldig in deze tijd (en mijn interesses) past, maar die daardoor helaas ook ’te perfect’ is geschreven. Dat ondermijnt de potentiële impact van het verhaal zeker, want potentie heeft zo’n verhaal zeker (en vanwege mijn interesses bij mij nóg meer). Vraag me wel af waarom ik hem in een filmtheater/arthouse moest kijken, en niet gewoon in een commerciëlere bioscoop. Al zit er best diep ook zeker wel een (eveneens ‘slechts’ potentieel) arthouse-onderwerp ergens in verscholen…
Het verhaal
Gebaseerd op David Granns bestseller vertelt The Lost City of Z (spreek uit als “zet“, om niet dezelfde fout te maken als ik de hele tijd) het verhaal van ontdekkingsreiziger Percy Fawcett (Charlie Hunnam), een Engelsman die vanwege het verleden van z’n vader eigenlijk niet hogerop kan komen. De ideale motivatie om een missie op de Amazone te leiden dus, om een rivier in Bolivia in kaart te brengen. Het verhaal speelt zich namelijk af in de eerste twee of drie decennia van de vorige eeuw, in een tijd dat Amazonia nóg onbekender terrein voor ons ‘witten’ was dan het nu nog altijd een beetje is. Al snel blijkt dat Fawcetts tocht niet zonder gevaren zal zijn (al zie je dat niet aan zijn uiterlijk), dus hij is maar wat blij als hulp krijgt van Henry Costin (Robert Pattinson) en Arthur Manley (Edward Ashley). Ze worden goede vrienden en beleven flink wat avonturen, maar dan raakt Fawcett gebiologeerd door verhalen over een verborgen stad in de jungle, waar nog nooit een blank persoon is geweest.
In een tijd waarin de Amazone-indianen nog als inferieure mensachtigen werden beschouwd was de mogelijkheid, dat deze indianen ooit een stad hadden gebouwd die qua grootte (en ontwikkeling zelfs) z’n gelijke of zelfs ‘mindere’ vond in steden als Parijs en Londen, natuurlijk ondenkbaar. Lees echter boeken als 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus en je begrijpt wel waar Grann z’n ambitie vandaan gehaald heeft: daar ligt een stuk onontdekte geschiedenis die z’n weerga vrijwel niet kent. Wist jij bijvoorbeeld dat zo’n 1000 jaar geleden de grootste stad van de wereld in Midden-America lag..?
Nadat onze helden ook gezamenlijk de Eerste Wereldoorlog trachtten te overleven is Fawcett uiteindelijk maar wat blij dat z’n zoon Jack (Tom – Captain America: Civil War – Holland) z’n avonturiersgenen heeft geërfd, en gezamenlijk trekken ze er nog een laatste keer op uit om Z te vinden. Inmiddels alles in de wetenschap dat ene Hiram Bingham de wereldpers wel al volledig weggekaapt heeft qua verscholen junglesteden, toen hij in 1911 Machu Picchu ‘ontdekte’…
Bon sauvage-‘valkuil’
Dat maakt het avontuur van Fawcett er niet minder om, maar in die tijd werd z’n zoektocht dus zwaar overschaduwd door Binghams ontdekking van Machu Picchu. Daarnaast is het verhaal dus recentelijk geschreven, maar in die ‘vertaling’ zit een ietwat te perfect ontzag voor de bon sauvage. Dit literaire type van de niet-door-de-beschaving-gecorrumpeerde native, die daardoor als symbool voor de aangeboren goedheid van de mens kan worden gezien, wordt hier iets te makkelijk gebruikt. Ik snap dat het contrast tussen de blanke westerlingen (en hun ‘cultuur’ en ‘beschaving’) en de indiaanse gemeenschappen vergroot is for dramatic purposes, maar dat is in mijn ogen iets te naïef gedaan. Dat die wereld volgens vrijwel alle ingelezen historici en antropologen als ‘beter’ werd gezien dan onze wereld (zeker in die tijd), dat is op zich al een ongelooflijk interessant gegeven, maar als je dit dan in een verhaal gebruikt, doe het dan wel met iets minder naïviteit. Of juist met nóg meer ontzag, door echt een blik te werpen in hoe zij leefden, hoe ze spiritueel misschien wel superieur aan ‘ons’ waren (mede door het gebruik van psychedelica), en hoe dát iemand als Fawcett beïnvloed heeft. Ergens zit dat er wel in hoor, maar dat wordt meer verteld, dan dat het getoond wordt. Want zeker in een tijd van het wederom herontdekken van Indiaanse wijsheden, al dan niet in samenhang met de opkomst van psychedelica als ayahuasca e.d., zit dáár het écht interessante verhaal. Want ergens lijken de makers toch ook wel te spelen met het veel interessantere verhaal, dat Fawcett pas echt doordringt tot de indianen als het hem niet meer om die stad (en daarmee z’n ego?) te doen is…
