The Tragedy of Macbeth (2021)
Ik geef het direct toe, maar buiten Baz Luhrmanns Romeo + Julliet en het (voor ‘Shakespeareans’ alleen vanwege de titel al) hilarische Hamlet 2, ben/was ik niet echt bekend met Shakespeare’s werk. Maar in Joel Coens meer dan indrukwekkende, theatrale en licht-film-noir-ische The Tragedy of Macbeth werd vrij snel duidelijk waar ik al op hoopte: dat Shakespeare’s taal zeker niet alleen bedoeld was om mee te shinen/pochen, maar hij daarmee ook zijn meer dan interessante inzicht in onze menselijke geest toont.
Geweldig vertolkt door de Oscargenomineerde Denzel Washington, met ‘femme fatale’-tegenspel van Oscarwinnares Frances – Nomadland – McDormand en een mega-creepy trio heksen…
Het verhaal
Op de terugweg van een gewonnen veldslag komen Macbeth (Washington) en Banquo (Bertie Carvel) een heks tegen, die al snel uit drieën blijkt te bestaan. Deze heks (Kathryn Hunter) voorspelt beide mannen een mooie toekomst, waardoor vooral Macbeth haar wat verwarrende (maar belangrijke) “fair is foul, foul is fair“-citaat gemakshalve vergeet. De heks voorspelt namelijk dat Macbeth uiteindelijk koning van Schotland zal worden, terwijl Banquo’s nageslacht ook een koninklijke toekomst te wachten staat.
De mannen worden met alle egards verwelkomd bij koning Duncan (Brendan Gleeson), maar als deze zijn zoon Malcolm tot prins benoemd (en Macbeth tot leenheer van Cawdor; één van de andere voorspellingen van de heks!), kan Macbeth z’n teleurstelling amper verbloemen. Hij schrijft over de voorspellingen naar z’n vrouw (Frances McDormand), en als de koning en z’n gevolg niet veel later besluiten een nachtje bij de Macbeths te overnachten, smeden ze het plan om die voorspellingen wat te bespoedigen.
Wat volgt is een behoorlijk lompe moord, het vluchten van Malcolm naar Engeland en Macbeth die de troon opeist. Als hij zich echter de voorspellingen over Banquo’s nageslacht herinnert, besluit hij – machtswellustig als hij is – om zijn strijdmakker en diens zoon te vermoorden. Dit voert het plot echter van kwaad tot erger, en zowel Macbeth als z’n Lady dalen langzaam af in de krochten der waanzin. Zeker als een visioen van wederom de heksen langzaam waarheid (b)lijkt te worden…
Verblindende ambitie in deze klassieke ‘droom’
Zoals het in toneelstukken gebruikelijk(er) is, worden motivaties en beweegredenen vaak letterlijk uitgesproken. Meestal is dat de reden dat ik film boven toneel waardeer, maar de manier waarop Shakespeare’s teksten boven mijn wat ‘simpele’ oordeel uitstijgt, is voor mij al meer dan voldoende reden om deze film keihard aan te raden. Al kan ik me ook voorstellen, dat het theatrale ook de enige reden voor sommigen is om deze film niet te trekken. Daarnaast: sommige drama’s zijn juist zo goed, omdat mensen wel eens exact het tegenovergestelde doen van wat ze zeggen/denken te willen doen. Hier bevestigen ze met hun woorden echter vooral hun beweegredenen. En dat werkte voor mij nu dus wonderwel goed, juist omdat Shakespeare hiermee zijn enorm diepe inzicht toont in de human condition. Daarnaast ziet de film er ook prachtig uit in zwart-wit, met fantastisch dromerige decors en mist, heel veel mist…
Bij de heksen kreeg ik overigens een zeer klassiek gevoel (naast ’t feit dat LOTR’s Smeagol (en Denis Lavants karakter(s) in Holy Motors) daarop gebaseerd lijkt), want zó stelde ik me heksen vroeger altijd voor. Daarbij is hun bijdrage goed verwarrend, waardoor je ook kunt missen dat hun doel vooral het veroorzaken van onrust en problemen is. “Double, double toil and trouble” bezigen ze toch vrij opzichtig, maar gezien ook de opvallende ‘snelheid’ in de vertelling – verwacht dus zeker geen langdradigheid – in combinatie met het gesproken Shakespeareaans-Engels, moet je als kijker wel aardig opletten. Maar als je dat doet, dan komen er ook ontzettend veel citaten voorbij, waarvan ik er één vooral kende uit Dead Poets Society (als Robin Williams’ karakter zich voorstelt hoe John Wayne Macbeth zou spelen, en met z’n Amerikaanse accent “Is that a dagger I see there in front of me…” zou uitspreken).
