Nr. 10 (2021)
Waar ik direct na afloop nog dacht: “Natuurlijk moet je in een Van Warmerdam-film niet letten op mogelijk overdreven jaren 70-huizen, ouderwetse kapsels en een beetje kneuterigheid in de decors.” Maar toen ik de aftiteling van Nr. 10 zag, bekroop me wel steeds meer het gevoel, dat die wat budgetloos-aandoende kluchtigheid van het eerste deel mogelijk bedoeld is om het tweede deel van de film naar nog grotere epische proporties te contrasteren en/of dramatiseren. Want volgens mij gebruikt Van Warmerdam dat contrast juist om de grijsheid van ons bestaan te tonen. En of het dan zijn bedoeling was om ook kritiek te geven op onze socialmediawereld en op het gemak waarmee we tóch in de raarste dingen willen geloven, dat weet ik niet. Maar het leuke aan Nr. 10 (genoemd omdat het Van Warmerdams tiende film is), is dat ik wel de vrijheid voelde om zulke dingen erop te projecteren…
Het verhaal
Na een slow-motion-shot van een wilde zee maken we kennis met de leden van een theatergezelschap. Marius (Pierre – Rundfunk, Masterclass – Bokma) is maar wat blij dat hij elke ochtend wordt opgehaald om te gaan repeteren, zodat hij niet meer naar het gehoest van z’n vrouw hoeft te luisteren. Günther (Tom – Frits en Freddy – Dewispelaere) blijkt vrij snel ook extra gemotiveerd te zijn om z’n dagelijkse gang naar de repetitieruimte te maken, want in ‘real’ life heeft hij namelijk ook een affaire met z’n tegenspeelster Isabel (Anniek – Aanmodderfakker – Pheifer). Maar Isabel zit midden in een relatie met regisseur Karl (Hans – Karakter – Kesting), dus je voelt aan alles al aan: dat kan nooit lang goed gaan.
Zeker niet als blijkt dat Günther door z’n dochter Lizzy (Frieda – Judas – Barnhard) wordt bespied met een camera, terwijl de achterdochtige Karl deze Günther ook begint te volgen. En dan staat er ergens een overbuurman (Gene – Patser, Spoorloos – Bervoets) alle bespieders weer gade te slaan, terwijl een of andere Duitse priester (Dirk – Tatort – Böhling) continu updates krijgt over bovengenoemde handelingen. En net toen ik een vergelijking met Van Warmerdams vierdemuurbrekende Ober wilde maken in m’n hoofd, krijgt Günther door een passant een onbegrijpelijk woord in z’n oor gefluisterd, en besluit hij z’n dromen daadwerkelijk achterna te rijden.
Wat volgt is een genre-switch die je in Nederland alleen van Van Warmerdam accepteert, en wat ook de reden is dat je vooraf eigenlijk zo min mogelijk moet willen weten over deze film…
Cynische boomerang?
Dat Van Warmerdam ‘iets’ wil zeggen over hoe we als mensheid omgaan met verhalen, dat blijkt wel uit de initiële setting van de film: een theatergezelschap waarin karakters steeds minder belangrijk worden, en zelfs plotsklaps worden omgewisseld. Iets dat even later ook met de gehele film gebeurt, waarin juist het meest cynische karakter ogenschijnlijk moeiteloos z’n eigen cynisme ‘vergeet’. En daarin voel ik wel ergens verwantschap, met hoe ik mezelf graag wijs maak dat ik m’n ego en z’n strapatsen doorzie, om er even later achter te komen dat ik via een omweg toch weer keihard in een spreekwoordelijke ‘egodrol’ ben gestapt. Zo speelt theaterregisseur Karl ook met ego’s en identiteiten, door die van z’n spelers letterlijk om te gooien. En heeft Van Warmerdam dan bewust een link gelegd met iets waarmee ik m’n vorige recensie (die van de nieuwe Bondfilm) begon: dat we allemaal verleid kunnen worden om in de gekste dingen te geloven? Waarmee het dan dus mogelijk ook een kwinkslag is naar de hyper-dramatische/grootse verhalen achter veel complottheorieën?