Crew & cast
James Gray vertaalde het boek van Grann naar een filmscenario, en regisseerde de film zelf ook. Jij kent Gray mogelijk van de degelijke tot goede, maar in elk geval aardig opvallende (genre)films als The Yards, We Own the Night, Two Lovers en The Immigrant. Al zijn die films allemaal wel een stuk ‘ingetogener’ dan The Lost City of Z, wat vooral ook met de filmlocaties te maken heeft natuurlijk. Toch heeft Gray qua focus, in mijn ogen althans, niet de juiste richting gekozen. Terwijl het bronmateriaal van Grann, die voornamelijk z’n geld verdient als vaste schrijver van The New Yorker, een week na z’n release in 2009 al op vier binnen kwam in de bestseller-lijst van The New York Times. Dat boek en film totaal verschillende media zijn moge duidelijk zijn, maar het lijkt toch dat de aantrekkingskracht van het boek niet mee vertaald is naar het witte doek. Ik zou het boek moeten kennen om daar dieper op in te kunnen gaan, want dit kan natuurlijk tientallen redenen hebben…
Hunnam – bekend van Sons of Anarchy, Pacific Rim en binnenkort van de remake (!?) van Papillon, draagt de film aardig, maar hij bleef er gedurende z’n vele avonturen wel iets te impeccable uit zien. Z’n strijd wordt nergens echt zichtbaar op z’n gelaat, terwijl wel letterlijk wordt gezegd hoe zwaar het allemaal was in de jungle. Best raar dat daar geen aandacht aan besteed is, terwijl Pattinsons karakter wel de halve film met één of andere geïrriteerde huid rondloopt. Pattinson doet er overigens alles aan om niet herinnerd te worden aan z’n Twilight– en andere ‘meidenrollen’, al heeft hij met onder andere Cosmopolis en The Rover allang aangegeven veel meer te kunnen dan enkel dromerig in de verte te staren. Z’n rol is niet echt uitdagend verder, maar met z’n flinke baard levert hij Gunman goed tegenspel. Iets wat Sienna Miller ook steeds gemakkelijker af lijkt te gaan: een gewoon volwassen rol waarbij haar schoonheid niet meer ‘in de weg’ zit (ergens voelt het ook wat simpel ongeëmancipeerd aan om dit überhaupt nog te benoemen, maar moet ik me verantwoorden voor een gedachte die in me opkwam?). Even was ik wel verbaasd dat ik in een kleine rol Tom Holland nog zag opdraven. Hij is toch de nieuwe Spider-Man (eerst nog in die Captain America-film, maar binnenkort ook in Spider-Man: Homecoming), en waar hij in die nieuwe Spider-Man-films juist graag een vaderfiguur/mentor heeft in Tony ‘Iron Man’ Stark, hier vond ik hem initieel net wat te ‘oud’ om Hunnams zoon te spelen. Maar verder speelt hij de rol meer dan voldoende hoor, maar ook hij hoefde zich niet heel zwaar in te spannen daarvoor.
Final credits
The Lost City of Z was in potentie één van mijn top-films van het jaar. Mogelijk dat ik daardoor ook wat kritischer ben, omdat ie – mede vanwege m’n interesses – precies onderwerpen zou kunnen hebben behandeld die ik super-interessant vind. Daartegenover heeft ie me wel wat geleerd over/voor m’n eigen scenario (over een iets verder weg liggende periode, maar wel met vergelijkbare thematiek), dus voor mij heeft de film sowieso voldoende nut gehad.
Maar was het niet wat ‘grootser’ en indrukwekkender geworden als de film bijvoorbeeld ook nog aandacht had besteed aan die meer dan 100 mensen die gedood of vermist zijn geraakt bij het zoeken naar Fawcett en z’n zoon? Of had je dat als kijker vooraf allemaal al wel mogen/moeten weten..?