Cast & crew
Ondanks z’n ‘Amerikaanschap’ viel Washingtons accent mij overigens geen enkele keer op. Ik zat aardig vol bewondering naar hem te staren, waarbij ik me ook kan voorstellen dat zo’n rol wel echt een kroon op zijn acteercarrière is. Zeker omdat waarschijnlijk alle acteurs zich wel ooit door die moeilijke teksten heen hebben moeten ‘worstelen’. Maar dat worstelen gaat Denzel dus geweldig af, waarbij z’n charisma er ook voor zorgt dat zijn afglijden nóg gelaagder aanvoelt. Eenzelfde waardering heb ik overigens voor McDormand hoor, die hier van manlief Joel Coen ook wel aardig op een voetstuk wordt gehesen. Corey Hawkins speelt Macduff, al moest hij hier wel uit een ander vaatje tappen dan in z’n rol als Dr. Dre in Straight Outta Compton (jaja, Shakespeare en Dre in één zin ;)). Gleesons en Mellings rollen waren ietwat te klein om écht te beoordelen. En dat was Kathryn Hunters rol als die heks(en) eigenlijk ook wel, maar zij mag wel zoveel flexibiliteit en creepiness tonen, dat ik verwacht, dat als ik nog ooit een heksennachtmerrie ga krijgen, ik haar daarin wel ga tegenkomen…
In hoeverre Coen zijn Macbeth af laat wijken van het ‘origineel’, dat weet ik niet, al las ik wel ergens dat Washington en McDormand veel oudere versies van de ‘Macbethjes’ neerzetten, dan in Bill Shakespeare’s verhaal. Dus dat geeft hun kinderloosheid sowieso een andere dimensie. Maar wat me in Coens regie dus vooral opviel, was hoe smooth, soepel en/of snel het verhaal wordt afgewikkeld. Een verhaal dat dus zo prachtig in zwart-wit is geschoten, dat Bruno Delbonnel inmiddels zijn zesde (!) Oscarnominatie op zak heeft (na Darkest Hour, Inside Llewyn Davis, Harry Potter and the Half-Blood Prince, Un long dimanche de fiançailles en Le fabuleux destin d’Amélie Poulain (a.k.a. Amélie)). Ik plaats bovenstaande stills altijd in de 2.35:1 (widescreen cinemascope) aspectratio, maar hier voelde ik bijna fysieke pijn bij het wegknippen van een best aanzienlijk deel van het beeld (dat is geschoten in 1.37 : 1 (Academy ratio)). Helaas overwon m’n dwangmatigheid in dezen, maar als jij deze film op het grootste scherm gaat zien, weet ik zeker dat je ook van de volledige pracht zult genieten. De derde nominatie is voor de production designers, wiens overduidelijke fake sets mij – opvallend genoeg – ook totaal niet in de weg zaten. Waarschijnlijk dus omdat de hele film als een soort van klassieke droom aanvoelt…
Final credits
Yes, The Tragedy of Macbeth is een intrigerende film, met een geweldig verhaal over iemand wiens ambitie groter is dan wat z’n persoonlijkheid eigenlijk aan kan. Dit doet me direct aan Poetin en z’n waanzin inzake Oekraïne denken, maar laat ik die zijweg (voorlopig) nog maar niet teveel nemen.
Ik vond het dus ook enorm gaaf hoeveel herkenbare passages de film bevat, zelfs voor een niet-Shakespeare-kenner/lezer als ik. Natuurlijk direct ook het bewijs waarom hij al eeuwenlang zo enorm geliefd is. En door deze film heeft ie er in elk geval een ‘fan’ bij.
Zo, dat kan William mooi in z’n vestzakje steken!