1917 (2019)
Ja, oorlog is verschrikkelijk, en 1917 toont dat geweldig indrukwekkend, met Oscarwaardig camerawerk (en editing?), want het lijkt alsof de film in één shot geschoten is. Maar ik heb best wat oorlogsfilms gezien die mij een stuk harder raakten. En ik denk dat dat ook de reden is dat mijn eerste reactie na afloop (die mogelijk mijn herinnering aan deze film ook al aan het beïnvloeden is) was: “Ja, ik begrijp de Oscar-buzz voor deze film als zijnde de beste productie van het jaar, maar het is voor mij zeker niet de beste film van het jaar!“.
Gelukkig voor Sam Mendes c.s. dat er geen Oscar voor Beste Productie is, want daarom maakt hij een grote kans op de Beste Film-Oscar. Want ondanks dat ik echt wel onder de indruk was van deze film, Once Upon a Time … in Hollywood, Parasite, Marriage Story, The Irishman en vooral Joker vond ik toch een stuk ‘beter’. Hoe onmogelijk het eigenlijk ook is om kunst te vergelijken. Maar die films daagden mij heel wat meer uit, psychologisch en/of spiritueel gezien…
Het verhaal
We zitten aan het eind van de Eerste Wereldoorlog, ergens in België. Lanskorporalen Blake (Dean-Charles Chapman) en Schofield (George MacKay) krijgen van generaal Erinmore (Colin Firth) de opdracht een bevel door te geven aan een regiment, dat diep in vijandelijk gebied denkt de Duitsers een lesje te kunnen leren. De Duitsers blijken dit echter allemaal bewust uit te lokken, dus het is aan Blake en Schofield om zo snel mogelijk het regiment te bereiken, om zo de gewisse dood van 1.600 soldaten te voorkomen. Eén van die soldaten is de broer van Blake, Joseph (Richard Madden), en een extra reden dat Blake onverschrokken aan de opdracht begint. Schofield is initieel wat angstiger, zeker als ze door het eerste stuk van niemandsland trachten te geraken.
Gelukkig blijken de Duitsers zich echt grotendeels teruggetrokken te hebben, dus buiten wat boobytraps, diepe bomkraters en honderden lijken (in verschillende staten van ontbinding), lukt het de mannen om best snel meters te maken. Ondertussen heb jij je als kijker waarschijnlijk ook al meerdere keren afgevraagd hoe ze dat allemaal in één shot gefilmd lijken te hebben, al hebben de makers bewust ook gekozen om af en toe wat ‘rustmomenten’ in te lassen: shots waarbij je even rust krijgt van alle verschrikkingen, en soms zelfs duidelijk wat kunt focussen op de getoonde emoties.
Uiteindelijk lukt het om de boodschap af te leveren, maar sommige militairen zijn best lastig tegen te houden, als ze hun zinnen erop gezet hebben te gaan vechten…
Realistisch wegkijken?
Ondanks m’n ietwat kritische blik, herinner ik me wel duidelijk hoe ‘hoog’ ik gedurende de film in de emotie zat. Het viel me ook op dat er in de film ook opvallend veel geëmotioneerde soldaten worden getoond. En dat op een menselijke, ‘gewone’ manier. Niet als teken van zwakte, of juist als thema waarop gefocust wordt, maar als iets dat niet meer dan normaal is in zulke situaties. Die momenten nét voordat je waarschijnlijk in een soort shell shock raakt, waarin je – uit zelfbescherming – al je emoties wel uit móet schakelen om überhaupt rechtop te kunnen blijven staan.
Dus ondanks dat de film als één shot maar door- en door- en doorgaat/-loopt, zijn er dus echt wel genoeg momenten waarop je als kijker de tijd/rust krijgt om je in proberen te leven in hoe dat voelde. Natuurlijk lukt dat nooit in het comfort van een IMAX-stoel, maar de filmmakers hebben hier wel voor een interessante balans gekozen. Je ziet namelijk echt verschrikkelijk opgezwollen lijken in het water drijven, maar waar de simpelste films enkel op de horror daarvan zouden focussen om impact te maken, daar gebeurt dat hier totaal niet. Mogelijk ben ik wat ‘afgestompt’ hierin, en zullen de meeste kijkers wel achteraf terugdenken aan die shots en de film heftiger herinneren, maar ik had die horror toch wel wat steviger willen voelen. Of verwacht te voelen..?
