Groomed (2021)

Weet niet zeker of ik moet beginnen met vertellen dat ik documentairemaker Gwen van de Pas persoonlijk ken, met melden hoe vaak ik de tranen over m’n wangen voelde rollen tijdens het kijken van haar ongelooflijk indrukwekkende documentaire (vijf of zes keer), of met de mix van gevoelens die Groomed bij me opriep, maar mensen: kijk deze documentaire! Want elk voorkomen en/of tijdig onderbroken groom-proces – door het herkennen van de signalen – kan letterlijk mensenlevens redden. Waardoor ik extra blij ben met alle aandacht die Gwen en haar docu zowel nationaal als internationaal inmiddels al krijgt…

Het verhaal
Allereerst: ik blijf de Engelse term ‘grooming‘ gebruiken in deze recensie, juist omdat er in het Nederlands een paar verschillende definities van zijn. De Nederlandse wet/politie vertaalt het (in mijn ogen) te nauw als “digitaal kinderlokken”, terwijl “seksueel misbruik” wat van de nuance mist. Wikipedia is iets duidelijker: “een proces waarbij een dader het vertrouwen wint van een ander met het doel deze persoon seksueel te misbruiken door aanranding, verkrachting, seksuele uitbuiting, het produceren van kinderporno, ontvoering of mensenhandel.” Het zit namelijk vooral in dat “vertrouwen winnen”, wat het misbruik naast misdadig en traumatisch ook nog eens enorm verwarrend maakt.

Het is namelijk die verwarring van Gwen zelf, en hoe zich dat tijdens de documentaire ontwikkelt, wat Groomed zo goed maakt. Daarnaast toont de documentaire ook iets gruwelijk schrijnends, dat het Openbaar Ministerie niet de middelen had (of kon inzetten?) om Gwens zaak echt door te zetten, en ze daarin zelf het voortouw moest (blijven) nemen. Terwijl je dus continu het conflict en die verwarring in haar blijft zien, wat ontstaan is doordat de pleger de 12-, 13-jarige Gwen zo overdonderend gemanipuleerd heeft.
Het was namelijk van Gwens 11e tot 13e/14e, dat een assistent-zwemcoach haar groomede, om haar te kunnen misbruiken. En wat Groomed vooral toont, is hoe de volwassen Gwen – inmiddels wonend in San Francisco – terug moest naar (die tijd in) Valkenswaard om niet alleen dat trauma te verwerken, maar om met deze belangrijke documentaire ook ouders te leren hoe signalen te herkennen, en vooral ook zichzelf te bevrijden van de macht die deze misbruiker nog altijd (deels) over haar had. Waarmee Groomed ergens ook een prachtig baken van hoop biedt…

Professioneel: ‘auto-embedded-biografisch’
Omdat ik een persoonlijke connectie met Gwen heb, heb ik m’n reactie ‘even’ trachten op te splitsen in professionele kritiek, en mijn persoonlijke reactie. Iets dat niet echt ‘des Filmofiels’ is, maar ik wil zeker niet dat jij denkt dat ik enkel zo positief ben, omdat ik haar ken. Daarom zal ik nu eerst proberen iets meer afstand te bewaren…
De reden dat deze documentaire zo goed werkt, is doordat de eigen (therapeutische) zoektocht van de maakster niet alleen samenvalt met de structuur van de documentaire (waarin ze de vijf stappen van grooming als rode draad gebruikt), maar dat het maken van de documentaire en het onderzoek naar de misdaad voor een groot deel gelijk liepen. Des te schrijnender dus, dat Gwen – nadat het OM eigenlijk aangaf niet genoeg bewijs te hebben om tot vervolging over te kunnen gaan – met haar eigen onderzoek wél de juiste bewijzen wist te achterhalen. Iets dat mijn persoonlijke ’trots’ op Gwen en haar strijd alleen maar doet groeien. En het is overigens niet alleen Gwens eigen verhaal dat verteld wordt. Ze heeft ook tal van slachtoffers/overlevenden, psychologen en hulpverleners geïnterviewd, die elk met hun eigen verhaal tonen dat grooming-technieken vrij vaak overeenkomsten vertonen. Waarbij vooral duidelijk wordt hoe gewiekst manipulatief deze groomers vaak zijn. Sterk is ook het interview met Dennis, een veroordeeld zedendelinquent, die over zijn manier van grooming vertelt.

Persoonlijke connectie
Waardoor voor Gwen dus langzaam het kwartje steeds duidelijker begint te vallen, want – schijnbaar kenmerkend voor grooming-slachtoffers – blijft ze (lang) twijfelen of ze ‘hem’ überhaupt wel gestraft wil zien worden. En het lef dat ze heeft, om dit hele proces zo open en bloot te durven vertellen, is echt bijna onvoorstelbaar. Aan de andere kant: het is ook prachtig om te zien, dat juist het maken van deze documentaire haar enorm geholpen lijkt te hebben. Waarmee de docu dus toont hoe zo’n creatief proces letterlijk van levensbelang kan zijn. Een maakproces overigens, waarbij ze hulp kreeg van productiebedrijf Blumhouse, die onder andere ook betrokken waren bij Get Out, BlacKkKlansman, Whiplash en de Paranormal Activity-franchise, om even wat namen te droppen. Daarnaast was één van Gwens directors of photography Mo Scarpelli: een naam die ik herkende van de regie van een andere indrukwekkende documentaire die ik afgelopen jaar zag: El Father Plays Himself.
En dat vergroot m’n ’trots’ nóg meer. Ik ken Gwen namelijk van toen ze als 19- of 20-jarige meid bij een productie betrokken raakte, waar ik coproducent van was. Ik weet nog, dat ik toen al een gezonde vorm van jaloezie voelde over een Alzheimer-documentaire die ze net daarvoor gemaakt had, en ik alleen maar kon denken: “Damn, zo’n jonge meid die al zoiets indrukwekkends gemaakt heeft!“. Dus stel je voor wat ze kan maken, als ze haar eigen verhaal vertelt..!

Final credits
En dat is dus Groomed geworden. Een project dat juist vanwege die emotionele lading ook volledig uit de bocht had kunnen vliegen, maar het blijft allemaal goed in balans en prachtig menselijk. Zo mooi dus, dat ik enorm geroerd mee zat te leven met zo’n beetje elke onthulling en elk moment dat ze haar verhaal (nog) moest vertellen aan een familielid, die nooit iets van het hele misbruik geweten had.
Want dat het onderwerp ook iets is, waar je liever niet aan denkt, dat is super-begrijpelijk. Voor overlevenden is dat ‘er liever niet aan denken’ echter geen optie, dus het is niet alleen prachtig om te zien hoe Gwen zelf gruwelijk stoer haar pijn heeft weten te confronteren (en overwinnen), maar ook hoe andere geïnterviewden weer hoop lijken te halen uit haar verhaal…

IMDb: https://www.imdb.com/title/tt14123052

P.S.: meer informatie over de film vind je op de officiële website van Groomed.