The Mauritanian (2021)
Dat de Amerikaanse reactie op de aanslagen van ‘9/11‘ qua schofterigheid niet veel onder deed aan die aanslagen zelf, daarover zijn al aardig wat zaken gelekt (denk aan Wikileaks) en/of documentaires en films gemaakt. Misschien dat dat de ‘urgentie’ van The Mauritanian wat verwaterd heeft, maar hierin wordt dus wel het waargebeurde verhaal verteld van Mohamedou Ould Slahi (een glansrol van Tahar – Un Prophète – Rahim), die zonder aanklacht (en bewijs) ruim veertien jaar werd vastgehouden in/op Guantanamo Bay, omdat de geëmotioneerde Amerikanen koste wat kost wilden geloven dat hij hét brein achter de aanslagen was. Gelukkig voor hem dat Jodie Foster to the rescue kwam…
Het verhaal
Twee maanden na die heftige aanslagen in New York (en Washington) wordt Slahi in het Afrikaanse Mauritanië gevraagd om wat vragen van een paar Amerikanen te beantwoorden. Hij is op een bruiloft van/met z’n familie, die hem die avond dus voor het laatst in lange tijd zullen gaan zien. We springen namelijk direct bijna drie-en-een-half jaar verder, als advocate Nancy Hollander (Foster) wordt gevraagd de zaak te bekijken, aangezien zij nog een security clearance heeft vanwege een eerdere zaak.
Zo gezegd, zo gedaan, al wordt gelijktijdig militair aanklager Stuart Couch (Benedict Cumberbatch) opdracht gegeven voor niets minder dan de doodstraf te gaan voor Slahi, want ze móeten iemand verantwoordelijk kunnen houden. Hollander, geholpen door assistente Teri (Shailene – Snowden, The Descendants – Woodley), gaat op bezoek bij Slahi op die Amerikaanse basis op Cuba, maar krijgen maar bar weinig bewijzen te zien. Dus vraagt Hollander aan Slahi om op te schrijven wat hij de afgelopen jaren allemaal meegemaakt heeft, en dan volgt er een goed uitgedachte montage. Hierin leest Hollander Slahi’s verslag van de gebeurtenissen, wat wordt intercut met het lezen van de originele gespreksverslagen door Couch.
En als je dan leest wat een Amerikaanse generaal allemaal aan tactieken gebruikte om Slahi te breken, valt jouw mond mogelijk ook wel open van woede…
‘Wint’ het Amerikaanse rechtssysteem dan toch?
Natuurlijk is het veel fijner om in de ‘naïeve modus’ te zitten van “wij vs. zij”, en dat “zij” dan de ultieme slechteriken zijn, en “wij” dus moreel ‘beter’. Iets wat natuurlijk zwart-witte bullshit is, want in elke oorlog en strijd denken beide kanten het recht aan hun zijde te hebben. Waarbij dan dus vooral je PR-kwaliteiten bepalen hoe succesvol je bent om jouw kant van het verhaal te laten geloven. Het knappe aan The Mauritanian is echter, dat zowel de wanhopige zoektocht naar de (direct) verantwoordelijken voor de aanslagen invoelbaar getoond wordt, maar ook de kant van Slahi zelf (het scenario is gebaseerd op zijn boek Guantánamo Diary). Dus de ‘Trumpies’ van deze wereld kunnen deze film zeker niet zomaar wegzetten als liberal Hollywood-propaganda, maar de film maakte mij – in mijn vrij progressieve bubbel – ook wel aardig kwaad over de net zo grote schofterigheid aan ‘onze’ Amerikaanse kant.
Crew & cast
Maar nu heeft (de Schotse) regisseur Kevin Macdonald ook wel oog voor geëngageerde thema’s, waar hij tal van topfilms en -documentaires over heeft gemaakt. Denk The Last King of Scotland en State of Play, of documentaires als Touching the Void, Marley en Whitney. En dat hij als documentairemaker begon, dat helpt hem wel in het zo minutieus gedetailleerd maar ook goed verhalend neerzetten van vooral die hierboven benoemde montage. Het scenario, gebaseerd dus op Slahi’s eigen boek, werd naar het witte doek vertaald door onder andere Michael Bronner. Hij is mogelijk iets ‘succesvoller’ als producent van onder andere Green Zone en Captain Phillips, maar maakte eerder ook al een documentaire over 9/11 (Chasing Planes: Witnesses to 9/11). Met andere woorden: hij heeft wel een bovengemiddelde interesse in geopolitieke onderwerpen. De andere gecrediteerde schrijvers zijn Rory Haines en Sohrab Noshirvani, die binnenkort mogelijk grotere faam behalen met hun Black Adam-scenario (een spin-off van Shazam!).
En ergens deed mijn inner Sherlock daar een ‘ontdekkingssprongetje’, want zou daar een link liggen met Zachary – Shazam!, Chuck – Levi’s bijrolletje in The Mauritanian? Zeker omdat dat rolletje zo klein was, dat mij niet helemaal duidelijk was waarom daarvoor zo’n ‘grote’ naam nodig was. De hoofdrollen worden namelijk gespeeld door Rahim, Foster, Cumberbatch en Woodley (ook in die volgorde), waarbij Rahim niet alleen zo goed overkomt in het Engels, dat ie een BAFTA- én Golden Globe-nominatie kreeg voor deze rol, maar ik vond het ook knap hoe ‘ze’ hem zijn humor niet hebben laten verliezen in de film. Dat onderstreepte z’n menselijkheid namelijk goed (iets dat z’n ondervragers hem maar al te graag ontnamen). Foster won overigens de Golden Globe voor haar bijrol in deze film, en ze straalde inderdaad ook weer als vanouds. Ook al zit er één scène in de film (waarin ze vertelt dat ze geen leven meer heeft door haar werk), die niet helemaal overkwam zoals waarschijnlijk bedoeld was. Verder is Cumberbatch natuurlijk zo getalenteerd dat zijn extra aangezette en aangeleerde Amerikaanse accent mij alleen in het begin wat in de weg zat, terwijl Woodley niet echt heel hard uitgedaagd werd in haar bijrol…
Heel gaaf overigens dat Bob Dylans The Man in Me een nogal prominente rol in de film heeft. De echte filmfreaks (her)kennen dat nummer natuurlijk meteen uit de openingcredits van The Big Lebowski…
Final credits
Maar: mocht je hopen dat onrecht iets is dat enkel ‘anderen’ doen, dan is The Mauritanian zeker een goede wake-up call. Want in ‘Gitmo’ lijkt schofterigheid nog altijd troef. En ook eng om (wederom) te zien, hoe heftig sommige mensen overtuigd zijn van hun gelijk (a.k.a. overtuigd patriottistisch zijn), dat je zulke grofheden goedgepraat krijgt voor jezelf. Dus zeker voor zulke mensen zal deze film misschien wel ietwat confronterend zijn, maar in mijn ogen dus ook volledig terecht.
The Mauritanian toont dus vooral hoe lomp zwart-wit denken kan zijn voor individuele mensen. Mensen die van zichzelf al niet zwart-wit zijn, en de wereld waarin ze leven dus ook zo grijs als wat. En ja, zaken grijs (lees “open”) aanschouwen kost inderdaad wat meer geestelijke inspanning dan alles makkelijk en populistisch indelen in twee kampen. Mogelijk dat daarom die glimlach aan het eind wel zo mooi aanvoelde…