American Factory (2019)
American Factory is net zo goed een mooie schets van een wereld in verandering als dat het een clash van culturen toont. Want wat gebeurt er als een rijke Chinese industrieel een voormalig General Motors-fabriek in Ohio koopt, daar weer alle hoop doet opleven dat het land weer ‘great‘ kan worden, maar er ook langzaam achter komt dat Amerikaans individualisme best lastig te managen is..?
Dat is wat je te zien krijgt in deze Oscargenomineerde documentaire (geproduceerd door een voormalig Amerikaans president!?), waarbij het mij vooral opviel dat er zoveel dingen getoond worden die voor ‘de ander’ helemaal niet zo flatteus zijn…
Het verhaal
Dayton, Ohio was ooit een trotse stad met een grote GM-fabriek. Zo’n 7.000 Daytonans werkten daar, dus de klap kwam hard aan toen die fabriek ergens rond 2009 gesloten werd. Gelukkig voor ons waren filmmakers Steven Bognar en Julie Reichert daar ook bij, want hun korte documentaire, The Last Truck: Closing of a GM Plant, ging over die sluiting. Daarnaast kregen ze, door die tevens voor een Oscar genomineerde documentaire, ook makkelijker toegang tot de nieuwe Fuyao-fabriek, waar ze in 2015, ’16 en ’17 mochten filmen. En naast de Amerikaanse fabriek, mochten ze ook filmen in de Amerikaanse ‘zusterfabriek’ van Fuyao in China, waar het bijna beschamende en verontrustende contrast tussen Amerikaanse en Chinese werknemers pas echt duidelijk wordt.
Maar gelukkig wordt hier verder geen commentaar bij geleverd. Ook hoor je geen Amerikaan iets over de Chinezen zeggen, en de Chinese werknemers ook niks over hun Amerikaanse collega’s. Al zijn de Chinese managers en voorzitter een stuk minder politiek correct…
Oscarnominatie
De regeneratie van hoop in de VS is natuurlijk een aardig urgent punt. Waar Obama een belofte (of illusie?) verkocht waarin hoop het belangrijkste thema was, daar was het niet (kunnen?) inlossen van die belofte ook een reden dat we nu met een nog altijd onvoorstelbare president opgescheept zitten. Dat Amerikanen gevoelig zijn voor een verhaal over een fabriek waar die hoop-belofte (grotendeels?) wel ingelost wordt, dat is niet meer dan begrijpelijk en waarschijnlijk ook de reden dat deze documentaire voor een Oscar genomineerd is. Daarnaast houdt ie Amerikanen ook een ietwat scherpe spiegel voor, waarvan ik niet weet of dat de Oscarkansen verhoogd of juist niet. Maar vergeleken met bijvoorbeeld het prachtige Honeyland (of het onbeschoft mooie en indrukkende For Sama; recensie volgt snel) voelde American Factory voor mij een beetje als een lange Nieuwsuur-reportage, die je kijkt omdat het wel interessant is. Daarnaast schrijf ik momenteel wat teksten voor een bedrijf dat in eenzelfde branche actief is, dus dat maakte dit voor mij ook een beetje een must-see (heb ‘m daarna overigens direct en oprecht enthousiast aangeraden bij m’n opdrachtgever!).
Dus geweldig vond ik deze documentaire niet. Wel gaaf, bijvoorbeeld om beide culturen naast elkaar te zien. Want waar wij westerlingen natuurlijk nooit ’terug’ willen naar een strak regime waarin je blij mag zijn met twee vrije dagen per maand (!!) en een 12-urige werkdag, daar begrijpen die Chinese managers niet waarom die Amerikanen met elkaar kletsen op de werkvloer. Of waarom ze zulke dikke vingers hebben, of waarom ze niet met zang en dans hun werkgever verheerlijken tijdens bedrijfsfeestjes…
Crew
Ik noemde Obama hierboven natuurlijk niet voor niets. Natuurlijk om te duiden hoe ‘hoop-thema’s’ in Amerika ervaren worden, maar zeker ook omdat deze documentaire dus de eerste film blijkt te zijn, die is geproduceerd door het productiebedrijf van Michelle en Barack Obama. Voegt inhoudelijk zo goed als niets toe hoor, maar ik vond het een leuk weetje.
Dit is overigens al de vierde (!) documentaire waarvoor Julia Reichert een Oscarnominatie ontvangt. Haar eerste was in 1978, voor Union Maids (over drie vakbondsvrouwen), de tweede voor Seeing Red in 1983 (over de communistische partij in Amerika). Toen duurde het tot 2010 voor haar derde nominatie voor de eerdergenoemde korte documentaire over de sluiting van de GM-fabriek, waarvan de opvolger dus het onderwerp van American Factory is. Deze laatste twee nominaties deelt ze overigens met mede-regisseur Steven Bognar, waarmee ze al sinds 2006 aan diverse documentaires heeft gewerkt…
Final credits
American Factory is meer dan de moeite waard hoor. Naast de vrij scherpe spiegel en de behoorlijk urgente vraag die aan het eind gesteld wordt (waarop mijn opdrachtgever overigens een antwoord heeft), is het beste aan American Factory dat je als kijker niet helemaal weet of je nu plaatsvervangende schaamte voor die Amerikanen moet voelen, of juist wat zorgen over die bijna slaafse werkethiek in China.
Interessant, maar dit wordt alleen een Oscarwinnaar als de Academy-leden geen van de documentaires gezien hebben, en vanuit bijvoorbeeld patriottisme blind op deze zouden stemmen…