Suspiria (2018)
Deze Luca – Call Me by Your Name – Guadagnino-remake van Dario Argento’s Giallo-klassieker Suspiria (en lichtjes iets uit de vervolgen Inferno en The Mother of Tears?) blijft misschien wel zo heerlijk hangen in m’n hoofd, omdat het kijken van deze film aanvoelde als meerdere films of filmervaringen in één. Het is een sensuele dansfilm, het is een prachtig vormgegeven heksen-horrorfilm, het is een mysterieuze heksen-die-spreuken-in-dansbewegingen-hebben-omgevormd-film, het is een film die gaat over het wel of niet blijven hangen in het verleden, het is een feministische film over ‘vrouwenmacht’, en dan is het ook nog een interessant tijdsbeeld van het verdeelde Berlijn (en Duitsland) van 1977, want alles speelt zich ook af tegen de achtergrond van de vliegtuigkaping die onlangs nog/weer werd verfilmd als 7 Days in Entebbe. En dan heb ik het dus nog niet gehad over de behoorlijk geweldige Dakota Johnson en een veelvuldig aanwezige Tilda Swinton..!
Het verhaal
De jonge Susie Bannon (Johnson) is de jongste dochter van een mennonieten-gezin ergens op het platteland van Amerika. In flashbacks zien we al hoe moeder op haar sterfbed ligt en niet al te positief is over haar jongste dochter, maar op het moment dat die verhaallijn ‘samenvalt’ met de hoofd-verhaallijn, weten we allang dat Susie een ontzettend begenadigd balletdanseres is, naar Berlijn is verhuisd om te trainen aan de Helena Markos Tanz Academy (onder de bezielende leiding van Madame Blanc (Swinton)) en daar zoveel indruk maakt dat ze de hoofdrol van het stuk Volk op zich mag nemen.
Inmiddels hebben wij als kijker allang door dat er iets totaal niet ‘klopt’ aan die dansacademie. Volledig gerund door vrouwen blijkt het een front te zijn van een eeuwenoude heksenkring. Dat wordt vrij snel in de film al duidelijk gemaakt (iets wat in het origineel volgens mij een stuk langer duurde), deels door het ogenschijnlijk hysterische geraas van de vorige hoofdrolspeelster Patricia (Chloë Grace Moretz) bij haar psychiater, ene Dr. Josef Klemperer (wederom Swinton, al wordt ze hier als “Lutz Ebersdorf” gecredit). Omdat Patricia verdwijnt gaat deze dokter op onderzoek uit, misschien wel uit een soort schuldgevoel voor het nooit kunnen vinden/helpen van z’n in de oorlog vermist geraakte vrouw Anke (in flashbacks als cameo gespeeld door de ’77-Suspiria-hoofdrolspeelster Jessica Harper!), maar grotendeels ook omdat hij een metafoor vormt voor de patriarchale samenleving waar onze heksen nogal fel tegen gekant zijn.
En uiteindelijk climaxt de film in een scène waarin Swinton zelfs drie rollen ‘gelijktijdig’ vervult…
Mythologische mix
Het origineel van Argento zag ik een paar jaar geleden pas voor het eerst, en dat was een heerlijk over-the-top visueel spektakel met een mesmerizing soundtrack. Hier is dat bijna ‘over-saturated‘ kleurenpalet vervangen door voornamelijk bruin- en grijstinten, iets wat overigens perfect paste bij mijn grauwe beeld van het Berlijn van de jaren 70. Wat overigens niet wil zeggen dat deze film niet ook een paar ongelooflijk prachtig uitziende scènes bevat hoor, die veelal nog extra indrukwekkend worden doordat er een combinatie van ‘schoonheid’ en horror getoond wordt. Soms zelfs letterlijk, zoals wanneer een mooie dans wordt ‘verknipt’ met de gruwelijke effecten van die dansbewegingen op het lichaam van een afvallige danseres (in een andere ruimte).
