Planet of the Humans (2019)
Holy smokes, Planet of the Humans was wel een hele stevige aanslag op mijn nog altijd aanwezige hoop op iets van menselijk voortbestaan op deze planeet. Al maakt deze documentaire me ook wel weer wat nederiger en/of onverschilliger. Mijn initiële reactie na het zien was namelijk vrij cynisch: “Damn, wat ben ik blij dat ik geen kinderen heb zeg!” Maar ergens voelt het lichten van de sluier van veel ‘groene energie-initiatieven’ ook wel weer louterend. Als in: als alle hoop weg is, hoef je je ook niet zo druk te maken, en vallen ook veel zorgen weg. Ik vrees echter ook wel een beetje, dat maker Jeff Gibbs – beter bekend als één van Michael (Fahrenheit 11/9, Bowling for Columbine) Moore’s co-producenten – met deze documentaire urgentie-ontkenners als Thierishov Baudetski brandstof verschaft. Maar damn, buiten Greta Thunberg wordt geen enkele ‘groene held’ gespaard hoor…
UPDATE (28 april): ik werd door een docent milieukunde op nogal wat fouten in de documentaire gewezen, die mede onderbouwd worden door de volgende artikelen:
- https://ketanjoshi.co/2020/04/24/planet-of-the-humans-a-reheated-mess-of-lazy-old-myths/
- https://350.org/response-planet-of-the-humans-documentary/
Onderstaande is (en blijft) m’n initiële reactie n.a.v. de film, maar mogelijk heb ik me dus ook erg makkelijk mee laten sleuren door een grotendeel achterhaald verhaal (terwijl dat meesleuren er ook voor zorgt dat ik zo intens kan genieten van dit medium). Volgens The Guardian heeft de distributeur van de film (Film for Action) de film inmiddels van z’n (online) platform gehaald (zouden ze geen reguliere distributie hebben weten te regelen omdat de film achterhaald is..?): https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/28/climate-dangerous-documentary-planet-of-the-humans-michael-moore-taken-down.
Het verhaal
Eigenlijk is deze documentaire samen te vatten met de volgende zin: achter zo’n beetje alle grote groene initiatieven – van zonnepaneelvelden die door Arnold Schwarzenegger worden gepromoot tot biomassa-oplossingen van 350.org-oprichter Bill McKibben en eigenlijk alles dat Al (An Inconvenient Truth) Gore doet – zitten uiteindelijk nieuwe verdienmodellen van het genadeloze grootkapitaal. Grootkapitaal dat veelal aanwezig is in de vorm van grote oliebedrijven, die uiteindelijk gigantische bedragen verdienen aan al die windmolens, zonnepanelen, en dergelijke.
Met andere woorden: kapitalisme inzetten om onze energievoorziening écht te vergroenen lijkt niet veel meer in te houden dan oliebedrijven de PR-kans geven om zich te presenteren als ‘groene bedrijven’. Maar uiteindelijk blijft het kapitalisme – dat altijd blijft zoeken naar een onmogelijke, continue/constante groei op een niet-onuitputtelijke planeet – zich verschuilen achter de claim dat het “amoreel” is. Dat de mensen die erin werken de immorele keuzes maken, maar het systeem zelf niet in goed/slecht ‘denkt’ (lijkt beetje op “guns don’t kill people, people kill people”). Maar hiermee wordt elke duidelijke discussie onmogelijk gemaakt (of bewust ‘vervaagd’), waardoor bedrijven als Apple, Virgin, e.v.a. de mogelijkheid krijgen om te claimen dat ze super-duurzaam bezig zijn, terwijl ze eigenlijk ‘groene’ energiebronnen gebruiken die mogelijk nog vervuilender zijn dan gewoon het ouderwets verbranden van olie…
Dubbel cynisch nu…
Waar zo’n verhaal aan de ene kant alle hoop op een (groene) toekomst kan doen wegvloeien, biedt deze documentaire tijdens de coronocrisis een nóg cynischer klinkende ‘oplossing’: we zijn gewoon met teveel mensen op deze planeet. Direct gevolgd door de vraag: waarom durft daar niemand over te spreken? Ik zit zelf momenteel behoorlijk diep in Yuval Noah Harari’s Sapiens, en eigenlijk lijkt zijn boek ook te hinten naar dat gegeven, dat we door de agrarische revolutie ineens veeeeeeeeeeeeeeeeel meer mensen konden voeden, waardoor we steeds verder het natuurlijk evenwicht zijn gaan verstoren. Daarbij zijn we meesters in het geloven van verhalen, en zijn we zelfs het verhaal gaan geloven, dat we geen diersoort zijn, maar daarboven verheven staan. Een verhaal dat in tijden van corona natuurlijk snoeihard onderuitgeschoffeld wordt.
Crew & ‘cast’
Vrijwel alle ‘sterren’ van de groene beweging worden door Gibbs aangepakt. Ook door vrij scherpe (of geniepige, afhankelijk van je standpunt) montage van speeches die ze aan de ene kant geven over bijvoorbeeld de voordelen van biomassa, waardoor dan beelden geknipt worden van de oerbossen die daarvoor worden gekapt (die viraal gegane orang-oetan komt ook voorbij). Of hoe Al Gore samenspant met David Blood (what’s in a name?) om meer groene initiatieven te ontplooien, ondergebracht in “Blood & Gore“, oh nee, in “Generation Investment Management” (grapje dat ik heb gejat van Gibbs). Eigenlijk toont Gibbs, dat zolang je je hoofd niet uit de anus van het hyperkapitalisme haalt, elke oplossing die je bedenkt primair bedoeld is om geld mee te verdienen, en secundair schmecundair. PR-managers lullen dat dan wel ‘groen’, en de drang naar nuance neemt natuurlijk bij ieder mens af, hoe verder je gaat. Terwijl Gibbs dus iemand toont die exact uitlegt hoe grote zonnepaneelvelden gigantische hoeveelheden fossiele brandstoffen nodig hebben om überhaupt gebouwd te worden (waaraan vooral de Koch broers miljarden verdienen), terwijl die zonnepanelen niet bedoeld zijn om eeuwig mee te gaan, want dat is commercieel weer niet zo slim. En dat het dus eigenlijk groener was geweest om al die olie gewoon maar op te stoken, dan had die woestijn ook niet volledig omgeploegd hoeven te worden.
Final credits
En ja, Gibbs is net als z’n ‘mentor’ Moore ook niet de meest subtiele. Een slimme PR-manager kan Planet of the Humans waarschijnlijk ook weer vrij makkelijk opzij zetten als propaganda van de ‘anti-alles-beweging’, en dat is ook wel beetje de zwakte van dit relaas. Daarnaast ontbreekt eigenlijk wel zo goed als enige oplossing, waarmee je dus aardig hopeloos achterblijft…
Maar wat deze documentaire dus wel goed doet, is duidelijk tonen dat ook de milieubeweging voor een groot deel keihard gekaapt lijkt door het grootkapitaal (zoals door Michael Bloombergs ‘Beyond Coal’-beweging). Ik vind dat Gibbs ’t ietwat ‘veiliger’ maakt door vooral op de oliebedrijven (‘de ander’) te focussen. Maar het is natuurlijk eerder een ‘systeemprobleem’, dan dat het enkel bij ‘de ander’ ligt. We moeten ons gedrag allemaal veranderen, anders blijft inderdaad alleen die ene cynische oplossing over: zo’n 6,5 miljard mensen laten sterven…