Vivarium (2019)
Vivarium is een behoorlijk weirde ‘love it or hate it‘-film (en uitgerekte Twilight Zone-aflevering?), en de nieuwe met Jesse – Zombieland, The Social Network – Eisenberg en Imogen – 28 Weeks Later, Filth – Poots. Zeker interessant en eng passend tijdens onze corona-quarantaine (de film lijkt bijna voor een lockdown-wereld gemaakt te zijn), want de film gaat – in het kort – over een stel dat hun nieuwe burgerlijke huisje letterlijk niet ‘kan’ verlaten. En de creepy sfeer blijft lekker lang hangen, al lijkt deze Deens-Iers-Belgische coproductie als ‘kunstuiting’ toch niet al te diep te willen/kunnen/durven gaan. Toch..?
Het verhaal
Gemma (Poots) is een erg leuke kleuterjuf, die heerlijk verliefd is op tuinman Tom (Eisenberg). Aan de gebruikte accenten te horen lijken ze ergens in Engeland te wonen, maar dat wordt nooit echt geduid. Het stelletje is wat aan het househunten, en als ze op gegeven moment een makelaarskantoortje binnenstappen, worden ze vrij snel begroet door de sociaal wat onhandige Martin (Jonathan – The World’s End, The End of the F***ing World, Rogue One – Aris). Hij wijst ze al snel op het voorstadje Yonder, en ze besluiten Martin te volgen voor een eerste kijk in deze aardig creepy buitenwijk. Alle huizen zien er namelijk wel heeeeeeeeeeeel erg hetzelfde uit, en waarom komen ze helemaal niemand tegen op straat..?
Eenmaal binnen blijkt huis #9 te voldoen aan alles wat ze willen, maar zoals het elke zichzelf-respecterende consument betaamt, willen ze er graag nog even over nadenken. Maar dan blijkt Martin ineens verdwenen te zijn. En als ze dan in hun auto stappen en Yonder weer trachten te verlaten, blijken ze constant weer voor dat huis met het huisnummer 9 uit te komen. En als dan ook hun benzine nog op raakt, zit er niets anders op de nacht maar spenderen in die best comfortabele slaapkamer. Maar dan moet het raarste nog gebeuren…
Anti-individualisme of platter?
Natuurlijk moet je sommige kunstzinnige uitingen niet onderwerpen aan teveel analyse. Als ik dat niet zou doen, zou ik stoppen na het typen: wat een heerlijke creepy sfeer biedt deze film zeg, zeker in een tijd dat we allemaal potentieel gek worden doordat we zoveel thuis móeten blijven.
Maar de beste films zijn kunstzinnige uitingen die zó interessant zijn, dat vrijwel elke analyse weer nieuwe en diepere vragen op kan roepen. Alhoewel: niet alle kunstenaars behoeven natuurlijk de door mij gewenste diepte in te gaan. Toch merk ik, dat ik het meeste geniet van kunst waarbij ik juist met vragen achter blijf, of met inzichten die ik nog verder wil onderzoeken. Juist omdat het me ook iets over mezelf kan leren. Ik vrees echter, dat Vivarium die diepte niet heeft/opzoekt. Ondanks dat de gezette sfeer wel erg lekker is. De film draaide namelijk tijdens de Semaine de la Critique van het Cannes Filmfestival, en volgens de bijbehorende persmap gaat de film (ook) zeker over de onmogelijkheid van jonge stellen om een huis te kopen in onze huidige huizenmarkt. En wat doen onze protagonisten, nadat ze al vrij snel doordraaien? Hij blijft maar keihard werken om een oplossing te vinden uit hun benarde positie, terwijl zij schippert tussen hun leven samen en de onvermijdelijke werkelijkheid van hun leven, die hij maar blijft ontkennen. Het gevolg – SPOILER ALERT – is een enorm kutkind. Want eigenlijk doen ze het enige dat er écht van hun gevraagd wordt juist níet: dat kind zo goed mogelijk opvoeden – EINDE SPOILER ALERT. En toen vroeg ik me dus af: zijn we als maatschappij inmiddels zó individualistisch dat we gewoon niet meer wíllen doen wat er van ons gevraagd wordt? Of gebruik ik nu één terloops genoemde instructie in mijn eigen projectie? Maar waarom dan die instructie wel laten zien?
Crew & cast
Daarom verwacht ik dat regisseur en schrijver Lorcan Finnegan wel degelijk iets meer wilde zeggen dan enkel kritiek uiten op de onmogelijke vastgoedmarkt voor starters. Maar als mijn interpretatie dan de juiste is, dan is die niet zo bijster scherp en/of bevredigend uitgewerkt. Wat uiteindelijk ook de reden zal zijn dat sommigen deze film keihard afzeiken, terwijl anderen hem toch prijzen als een uit de kluiten gewassen Twilight Zone-aflevering. Ter verduidelijking: je hoeft de diepere lagen in een film niet te zien/voelen/beleven, om wel aan te voelen of die ‘kloppen’ of niet. Met andere woorden: als iets niet helemaal kloppend aanvoelt, dan kan dat betekenen dat het idee gewoon niet helemaal gelukt is. Ik kan dan nog altijd wel respect hebben voor de poging (heb ik bij Vivarium ook zeker wel hoor, al had ik voorafgaand aan dit schrijven niet verwacht zó kritisch te worden), maar volgens mij vinden anderen zo’n film dan vaak gewoon “stom”. Finnegan werd bij het scenario overigens geholpen door Garret Shanley, waarmee hij ook z’n debuutfilm maakte (ook een horror-achtig sprookje).
Eisenberg speelt het eerste deel van de film een beetje ‘against character‘, als in: ik heb ‘m niet vaak zo vrolijk, joviaal en/of romantisch actief gezien in film. Poots is erg leuk als creatieve juf in het begin, en haar rol biedt ook wel echt veel mogelijkheden om te laten zien wat ze kan, maar doordat dus niet echt duidelijk wordt wat de makers nu écht willen vertellen, kan zij uiteindelijk ook niet de performance leveren waarvoor ze wel degelijk de potentie lijkt te hebben. Aris speelt overigens heerlijk weird, waarbij ik even dacht dat ie mogelijk een robot was (ja, zulke rare gedachten zal de film bij jou ook wel oproepen).
Final credits
Tja, wat je precies hebt aan bovenstaande, dat ontgaat mij ook een beetje. Ik zat lekker in de film, mede ook omdat het bijna lijkt alsof deze film speciaal is gemaakt om op onze lockdown-beleving/-angsten in te spelen. Dat is natuurlijk niet zo (de film draaide vorig jaar tijdens de ‘recensentenweek’ in Cannes), dus als je die connectie dan even buiten beschouwing laat, dan begrijp ik de heersende kritiek wel, dat Twilight Zone in z’n korte running time bewust geen antwoorden gaf. Die tv-serie plantte juist een interessante afweging of idee in je hoofd, waar je dan na afloop nog lang en heerlijk over kon mijmeren. Nu mijmer ik ook nog wel wat na over deze film hoor, maar heel bevredigend is dat vooralsnog niet. Hoe creepy m’n herinnering ook is…