Dat was ook het moment dat een ‘meer-in-de-hekserij-ingelezen’ vriend meldde hoe die bewegingen een bijna wiskundige vertaling van spreuken waren, die nu dus niet uitgesproken werden, maar door bepaalde bewegingen van het lichaam afgeroepen werden. Een licht mind blowing en interessant gegeven dat me direct lieten fantaseren over andere mogelijkheden, maar wat me ook direct herinnerde aan iets dat ik ook bij The Kindergarten Teacher (door drukte toen niet gerecenseerd?) en meer recent nog bij Wildlife voelde: wat zijn er toch nog ontzettend veel prachtige verhalen en perspectieven te ontdekken als vrouwen écht net zo vrij zijn als mannen om hun verhalen te vertellen.
En voor nog meer achtergrondinformatie, verdiep je dan maar eens in Thomas De Quincey’s essay Levana and Our Ladies of Sorrow (uit zijn boek Suspiria De Profundis), waarin hij de grote abstracties achter het lijden van de mens verpersoonlijkt heeft in die dames van verdriet. Ergens gaat de mythologie nog verder naar drie zussen die in de 11e eeuw aan de rand van de Zwarte Zee woonden en besloten met zwarte magie hun wraak op mannen (of op de patriarchale samenleving) te nemen, en die die zussen werden later de ‘moeders’ Lachrymarum, Suspiriorum en Tenebrarum. En die middelste willen de heksenkring in deze film dus weer ’tot leven wekken’, want buiten die coole zonnebril zag die derde rol van Swinton er niet echt springlevend meer uit. Of was zij helemaal niet de oorspronkelijk naamgeefster van deze film..?
Crew & cast
Die laatste zin is eigenlijk plotgerelateerd, maar waarschijnlijk ook onbegrijpelijk en/of lastig te onthouden, mocht je de film nog niet gezien hebben. Dus niks geen spoiler alert, maar ik wil er wel mee aangeven dat ik de vele lagen en ‘echte’ betekenis van de film nog wel verder mag/moet achterhalen. Gelukkig is dit zo’n film waarover het relaxt ‘na-denken’ is, waardoor hij dus nog steeds in m’n hoofd rondspookt. En daarvoor verdient Guadagnino dus best wel wat credits. Die hij eigenlijk ook al ‘verdiende’, door na z’n prachtige Call Me by Your Name juist te kiezen om een (nog) kunstzinnige(r) versie van een horrorklassieker te maken. Al is horror natuurlijk wel een enorm geschikt genre voor kunstenaars, want dat iets minder ‘realistische’ genre biedt daardoor juist extra ‘metaforische mogelijkheden’. Iets wat overigens lang niet iedereen door schijnt te hebben, vergelijkbaar met hoe ik ook pas ergens in m’n 20-ies erachter kwam dat bijvoorbeeld (goede) vampierfilms niet enkel gemaakt worden om te shockeren, maar juist thema’s als “Wat doet onsterfelijkheid (en daarmee het ontbreken van een eindoordeel aan iets als een hemelpoort) met je geweten/ziel/persoonlijkheid?“.
Naast de drie rollen van Tilda Swinton viel me vooral Dakota Johnson goed op. Haar combinatie van giechelmeisje en die bijna onaards goede dans-koningin werkt erg goed. Schijnt overigens dat ze net voor de opnames een stevige (psychische) crash heeft gehad, mogelijk omdat ze ongeveer een jaar lang ontzettend veel balletlessen moest volgen. Bijna grappig om te zien hoe ze in ‘real life‘ dus iets overkwam, wat nogal wat danseressen in de film ook overkomt. Renée Soutendijk wordt in de Nederlandse promotie van deze film natuurlijk veelvuldig ingezet, en natuurlijk is het leuk om haar in zo’n film te zien. Meer dan twee of drie scènes heeft ze echter niet hoor, dus verwacht daar niet al te veel van…
Final credits
Zoals ik al liet doorschemeren: het was niet echt makkelijk deze film te recenseren, mede omdat ie zich nog altijd door-ontwikkelt in m’n hoofd. Ik zat er in elk geval ruim 2,5 uur heerlijk in, mede omdat de spanning goed vastgehouden wordt, doordat de film wel degelijk een paar zeer lompe (horror-)scènes bevat. Want ook Susie’s nachtmerries zijn goed koortsachtig heftig vormgegeven.
Of moet ik de film juist wel wat bekritiseren doordat ie zó vol lijkt te zitten met interessante dingen, dat het hoofdthema mij niet duidelijk genoeg wordt en dat ik daarom geen ‘afgerond bevredigend’ gevoel kan opschrijven hier..?