The Dead Don’t Die (2019)
The Dead Don’t Die is een sterk zelfbewust knipogende zombie-komedie van meesterregisseur Jim – Only Lovers Left Alive, Broken Flowers, Down by Law – Jarmush, met een paar zulke ‘in your face‘-boodschappen, dat die overduidelijkheid mij wat weifelend/achterdochtig maakt. Want wil hij nou ‘meer’, of wilde hij enkel de ultieme ‘knipoogfilm’ maken, wars van alle conventies over heldendom e.d.?
Overigens kan The Dead Don’t Die ook de geschiedenis in gaan als de film waarin held Bill Murray z’n ‘superieure-droge-humor-stokje’ overdroeg aan Adam Driver. Want enkel vanwege de heerlijke cast is The Dead Don’t Die voor filmfreaks al makkelijk de moeite waard. Al begrijp ik inmiddels ook wel waarom deze film niet die grootse release heeft gekregen waarop ik hoopte…
Het verhaal
In volledige Romero-hommage-modus opent de film met een ‘begraafplaats-drive-by’-shot, waarna we onze helden – commissaris Cliff Robertson (Murray) en officier Ronnie Peterson (Driver) – in hun patrouilleauto hun rondje door het 783 inwoners tellende Centerville, USA zien rijden. Echt zo’n standaard Amerikaans stadje, met één wegrestaurant, één politiebureau, één dorpsgek (Tom Waits!) en opvallend genoeg ook één jeugddetentiecentrum (op nog geen 800 inwoners!??). Op de radio hoort Cliff een deuntje dat hem bekend voorkomt – The Dead Don’t Die van Sturgill Simson (verwarrend genoeg speciaal voor deze film geschreven!) – maar daarvoor weet Ronnie de verklaring wel: het is de titelsong van de film, natuurlijk kennen ze dat nummer wel.
Direct is duidelijk hoe serieus je deze film moet gaan nemen, want de film zit dus vol met zulke opvallende ‘vierdemuurbrekende’ knipogen (tot aan de aftiteling, waarin de maker van die aftiteling zich afvraagt of iemand het erg vindt dat iemand een dubbele credit krijgt). Maar die flauwe grapjes passen eigenlijk best goed bij het vreemde dat er aan de hand is in de getoonde filmwerkelijkheid: de aarde blijkt behoorlijk van slag, want het wil maar niet donker worden ’s avonds. Op de radio hebben we dan al – net zo onsubtiel natuurlijk – gehoord dat dit waarschijnlijk komt door ‘polar fracking’ (een sterk vervuilende manier om de laatste beetjes fossiele brandstoffen uit de aarde te krijgen), dat de aardas van slag is. Gelukkig wordt dit allemaal al doorzien door de lokale kluizenaar/dorpsgek, die in een soort van voice-over ons op de hoogte houdt van alle ontwikkelingen. Want dat die uit het graf omhoog stekende handen van Sara Driver (Jarmush’ vriendin) en Iggy Pop de laatste doden zijn die tot leven gaan komen, dat gelooft natuurlijk niemand. Zeker niet omdat Ronnie in zo’n beetje elke scène al heerlijk droog aankondigt dat dit nooit goed kan gaan aflopen allemaal…
“Keep America White Again“
Aldus de parodiërende/veroordelende variant op Trumps MAGA, getoond op het petje van de zeer racistische boer Frank (Steve Buscemi), die toevallig en ongemakkelijk genoeg wel goed bevriend is met Hank (Danny Glover). Maar dat grijze past juist goed bij de hele film, waarin niks standaard zwart-wit-conventioneel is. Verwacht dus geen climactische superheldeneinde, want zoals je tijdens de film al meerdere keren uit ogenschijnlijk zeer betrouwbare bron (het script) hebt gehoord: “This is not gonna end well!”
Voor mij persoonlijk kreeg de film een extra lading, toen ik na afloop thuis naar Jinek keek, waar weerman Peter Kuipers Munneke wat paniek in m’n hoofd veroorzaakte inzake klimaatverandering. En wie weet is Jarmush’ zombie-apocalypse wel een metafoor voor hoe wij omgaan met een ramp als deze, al reageren de karakters in Jarmush’ wereld dus veel droger en ‘accepterender’. Althans: onze hoofdrolspelers zijn erg rationeel en misschien wel té rustig, maar hebben ook vrij snel door dat ze totaal machteloos staan. Dat er op de radio dan nog wel geclaimd wordt dat er veel banen zijn gecreëerd met dat fracken, dan worden dus ook de standaard commerciële motieven van dit soort wereldvernietigende bedrijven op de hak genomen. Maar mogelijk ook wel het door velen nog altijd ontzettend naïef geaccepteerde dogma, dat economische groei zo onherroepelijk ‘goed’ is, dat je daar niet verder over na mág denken…
Cast & crew
Jarmush’ knipoogaandrang is ook terug te vinden in de naam van Tilda Swintons en Rosie Perez’ karakters in de film, respectievelijk Zelda Winston en Posie Juarez. Sowieso speelt Swinton hier een mix van haar rollen in Only Lovers Left Alive en die van The Ancient One in Doctor Strange en Avengers: Endgame. Al is haar uiteindelijke rol in deze film iets wat ook onze scriptkennende hoofdrolspelers te boven gaat. Of dit dan Jarmush’ ultieme middelvinger is naar een laatste mogelijke serieuze blik op deze film, je ne sais pas. Minder ultiem, maar voor filmnerds minstens een glimlach waard, is de scène waarin Driver z’n autosleutels overhandigt aan Zelda, die de Star Wars-merchandise aan Drivers sleutelbos bemerkt. Driver is bij het grote publiek natuurlijk vooral bekend als Kylo Ren in o.a. Star Wars: The Force Awakens.
Jarmush is maker van prachtige, rustige, poëtische drama’s als Paterson, Broken Flowers, The Limits of Control, Coffee and Cigarettes en Stranger Than Paradise (to name just a few), al maakte hij een paar jaar geleden dus ook al het licht vergelijkbare ‘genre-achtige’-uitstapje Only Lovers Left Alive. Deze neigt dus meer naar OLLA dan naar Paterson, maar dan met een flinke jus aan extra droge humor er overheen, aangezet met veel duidelijk antifascistische dialogen.
Final credits
En juist door die nogal directe boodschap, ging ik nog wel wat verder en projecteerde ik er mijn Columbus and other Cannibals-‘wijsheden’ met vrij groot gemak op. Dat The Dead Don’t Die dus een superharde aanklacht is tegen het ongelooflijk zelfdestructieve karakter van de overheersende (westerse/kapitalistische) cultuur. Maar mogelijk ben ik dan alweer te rationeel aan het zoeken, want dat rationeel beredeneren wordt – in elk geval in mijn beleving/interpretatie van deze film – ook juist bekritiseerd.
Hoe het ook zij: ik heb me – ondanks die overduidelijke thematiek (of heb ik ‘m juist gemist?) – toch wel goed vermaakt met deze film. Misschien wel meer om enkele afzonderlijke scènes (waarbij ik het nog eens niet over Selena – Spring Breakers – Gomez, RZA en Caleb Landry – Twin Peaks: The Return – Jones heb gehad), dan om de film in z’n geheel. Maar het viel me dus ook zeker op, dat ik een paar keer hardop zat te lachen in filmhuis-bioscoopzaal, tussen toch vooral wat ‘serieuzere’ filmkijkers…