Benedetta (2021)
Misschien wel het meest opmerkelijke aan deze ‘erotische nonnen’-film is dat het verhaal helemaal niet uit Paul Verhoevens (gezond rebellerende) anti-christendom-hoofd komt, maar gebaseerd is op een waargebeurd verhaal, dat zich afspeelde rond 1620. Soms dus wél handig om vooraf iets meer over een film te weten (ik vermijd bij ‘belangrijke’ films graag alle informatie vooraf), want ik dacht best lang: “Jaaaaaaaaaa hoor, daar gaat ie weer, lekker bewust shockeren zodat mijn katholieke ouders deze film niet willen zien.”
Maar hier zat mijn eigen vooringenomenheid dus ietwat in de weg, al weerhield me dat er zeker niet van om wel te genieten van deze film. Zeker ook omdat alle erotiek thematisch gezien een behoorlijk sterke functie had…
Het verhaal
De jonge Benedetta wordt op haar negende door haar strenggelovige ouders naar het klooster in Pescia (Italië) gebracht. Om één of andere reden praten ze wel allemaal Frans, maar dat mag de spreekwoordelijke pret niet drukken. Onderweg toont Benedetta al dat ze mogelijk wat spirituele superkrachten bezit, want als ze bij een soort struikroverij hulp krijgt van een vogeltje, kunnen ze ongemoeid hun pad vervolgen. En dat is maar goed ook, want het kost Benedetta’s ouders aardig wat duiten om hun dochter in het klooster van moeder-overste/abdis Felicita (Charlotte – Swimming Pool, Dune – Rampling) geplaatst te krijgen. Maar dat lukt dus, waarna een omvallend Mariabeeld direct al wat mysterie rondom onze jongedame doet vermoeden…
Twintig jaar later blijkt Benedetta (Virginie – Elle – Efira) best ‘normaal’ opgegroeid in het klooster – niks geen meldingen van nieuwe mysteriën in elk geval – en is ze een zeer devoot non geworden. Zaken veranderen als de ’thuis’ zwaar mishandelde Bartolomea (Daphne – Djam – Patakia) het klooster in komt gevlucht, terwijl Benedetta steeds meer ‘last’ krijgt van visionaire dromen over een ietwat aantrekkelijke Jezus-figuur.
Als Benedetta na (wederom) zo’n droom ineens stigmata vertoont (de spontane verschijning van Jezus’ kruisigingswonden), brengt ze echter de papale poppen aan het dansen, waarna ze door een hogere christelijke ‘chef’ (Olivier – Taken, Midnight in Paris – Rabourdin) tot abdis wordt benoemd. Iets dat Felicita maar moet zien te accepteren. Al weet zij iets over Benedetta, dat nog veel erger (b)lijkt dan het wel of niet in direct contact staan met God, engelen en/of Jezus…
Thematische anticipatie
Mogelijk dat ik verderop in deze alinea even een “spoiler alertje” plaats, om toch wat dieper op de thematiek in te kunnen gaan. Maar wat ik wel kan vertellen: ik zat de hele film wel te wachten totdat Benedetta een zichtbaar wonder of zo zou produceren. Misschien mede ook, omdat ik kort even dacht dat dit mogelijk het ‘ontstaansverhaal’ van die katholieke meid uit Lourdes zou gaan (die Bernadette heette), maar dat toont vooral hoe ik mijn christelijke chronologie totaal niet op orde heb (het Lourdes-verhaal speelde dus zo’n 100 jaar geleden; dit verhaal in de zeventiende eeuw). SPOILER ALERTje – Maar zo’n echt wonder zou thematisch gezien overigens niet helemaal passen. Nu blijft continu de twijfel aanwezig, of Benedetta alles fakete, en de stigmata zelf heeft toegebracht. En eigenlijk zou dit thematisch gezien wel beter passen. Want geheel in lijn met de tijdgeest (denk aan het verbod op abortus in Texas van afgelopen zomer) gaat de film zeker ook over het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw. Dus laat Benedetta maar alles in scène hebben gezet om zelf vooruit te kunnen komen. Want zouden het wél wonderen zijn, dan zou het dus toch een (patriarchale) God zijn die haar lichaam zo vernachelde. Al geef ik dus toe: als kijker zat ik wel een beetje op dat dramatisch wat plattere spektakel te wachten – EINDE SPOILER ALERTje.