Cast & crew
De hoofdrollen worden gespeeld door Chapman en MacKay. Beide acteurs zullen film- en TV-liefhebbers wel herkennen. MacKay speelde Viggo Mortensens oudste zoon in het prachtige Captain Fantastic, waarin hij onhoorbaar dus ook een Amerikaan kan spelen. Denk dat hij ook wel een aardig succesvolle acteercarrière tegemoet gaat, want hij is erg goed in z’n rol. Chapman herken je mogelijk van z’n rol al Tommen Baratheon uit Game of Thrones (hij werd koning nadat die irritante Joffrey vergiftigd werd), en voor de GoT-nerds: degene die zijn broer speelt in 1917, Richard Madden, speelde in Game of Thrones één van de grootste vijanden van de Baratheons: Robb Stark. De castingkeuze voor de toch nog wel aardig onbekende Chapman en MacKay is goed te begrijpen, want een gearriveerd topacteur zou de aandacht mogelijk teveel naar zichzelf trekken? Daarnaast wil ik de grote namen in bijrollen eigenlijk niet noemen, want bij één van hen is de cameo-achtigheid van z’n rol zelfs behoorlijk strong…
Sam Mendes wordt op promomateriaal natuurlijk als de regisseur van Skyfall genoemd, maar vroeger dacht ik dat hij ‘gewoon Amerikaans’ was, gezien het lijstje American Beauty, Road to Perdition, Jarhead, Revolutionary Road en Away We Go (de films die hij maakte voordat hij 007 twee keer onder z’n hoede nam (hij maakte Spectre ook nog)). Maar wat van veel groter belang is voor jouw beleving, is dat je weet dat hij hier de verhalen verfilmd heeft die zijn opa hem ooit vertelde. Opa Mendes was namelijk actief in de Eerste Wereldoorlog, en ik verwacht dan ook dat de jonge Sam aardig onder de indruk was van opa’s verhalen, en dat hij deze film dus al z’n hele leven ‘moest’ maken? Mendes schreef het scenario met de hulp van de ‘debuterende’ Krysty Wilson-Cairns, die hiervoor eigenlijk enkel aan de Penny Dreadful-serie werkte. Opvallendste crewlid, naast Mendes, is natuurlijk director of photography Roger Deakins, één van de beste cameramannen van de laatste dertig jaar (denk aan vrijwel alle Coen-broers-films, maar ook Sicario en Blade Runner 2049), die hier iets laat zien dat nog vrijwel nooit vertoond is. Ja, ik zat echt te zoeken naar waar er geknipt kon zijn, en als je zoekt zie je ook genoeg momenten hoor, maar door de subtiele aanpak kan ik never-nooit-niet inschatten hoe groot de invloed van dit ‘one-shot’ op de filmbeleving zal zijn. Waar ik wat bang voor was – dat je er echt supermoe van zou worden – dat bleek gelukkig totaal ongegrond. Of had zo’n fysieker wat afmattendere filmbeleving net een éxtra indrukwekkendheid bevat, iets dat mogelijk niet helemaal lekker aanvoelt. Zoals het intens meeleven met Joaquin Phoenix’ karakter in Joker ook niet ‘lekker’/fijn voelde? Zou zoiets deze film voor mij wél tot de topfavorieten van dit jaar hebben gebombardeerd..?
Final credits
Ik baalde er wat van, dat ik direct na afloop mijn anti-Oscars-standpunt voelde, over dat ontbreken van een Beste Productie-Oscar. Ik merkte namelijk direct dat ik daardoor wat totaal onverdiende weerstand voelde opkomen tegen deze film, en die voel ik nog altijd wat. Overigens wordt dat zeker wel gevoed door ’t feit dat ik de film ook alweer wat aan het vergeten ben. Platoon en Full Metal Jacket roepen nog steeds best wat heftige gevoelens op, waarbij ik direct wil nuanceren dat ik die films zag op een leeftijd dat ik mogelijk nog wat ‘gevormd’ moest worden. Maar qua heftigheid kwam mijn beleving van 1917 nooit in de buurt van die twee films. Dan blijft dus vooral mijn bewondering voor Roger Deakins en Sam Mendes’ vakmanschap over. Want dat zij toppers zijn in hun vakgebied, dat staat als een paal boven water.
Maar gaan de Oscars over kunde, of over kunst..?