Hereditary (2018)
Ooooooooooooh ja, Hereditary is zóveel meer dan ‘horror’, en vooral een film die jou uitdaagt. Dat kan best verwarrend zijn, en iets dat liefhebbers van simpele horrorfilms mogelijk juist tegen zal vallen. Maar ik moest zelfs aan een tweetal mega-toppers uit 2017 denken. Normaliter houd ik ook niet van ‘enge’ films, en toen een vriend vooraf vertelde dat hij vooral een psychologische horror verwachtte, pareerde ik ‘m mogelijk wat te stoer met: “Nou, dan ben ik benieuwd of ze nog iets (zo zieks) kunnen verzinnen dat mij psychologisch kan raken…”
En wat bleek: dat is debuterend speelfilmregisseur Ari Aster toch best keihard gelukt, want ik denk dat ik in m’n hoofd nog wel een tijdje bezig zal blijven met deze film, waarin Toni – Little Miss Sunshine – Collette misschien wel haar beste rol ooit speelt.
Het verhaal
Allereerst: ik wilde vooraf niets weten over deze film, dus alles wat ik hierna typ zou voor mij een – SPOILER ALERT – verdienen. De film opent met een nogal opmerkelijk shot (met ook een net iets te harde musical score), waarin we een atelier zien waarin aan een groot aantal miniatuurhuizen e.d. wordt gewerkt. Inzoomend op één huis en specifiek een slaapkamer komt de camera steeds dichterbij, en ineens beweegt er iets in bed, als we horen dat er op de deur wordt geklopt. Pa Steve (Gabriel – The Usual Suspects – Byrne) komt de slaapkamer binnengelopen en wekt zoon Peter (Alex – Jumanji: Welcome to the Jungle – Wolff), want het gezin maakt zich klaar voor de afscheidsdienst van de overleden oma. Tijdens haar speech blijkt dat Annie (Collette) niet zo’n beste verhouding met haar moeder had, die ze dus wel lang hebben verzorgd in hun huis. Later leren we waarom die verhouding niet top was, en dat levert een relaas aan bekendmakingen op waar mijn mond aardig van open viel.
Gedurende de film zie je ook dat Annie’s werk, het maken van miniatuurhuizen e.d., haar ook helpt om om te gaan met conflicten in haar leven. En wat hier extra creepy aan is: er zitten verdacht veel overeenkomsten tussen haar miniaturen en wat er daadwerkelijk gebeurt/gebeurd is/gaat gebeuren (?) in de film. Dat deed mij vermoeden dat het hele verhaal zich mogelijk wel in haar hoofd afspeelde (en dat al die scènes onderdeel waren van een verwerkingsproces?), maar daar ben ik nog niet uit. Wat op dat moment in de film wel langzaam steeds duidelijker wordt, is dat die nogal ongebruikelijke familiegeschiedenis niet is geëindigd met de dood van oma. Ik was toen overigens allang overtuigd dat deze film vooral psychologisch/spiritueel superinteressant was, dus ik vond de film toen niet echt meer eng. Terwijl wel álle (klassieke) bereid-je-voor-op-keihard-schrikken-elementen worden gebruikt, maar dan juist op zo’n manier dat ik uiteindelijk nog meer aan David Lynch’ Twin Peaks: The Return moest denken (dat deed ik al door de gebruikte (letterlijke) symboliek).
Maar damn…!