Daarnaast is het natuurlijk wel ‘vintage Verhoeven’ om seks en geloof te mixen (beide ‘doen’ natuurlijk ook iets met extatische gevoelens), al leende de setting van de film zich er helaas niet voor, om dit echt als hoofdthema te gebruiken. Ook al noemt Benedetta het in de film zelf zeker wel, dat ze via de vleselijke lust bij de ultieme liefde terecht wilde komen.
Cast & crew
De laatste twee rollen waarin ik Rampling zag, waren dus beide als soort van opper-non. Zoiets speelde ze namelijk ook in het geweldige Dune. Hier speelt ze echter een godvrezende maar ook menselijke moeder-overste in een meer straightforward historische film, terwijl ze in Villeneuve’s meesterwerk een stuk mysterieuzer bleef. Verder herkende ik de Brusselse Efira niet uit Elle hoor, maar hier speelt ze de hoofdrol met behoorlijk wat zelfvertrouwen. Dat ze ook nog “Virginie” als voornaam heeft, dat moet Verhoeven wel hebben doen glimlachen tijdens de audities, verwacht ik. Love-interest Bartolomea wordt eveneens gespeeld door een Brusselse vrouw, al is Patakia zo’n vijftien jaar jonger dan Efira (iets wat overigens ook functioneel gebruikt wordt in de film). Verder herkende ik het behoorlijk sprekende gezicht van Lambert Wilson nog, die hier de nuncius uit het door de pest getroffen Florence speelt. Nu gaat het te ver om uit te leggen waarom het interessant is dat hij juist de Merovingian speelde in zowel The Matrix Reloaded als The Matrix Revolutions (daarvoor moet je Dan Brown en/of Het Heilige Bloed & De Heilige Graal goed kennen), maar hier speelt ie dus juist een afgezant van de paus. En ja: de eerste grote pest-uitbraak vond zo’n 250 jaar vóór deze film plaats, maar waar men in deze film mee te maken krijgt, is de zogenoemde tweede pestepidemie (die ziekte is eeuwenlang z’n kop af en toe op blijven steken).
Verhoeven vertaalde Judith C. Browns boek Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Renaissance Italy naar het witte doek met één van de scenaristen van Elle: David Birke. Vrij opvallend (of niet: zou hij extra geïnteresseerd zijn in ‘het kwaad’?), want Birke’s overige oeuvre bestaat vooral uit seriemoordenaarfilms als Gacy en Dahmer, terwijl zijn Slender Man-script van een jaar of drie geleden ook niet echt succesvol bleek. Judith C. Brown is overigens wel een historicus met een specialisatie in de Italiaanse renaissance (met een doctoraat van Johns Hopkins), dus volgens mij mogen we de ‘waarheid’ van het bronmateriaal wel vertrouwen. Ze schreef dat boek namelijk op basis van getuigenverklaringen van de echte Bartolomea, die ze per toeval ergens in een bibliotheek in Florence ontdekte…
Final credits
Ja, Benedetta was een stuk ‘serieuzer’ dan wat ik met mijn lichte vooringenomenheid van Verhoeven verwachtte. Natuurlijk had ik door bijvoorbeeld Elle mijn oude beeld (van een graag shockerende geilaard) allang moeten herzien. Ergens zit er ook wel goede ‘spanning’ in het feit, dat een film over de innige verstrengeling van kerk en patriarchaat, juist wordt verteld door de pater familias van de Nederlandse cinema…
En dit is dus mijn tweede waargebeurde, historische film op rij. Al is Benedetta dus wat meer rechtdoorzee dan Scotts toch wel ietwat meer ingenieuze The Last Duel. Ook al zitten er, zeker ook thematisch gezien, best wat overlappen tussen beide films…