Memoria (2021)
Als zelfs in een filmhuis – waar de gemiddelde bezoeker toch wel wat serieuzer naar film kijkt – bijna de helft van het publiek tijdens de film wegloopt omdat ze er geen touw aan vast weten te knopen, dan zegt dat natuurlijk wel wat. Ik hield het – ondanks of dankzij m’n vermoeidheid? – wonderwel goed vol, mede omdat ik het niet (meer) zo erg vind als ik niet direct begrijp waar een verhaal naar toe gaat. Apichatpong Weerasethakuls Memoria, met Tilda Swinton in de hoofdrol, is namelijk veel meer een meditatieve overpeinzing over herinneringen en dromen dan een (plot)film, waarbij mij aan het eind toch ook bijna overkwam, wat bij mediteren ook wel eens kan gebeuren: ik viel tijdens de volledig dialoogloze en uitgerekte eindshots bíjna in slaap.
En toch ga ik dit kunstwerk waarschijnlijk niet snel vergeten…
Het verhaal
De Schotse Jessica (Swinton) woont in Medellín, maar is op bezoek in Colombia’s hoofdstad Bogotá, omdat haar zus Karen (Agnes Brekke) in het ziekenhuis ligt met nogal vage klachten. Jessica verblijft bij haar schoonbroer Juan (Daniel – Zama (!!) – Giménez Cacho) als ze ’s ochtends vroeg wakker schrikt van een zeer vreemd geluid. Gelukkig kan ze haar werk (ze handelt in orchideeën en onderzoekt schimmels) in Bogotá voortzetten, maar ondertussen spreekt ze ook af met geluidstechnicus Hernán (Juan Pablo Urrego), om met hem trachten te achterhalen wat dat rare geluid is. Ze hoort het namelijk steeds vaker, al lijken mensen om haar heen het geluid niet te horen…
Als ze met de auto terugrijdt richting Medellín, stopt ze onderweg in een jungledorpje bij een rivier. In die prachtige Colombiaanse natuur hoort ze het geluid nóg duidelijker, maar haar opvallende gedrag wekt ook de aandacht van een oudere Hernán (Elkin Díaz), die haar vertelt werkelijk alles wat hij meemaakt te onthouden. Wat ook de reden is dat hij zo min mogelijk nieuwe dingen wil ervaren. Daarnaast herinnert hij zich zelfs hoe hij ooit vanuit de ruimte (het ‘hiervoormaals’?) zijn ouders koos, en al snel blijkt dat Jessica hierdoor ook steeds verder terug gaat in haar geheugen.
Maar komt ze er nou nog achter wat die sonische knal was/betekende..?
Psychedelisch..?
Nog geen twee minuten in de film hoorde ik de vrouw van een datend (en dronken?) stelletje naast me al zeggen dat ze er niks van begreep. Uiteindelijk waren ze volgens mij blij dat ze niet als eerste de zaal hoefden te verlaten. Al verontschuldigde de man zich bij het langslopen nog wel bij me, terwijl hij vroeg of ik er wél iets van begreep. Ik meldde kort dat ik het niet zo erg vond, als ik een verhaal niet direct begreep, maar ik was vooral blij dat ze mij niet meer afleidden van mijn ervaring. Want dat is Memoria vooral: een ervaring die je moet laten gebeuren. Een beetje zoals tijdens een droom, een meditatie, of een psychedelische trip (?): als je rationeel wilt begrijpen wat er precies gebeurt, en je dus niet over kunt geven aan wat ‘is’, dan zal je ervaring altijd wat krampachtig, en daarmee minder ‘open’ of verrijkend zijn. En dan bevat Memoria inderdaad nogal een shitload aan “WTF???“-momenten. Maar als ik nu terugdenk aan de in de film gegeven oorzaak van die sonische knal, kan ik me inmiddels voorstellen dat dit zich misschien wel in Jessica’s hoofd heeft gevormd. Net zoals je in een droom soms ervaringen uit de dag(en) ervoor op een rare manier verbindt. En de film gaat ook zeker ook over herinneringen (Memoria, duh) en hoe onbetrouwbaar die kunnen zijn. Want waar was bijvoorbeeld de jonge Hernán ineens gebleven..?
Cast & crew
Swinton past fantastisch in zo’n opvallend mysterieus verhaal natuurlijk. Ze wordt vaker gecast voor androgyne en/of onduidelijke gedefinieerde karakters, en deze hele film zit best vol met onduidelijkheden. Waarmee ze volgens mij ook de ideale muse is voor Apichatpong Weerasethakul, waar ik voor het eerst ooit over hoorde door zijn Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives. Niet dat ik die Gouden Palm-winnaar ooit gezien heb, maar zo’n titel vergeet je natuurlijk niet zo snel. Qua ‘onderzoeksgebied’ lijkt die film overigens wel wat overeenkomsten met Memoria te hebben, want dat Memoria ook over onze geesteswereld gaat, dat is wel duidelijk. Grappig overigens, dat ik net ergens las dat Weerasethakul het ons (en de CTRL-C/V-toetsen) makkelijker maakt door gewoon “Joe” genoemd te willen worden, want wát een naam heeft hij! Gaaf overigens om Giménez Cacho weer eens te zien, want ik ‘kende’ hem dus van zijn hoofdrol in Lucretia Martels fantastische Zama.
Final credits
Ja, wat een heerlijk wazige film was dit zeg. Iets dat voor de helft van een filmhuispubliek dus wel too much of weird was, maar die vorig jaar op het Filmfestival van Cannes wel de juryprijs won. En nee, ik pretendeer echt niet te begrijpen wat ‘Joe’ er precies mee wil zeggen, maar misschien is dat wel de bedoeling. Want verschillen onze herinneringen van welke gebeurtenis dan ook niet altijd enorm van elkaar..?
Wil je een film begrijpen, kijk Memoria dan niet. Niet dat ik je direct naar bijvoorbeeld een commerciële topper als The Batman wil sturen – iets wat ik dat stelletje naast me wel bijna toe wilde bijten – maar ga deze film inderdaad in zoals je een meditatie start: met je geest zo open mogelijk en zonder enig doel…