Nu ga ik wel even een – SPOILER ALERT – plaatsen, want ik wil toch wel iets meer contempleren over wat er uiteindelijk allemaal gebeurt in de film. Günther is namelijk een fervent criticus van alles wat christelijk/katholiek is, maar blijkt zich uiteindelijk wel onder mogelijk valse voorwendselen en vrij makkelijk mee te laten lokken op dat ruimteschip. Vals als in: die herinneringsdromen aan z’n moeder hebben zich dus schijnbaar op dat schip gevormd. Duurde die reis dan zo enorm lang dat zijn moeder bevallen is op dat schip, of wil Van Warmerdam hiermee stellen dat we ons (allemaal?) graag laten verleiden door verhalen (met een leuke sneer naar het katholicisme in de laatste shots)? – EINDE SPOILER ALERT
Cast & crew
Mijn hoofd heeft (zoals dat van velen/iedereen?) nogal de neiging om zaken ‘kloppend’ te maken, dus ik werd in het begin wel wat afgeleid door me af te vragen hoe die van oorsprong Vlaamse Günther aan een dochter met zo’n Hollands accent komt. Niks ten nadele van beide acteurs overigens. Al vind ik het eigenlijk altijd ‘lastig’ om acteurs in een Van Warmerdam-film goed te beoordelen. Hij creëert namelijk altijd een surrealistische wereld waarin eventueel ‘slecht’ acteren minder opvalt: het kan namelijk ook een absurdistische keuze zijn als iemand ‘raar’ overkomt. En ook al krijg ik nog altijd weleens jeuk van ‘overdreven theater-spel’, in deze film heeft dat dus waarschijnlijk wel een functie. Dus dat ‘vergeef’ ik Bokma hier wel. Gaaf trouwens om te zien, dat er zoveel ‘oude bekenden’ voorbijkomen. Al dan niet in mini-rolletjes, zoals Jan – Borgman, El abrazo de la serpiente – Bijvoet, Gene – Spoorloos, De laatste dagen van Emma Blank – Bervoets en zelfs Liz – Vrouwenvleugel, Dossier Verhulst – Snoyink!
Het blijft een verademing dat we in Nederland zo’n eigenzinnig filmmaker als Van Warmerdam hebben. Denk dat je hem internationaal het beste kunt plaatsen tussen Spike Jonze, Miranda July en David Lynch. En nee, daar zit nul exacte wetenschap achter, dus ik ga deze namen niet verdedigen. Maar qua creëren van een wereld waarin hij als maker met ‘meer’ weg komt dan in een meer realistische wereld, daarin zit de overeenkomst met deze namen. Dat hij daarnaast ook de muziek bij de film gemaakt heeft – goed duister en spanningverhogend overigens – dat toont zijn kracht als ‘auteur’ des te meer. En ik weet niet zeker of het vooral komt door de (betere?) financieringsmogelijkheden in België, maar net als bij Schneider vs. Bax viel mij wederom een Vlaamse naam op de creditlijst op: die van Koen Mortier. Zelf regisseur van bijvoorbeeld Ex Drummer en 22 mei, en aan Nr. 10 verbonden als producent. Gezien Van Warmerdams continue en creatieve zoektocht naar financieringen, kan ik me voorstellen dat hij en z’n broer Marc (die volgens mij alle films van z’n broer produceert) zo ook Vlaamse financiën hebben weten te strikken.
Final credits
Want dat het voor zo’n filmmaker als Van Warmerdam lastig blíjft om z’n films gefinancierd te krijgen, dat is toch eigenlijk wel een groot manco aan onze ‘industrie’. Voor mij was Nr. 10 niet Van Warmerdams beste film – overigens is dat 100% persoonlijk – maar heeft Van Warmerdam niet al meer dan genoeg credits verdiend om nooit meer creatief op zoek te hoeven naar geld?
En nog een laatste vraag: zouden ze op de set ook de link hebben gelegd met Marathon Man, in die scène waarin Günther vrij droog vraagt “Is it safe?“. Zoals je ziet: ik liet me afgelopen vrijdagavond in het lokale filmhuis mogelijk iets teveel afleiden door randzaken. Waarvan sommige dus functioneel bleken, maar sommige mijn onverdeelde aandacht ook wat in de weg zaten. Eigenlijk het enige dat ik echt jammer vind aan mijn beleving van deze film…