Crip Camp: A Disability Revolution (2020)
Jaaaaaaaaa, denk je – mede door begin van de trailer – naar een Sundance Publieksprijs-winnende documentaire over gehandicapten met schaamluis te kijken (!!), als een totaal onlogische (maar uiteindelijk wel passende) Paasgedachte, krijg je een krachtige burgerrechtenbewegingsdocumentaire die tot tranen toe ontroert..!
Okay, die SOA-scènes blijven het humoristische hoogtepunt van deze documentaire, die mij ook een beetje aan RBG deed denken. Als in: gaaf onderwerp en enorm interessante personage(s), maar qua opzet niet echt opvallend (wat met zo’n onderwerp ook minder hoeft?). Maar achteraf gezien is dit wel een docu die eigenlijk iedereen mag/moet zien. Misschien juist wel, als je net als ik aardig geprivilegieerd bent in het leven, en je je niet vaak voor hoeft te stellen hoe lomp het leven voor velen nog altijd is…
Het verhaal
James Lebrecht, die deze documentaire met Nicole Newnham regisseerde, is aan het begin van het verhaal een 15-jarige manneke met een niet-/onderontwikkeld onderlichaam. Bij z’n geboorte kregen z’n ouders te horen dat hij niet lang zou leven, maar inmiddels zien we hem zichzelf al aardig redden en overal op klimmen. Met andere woorden: ondanks al z’n tegenslagen, laat hij zich weinig tegenhouden. Het verhaal begint als hij Camp Jened bezoekt, een zomerkamp voor kinderen met een handicap (zowel lichamelijk als geestelijk), gerund door een stel hippies. Het is eind jaren 60, ten tijde (en in de buurt) van Woodstock, als James zich al vrij snel het mannetje voelt op het kamp. Door z’n hands-on instelling mengt ie zich in het dagelijks leven ook zoveel mogelijk in de maatschappij, maar op dat kamp komt ie erachter, dat voor veel andere gehandicapten dat überhaupt onmogelijk is.
Langzaam maar zeker leren we meer van de deelnemers van het zomerkamp kennen, en doordat we dan al aardig wat interviews met deze karakters op oudere leeftijd hebben gezien, is het wel duidelijk: dat kamp heeft stevige vriendschappen en allianties opgeleverd. Veel van de deelnemers zijn daarna ook actief geworden in de ‘Disabled In Action’-beweging (DIA), opgezet door hoofdactiviste Judith Heumann. Zo zien we de strijd van DIA om discriminatie van gehandicapten de wereld uit te helpen, waarin vooral ook de regering van Jimmy Carter niet heel positief naar voren komt. Maar tussendoor toont Lebrecht ook hoe geweldig dat kamp voor iedereen is geweest, door ook continu terug te grijpen op archiefmateriaal dat daar geschoten is. En dan zie je hoe hersenverlamming, polio of teveel zuurstof bij de geboorte je drang naar samen zijn, liefde vinden of het oplopen van geslachtsziektes totaal niet in de weg hoeft te staan…
Ontroerend onrecht
Toen onze kaartjesscheurder voorafgaand aan RBG (die ik zag in New York) vertelde, dat iedereen die zich een minderheid voelt, wel iets zal herkennen in die documentaire (over supreme court judge Ruth Baider Ginsburg), toen grapte ik nog voor de gein: “Maar ik ben waarschijnlijk de meest white priviliged fucker die hier vandaag te vinden is!” En gelukkig kon ik het ongelijk van de kaartjesscheurder bewijzen, want ik vond die documentaire echt fantastisch, maar vooral om de inhoud, en in hoe ’the Notorious R.B.G.’ haar hele leven al tegen onrecht vocht. Dus mogelijk was het ook niet zo raar, dat de tranen in m’n ogen schoten tijdens het kijken van Crip Camp, precies op het moment dat de Black Panthers onze gehandicapte helden te hulp schoten. Onder leiding van Heumann bezetten ze namelijk in de jaren 70 van de vorige eeuw een aantal straten en later federale gebouwen, om de overheid ertoe te dwingen discriminatie op basis van handicap te verbieden in de wet. En tijdens deze zogemaande 504 Sit-in probeerde de FBI er alles aan te doen om de demonstratie te breken. Toen de demonstranten echter honger kregen, kregen ze dus hulp uit een andere onderdrukte hoek, en kwamen de Black Panthers ervoor zorgen dat iedereen genoeg te eten had. En toen ineens dacht ik wel: “Ooooooh, dit is dus wel een mooie Paasgedachte-film, vanwege de strijd tegen onrecht en conservatieve krachten..!”
Crew
Initieel wilde Lebrecht een roadie of geluidsman worden voor The Grateful Dead. Met andere woorden: aan ambitie nul gebrek. Uiteindelijk werd ie vooral sound editor en designer in Hollywood. Zo werkte hij bijvoorbeeld voor John Travolta’s verschrikkelijke Battlefield Earth, maar ook voor meesterwerken als Twin Peaks: Fire Walk with Me en de documentaire The Devil and Daniel Johnston (toch één van de eerste recensies die ik ooit schreef als Filmofiel). Met andere woorden: zijn IMDb-lijst is gigantisch! Co-regisseur Nicole Newnhams IMDb-lijst lijkt minder indrukwekkend, maar zij won wel al ooit een Emmy en gooide internationaal vrij hoge ogen met een documentaire over kunstrovende nazi’s getiteld The Rape of Europe. Maar uiteindelijk vallen de namen van het nieuwe ‘producentenduo’ Michelle en Barack Obama natuurlijk het meeste op, want hun Higher Ground Productions lijkt nu wederom een potentiële Oscargenomineerde documentaire te hebben geproduceerd. Met American Factory wonnen ze afgelopen uitreiking (in mijn ogen althans) onterecht de Oscar, en Crip Camp weet in mijn ogen nog veel beter de juiste snaren te raken. Al kan ik me voorstellen, dat deze voor sommigen ook té eerlijk kan zijn, in hoe gehandicapte kinderen nog altijd wat afgeschermd/uit-het-zicht-gehouden worden, iets wat voor sommige ouders mogelijk te oncomfortabel zal voelen..?
Final credits
Ach, ik kan als buitenstaander vanaf m’n veilige afstandje natuurlijk typen wat ik wil. Ik vond het vooral gaaf om te zien hoe de gehandicapte kids onderling superveel lol hadden, ook om de voorzichtigheid waarmee ‘niet-gehandicapten’ zich vaak in bochten wringen om maar niets verkeerds te zeggen. Of tijdens een nogal aparte travestie-striptease van een spastische jongen…
Toch slaat die humorvolle setting net zo vaak om naar een meer serieuze sfeer, als duidelijk wordt hoe ze natuurlijk als gewoon mens gezien willen worden. En in die gedeelde smart zit ook hun werkelijk onuitputtelijke gedrevenheid gevangen. Iets wat die ‘waar zijn ze nu?’-momenten, zo net voor de aftiteling van deze Netflix-documentaire, extra indrukwekkend maakt…