Multi-interpretabel en/of heerlijk verwarrend
In m’n intro vertelde ik echter over twee mega-toppers uit 2017. Naast Twin Peaks: The Return kwam namelijk ook Aronofsky’s mother! enkele keren voorbij in m’n hoofd, want daar past Hereditary op een bepaalde manier wel bij. Zeker vanwege de heerlijke mogelijkheden om je eigen ‘waarheid’ op het verhaal te projecteren, maar ergens voelt het ook wel aan alsof beide films uit dezelfde ‘spirituele hoek’ komen. Al gaat Hereditary uiteindelijk wel over heel wat anders hoor, maar gevoelsmatig is het ‘verre familie’ van elkaar. En waar ik hierboven m’n vermoeden uitte dat het verhaal zich mogelijk in Annie’s hoofd afspeelt, daar gaf regisseur Aster in een interview toch een andere verklaring voor de inzet van dat fysiek volgens mij niet-kloppende miniatuurgebruik: het moet een gevoel oproepen dat ‘het kwaad’ ons van buitenaf aanschouwt en/of manipuleert. Iets wat overigens niet echt past bij mijn ‘visie’ op moraliteit, maar gelukkig kan ik ook genoeg van mijn gedachten op dat vlak loslaten op de film, en dat toont wel de klasse van de maker hoor, dat je zijn interpretatie niet hoeft te begrijpen om de film goed te vinden (omdat hij de ruimte laat voor ‘meer’ dan zijn visie). In dat licht is Byrne’s rol ook erg goed geschreven, als representatie van de rationele/’gezonde’ wereld. En vanuit rationaliteit bekeken, lijkt Annie ook wel echt compleet de weg kwijt te zijn. Maar doordat de film toch vooral haar kant van het verhaal volgt, zijn haar acties – zeker vanuit haarzelf bekeken – toch iets ‘logischer’, hoe ontzettend weird het uiteindelijk ook allemaal afloopt…
Cast & crew
Zoals ik al typte: Collette toont haar grote klasse hier. Ze mag ook wel ongeveer elke vorm van mimiek acteren, van glimlachen tot in extremis verbaasd, verward, geschrokken en verdrietig alle ogen en mond opensperren (zie still hierboven). Daarin zit ook een soort ‘afstandelijkheid’ die waarschijnlijk ontstaan is om om te kunnen gaan met haar rare moeder, en dat draagt ook wel bij aan het mysterie. Byrne is een zeer goede keus in de rol van rustige rots in de branding (no pun intended), terwijl Alex Wolff ook aardig wat van z’n acteerbereik inzet hier. Wat ik alleen nu al lullig vind om te typen, is dat Milly Shapiro – die dochter/zusje Charlie speelt – ook wel een gezicht heeft dat al bijna een horrorfilm an sich is. Gelukkig is haar foto op IMDb een stuk ‘normaler’, want ik voelde echt lichte ‘beschermingsgevoelens’ tijdens de film, want zo’n meisje is op elke middelbare school het perfecte mikpunt van bullies. Denk dat hier wel een compliment voor de make-up afdeling op z’n plaats is. Als laatste acteur wil ik even Ann Dowd nog benoemen, die initieel toch wel het tegenovergestelde van haar rol als Aunt Lydia in The Handmaid’s Tail speelt, maar uiteindelijk blijkt ook daar geen bal van te kloppen…
Ja, wat een debuut maakt Ari Aster hier. Hij maakte hiervoor schijnbaar wel al wat naam als regisseur van korte films, ook vaak over opmerkelijke familiebanden, maar daarvan kan in Nederland volgens mij bijna niemand hem kennen. Hij heeft de film niet alleen geregisseerd, maar ook het scenario geschreven. Bij een film als deze ook meer dan logisch, want bij zo’n verhaal moeten de schrijver en regisseur ook wel op één lijn zitten om alles in balans te houden. Overigens vond ik het deels wel wat teleurstellend waarom hij voor de naam Paimon heeft gekozen (die spoiler alert staat nog steeds ‘aan’ hè?) – hij vond dat Satan als karakter wat uitgemolken was – maar dat komt misschien ook wel omdat hij daarmee mijn interpretatiemogelijkheden wat inperkt, dus dat ligt net zo goed aan mij natuurlijk. Maar het is dus ook Paimons symbool dat je overal licht-Lynchiaans terug ziet keren – EINDE SPOILER ALERT…
Final credits
Yes, Hereditary is zeker de beste horrorfilm in behoorlijk lange tijd. Ik wil ‘m niet vergelijken met andere films – dat gebeurt vaak ook door mensen die ‘m wél in een hokje moeten stoppen (een neiging die ik ook wel eens voel hoor) – en ik wil ‘m ook zeker niet beperken tot het genre ‘horror’. Ik denk namelijk dat liefhebbers van de ‘betere film’ deze film meer zullen waarderen dan fans van Saw-achtige moderne shock-horror. Al bevat de film dus wel een aantal shots die echt gruwelijk zijn (en die scène waarin Peter in de auto z’n situatie ‘overdenkt’ wilde ik echt a.s.a.p. laten eindigen, omdat ik teveel meeleefde met hem), en ook genoeg momenten waarna sommigen mogelijk wel hun onderbroekje moeten vervangen.
En misschien dat ik binnenkort nog wel een keer die donkere bioscoopzaal induik om wat van m’n ’theorieën’ te checken; iets wat ik niet heel vaak mee doe de laatste jaren…