The United States vs. Billie Holiday (2021)
De Oscarwaardige performance van Andra Day in de titelrol maakt The United States vs. Billie Holiday sowieso ‘verplicht voer’ voor filmfans, maar ik was toch enigszins teleurgesteld door Lee – Precious, The Butler – Daniels’ film zelf. Deels omdat de film heel duidelijk in dit tijdsgewricht ‘past’, want hij kan zo in het rijtje Judas and the Black Messiah, Ma Rainey’s Black Bottom en One Night in Miami, maar die drie films waren drama-technisch toch heel wat bevredigender. Het drama wordt helaas te fragmentarisch en/of niet uitgebalanceerd genoeg getoond, waardoor de film als geheel niet de impact maakt die Billie Holiday meer dan verdient…
Het verhaal
In een vrij ‘standaard’ vertelstructuur zien we hoe Holiday (Day) in 1957 in een interview met gossip-journalist Reginald Lord Devine (Leslie – The Help, Will & Grace – Jordan) terugblikt op de afgelopen tien jaar van haar carrière. Rode draad hierin is haar anti-lynch nummer Strange Fruit, dat ze van man-‘lief’/manager James (Erik LaRay – K-PAX, Luke Cage – Harvey) eigenlijk niet mag zingen, omdat de overheid – (te ‘makkelijk’ geconcentreerd) in de persoon van Harry J. Anslinger (Garret – Mudbound, On the Road – Hedlund), hoofd van de narcoticabrigade binnen het Ministerie van Financiën (?) – bang is dat dit zwarte Amerikanen opruit. Deze Anslinger lijkt binnen de Amerikaanse overheid een wedstrijdje te hebben gedaan met FBI-baas Hoover, over wie de grootste racist is, want zijn haat richting Holiday kwam vooral vanwege haar huidskleur…
Maar omdat het lastig was de meest populaire jazz-zangeres van de wereld te arresteren voor het zingen van een liedje, zag deze Anslinger kans om Holiday te pakken vanwege haar heroïneverslaving. En dus zet hij de jonge zwarte FBI-agent Jimmy Fletcher (Trevante – Moonlight, Bird Box – Rhodes) in, die als een soort judas deze zwarte messias moet trachten te verraden. Mede door Holiday’s nogal ongelukkige keuze in mannen, weet hij binnen te dringen in haar inner circle, terwijl iedereen wel weet dat hij ook FBI-agent is. Dit heeft zeker ook wel iets grijs/spanndends/interessants, maar door deze Fletcher – en dan vooral zijn loyaliteitstwijfels – wat oppervlakkig te houden, mist de film nogal wat ‘sturing’.
Wat niet wegneemt dat de film genoeg momenten bevat waarover je je mega-kwaad kunt/moet maken hoor, en Holiday heeft ook echt wel enkele krachtige ‘black woman power‘-momenten, maar deze voelden nergens zo sterk als die van Ma Rainey. Andersom weet ik niet of Ma Rainey een nummer als Strange Fruit had durven te zingen…
Lenny-link
Niet alleen qua drug vertoont The United States vs. Billie Holiday overeenkomsten met mijn nummer 1-film aller tijden, maar ook qua hoe zowel Billie Holiday als Lenny Bruce ‘vochten’ tegen de Amerikaanse overheid. Nu liep de zeer maatschappij- en ‘beschavingskritische’ Bruce als witte man natuurlijk niet het risico om gelyncht te worden (iets dat overigens nog altijd niet officieel verboden is in Amerika???????). Ook was (en is nog altijd) de rechtvaardigheids-/gelijkheidsstrijd van Holiday een stuk urgenter dan Bruce’ strijd tegen het onderdrukken van ideeën (en woorden), maar ook mede daarom had Billie Holiday dus eigenlijk een betere film verdiend, dan die film die bij mij op 1 staat. Nu is dat mogelijk lastig (al staat Lenny voor mij ook deels op 1, omdat ik me als witte man ook makkelijker met hem en zijn strijd kon/kan identificeren), want dan had The United States vs. Billie Holiday dus mijn nieuwe nummer 1 aller tijden moeten worden. Maar wat ik hier vooral mee wil duiden: doordat de film nogal standaard/herkenbaar is qua vertelstructuur, valt het thematisch gezien wat doelloos aanvoelende van deze film des te meer op. Iets dat mogelijk het duidelijkst wordt in een soort ‘ellende-montage’ in de film, die best misplaatst aanvoelt. Zou het bronmateriaal hier deels ‘schuld’ aan hebben?
Crew & cast
Het scenario van Susan-Lori – Girl 6 – Parks is namelijk gebaseerd op Johann Hari’s boek Chasing the Scream: The First and Last Days of the War on Drugs, waarin Holiday als voorbeeld/karakter wordt opgevoerd, maar wat dus primair over de ‘war on drugs‘ gaat. En daarin speelde eerdergenoemde Anslinger dus zo’n voorname rol, dat richting het eind van de film nog cynisch getoond wordt hoe president John F. Kennedy (in veel ogen toch één van de betere/nettere/fijnere presidenten van de laatste 150 jaar?) hem een hoge onderscheiding geeft voor precies die rol. Parks heeft overigens veel meer ervaring als toneelschrijver, want voor Topdog/Underdog won ze in 2002 bijvoorbeeld de Pulitzer Price. Wat ik overigens niet kon plaatsen – waardoor ik me mede afvroeg of de film ooit als miniserie was bedacht – waren de sporadische stijlbreuken, waarbij ze net doen alsof ze archiefmateriaal in de film hebben geplakt, maar waar toch ‘gewoon’ de acteurs in te zien zijn.
Mijn waardering voor Andra Day was al erg groot (had in m’n aantekeningen al als eerste “die hoofdrol!!!!!!!” getypt), maar toen ik in de aftiteling zag dat zij ook alle nummers zelf heeft ingezongen, toen viel m’n mond wel bijna letterlijk open. Ik kende Day helemaal niet (ook niet van het nummer Rise Up), maar ze lijkt een mix van Amy Whinehouse, Adele en Rihanna of zo? Al zit hier ook wel iets van een ‘omgeleide cirkelredenering’ in, want verwacht dat vooral Whinehouse ook veel inspiratie uit Billie Holiday heeft gehaald. Trevante Rhodes speelde dus de oudste versie van het hoofdkarakter in Moonlight, en is hier niet veel meer dan een breed-glimlachende bijrol. Eigenlijk is zijn rol vergelijkbaar met die van LaKeith Stanfield in Judas and the Black Messiah, maar qua interne struggles blijft zijn Fletcher-rol wel een stuk platter dan die van Stanfield.
Final credits
The United States vs. Billie Holiday zal dus vooral herinnerd gaan worden vanwege Andra Day’s rol (en mogelijke Oscarwinst), niet omdat het de beste film van het jaar is. Ik ben overigens wel erg blij dat ik de film gezien heb hoor, want ik wist nog veel te weinig over Billie Holiday. Maar juist doordat ze zo’n enorm invloedrijk artiest is geweest, had ik dus graag gehad dat de film me keihard bij de keel gegrepen had. Beetje vergelijkbaar met hoe lomp sommige mannen dat in de film ook bij haar doen, want qua klappen krijgen (en geven!) bevat de film wel een paar stevige scènes.
En ik glimlach zeker ook nog, als ik terugdenk aan hoe ze zich – als een soort dubbele ‘vierde-muur-breking’ – tijdens de aftitelingsscène druk maken over de jurk van Billie/Andra…