George Carlin’s American Dream (2022)
Zoals de meesten ken(de) ik George Carlin vooral vanwege z’n nog altijd mega-relevante oneliners en punchlines, nog altijd veelvuldig aangehaald als er weer een politicus uit de bocht vliegt of één of ander Hooggerechtshof in een groot land de klok 50 jaar terug wil draaien. Wat Judd Apatow en Michael Bonfiglio met het tweedelige George Carlin’s American Dream echter vooral tonen is wie Carlin was als mens, hoe hij zich bewust was van z’n concurrentiedrang, over de onzekerheden die hij via z’n werk een plek wilde geven en hoe zo’n beetje elke komiek waar jij fan van bent, fan van Carlin was. Al bevestigde George Carlin’s American Dream vooral hoe interessant en ‘groots’ hij was, waarbij voor mij ook nog ‘hersenschim-herkenning’ als een spreekwoordelijke kers op de taart verscheen…
Het verhaal
Zoals ik al zei: deze HBO-documentaire is opgeknipt in twee delen van – volgens mij – zeker twee uur lengte per stuk. Dit opknippen is overigens vrij chronologisch gebeurd, al lijken de makers in het eerste deel wat meer te focussen op lofzangen van onder andere Chris Rock, Paul Reiser, Steven Wright, Kevin Smith, Patton Oswalt, Bill Burr, Jerry Seinfeld, Bette Midler, Alex – Bill & Ted – Winter, et f’ing cetera, terwijl het tweede deel vooral z’n genialiteit laat zien, door te focussen op één van zijn enorme groeispurts.
Wat velen waarschijnlijk niet weten, is dat Carlin namelijk heel ‘netjes’ begon, als grappenmaker in net pak. Al zie je wel dat hij zich óók liet arresteren toen (mijn persoonlijke) held Lenny Bruce van het podium werd gehaald en gearresteerd vanwege obsceniteiten. Maar het duurde wel even voordat hij met z’n eigen werk losbrak van het ‘veilige’. Eén van die groeispurts toont namelijk een combinatie van zijn (mij onbekende) drang om beter te zijn dan andere komieken en een zelfbewustheid hierover, die je alleen bij ‘echte’ artiesten ziet. Dus geen arrogantie maar nieuwsgierigheid naar hoe je beter kunt worden. En de komiek die hem dus triggerde om z’n waarschijnlijk grootste verandering door te maken, was Sam – screamin’ – Kinison.
Aangezette relevantie
Eén van de opvallendere dingen, richting het eind van de documentaire, is hoe ook nieuwere beelden door de specials en shows van Carlin zijn geknipt. Dus we zien Trump als hij het over het dom houden van het grote publiek heeft: “They want to keep you uneducated!“. En waar ik de laatste jaren wel eens wat meer relativeer en dit soort extremere opvattingen juist los denk te moeten laten, heeft deze documentaire mijn ‘kritiek-waakvlam’ ook wel weer wat doen oplaaien.
Aan de andere kant: ik ‘ken’ Carlins werk ook weer zo goed, dat de titel voor mij een beetje ‘simpel’ aanvoelt. Deze is namelijk afgeleid van één van z’n meest bekende (en daarmee uitgekauwde) uitspraken: “The reason they call it the American Dream is because you have to be asleep to believe it.” Wat natuurlijk een geweldige samenvatting is van zijn cynische houding ten opzichte van vooral z’n eigen land (hij vertelt meerdere keren dat hij van mensen/individuen houdt, maar groepen haat). Al deed dat me dan ook weer aan Tim Franssens laatste show – De mens en ik – denken, waarin Franssen stelt dat je als mens moet kiezen tussen hypocrisie en cynisme. En waar Carlin dus zeker voor cynisme gekozen lijkt te hebben, moet je hem dus eigenlijk een ‘hoopvol cynicus’ noemen. Waarmee hij Franssens keuze dus ook wat ondermijnt, als het ware…
Crew & ‘cast’
Apatow, die je vooral kent als regisseur van onder andere The 40 Year Old Virgin, Knocked Up, Trainwreck, The King of Staten Island en/of The Bubble, maakte deze documentaire met Michael Bonafiglio (zie still hierboven), waarmee hij schijnbaar al jaren samenwerkt. Bonafiglio lijkt wat ervarener in documentaires, want hij was bijvoorbeeld ook betrokken bij Metallica: Some Kind of Monster, een film over Ed Sheeran, meerdere Oprah-specials, maar bijvoorbeeld ook bij Jerry Before Seinfeld.
Niet dat dát de reden is dat ook Seinfeld in deze documentaire voorbij komt, want daarvoor was Carlin ook een veel te grote invloed op Seinfeld zelf (waarover hij trouwens wel iets interessants zegt). Nu ga ik bovenstaand lijstje namen niet nogmaals noemen, maar het lijkt wel alsof zo’n beetje elke hedendaagse komiek schatplichtig is aan hem. Waarbij het overigens heel treffend (en vet) is, dat Bill Burr als manneke ooit naar een voorstelling van Carlin ging kijken, met de gedachte om die ouwe vent uit te gaan lachen met al z’n gedateerde materiaal. Maar wat bleek: Carlin had zichzelf toen net (wederom) opnieuw uitgevonden, en he KILLED it die avond. En over gedateerd gesproken; zoals ik hierboven al liet doorschemeren, is mijn persoonlijke nummer 1 ‘komiek’ Lenny Bruce, die eind jaren 50 Amerika nogal terecht tegen de puriteinse haren in wreef. En er worden zeker vergelijkingen met Bruce’ werk gemaakt, maar Bruce zou volgens die geïnterviewde wél gedateerd zijn, en Carlin niet…
Final credits
En ik moet dus wel lichtjes toegeven, dat Carlins werk inderdaad nog altijd spot on is, terwijl Bruce’ werk (ergens gelukkig maar) voortaan minder urgentie heeft. Want wat George Carlin’s American Dream dus ook zeer zeker toont, is hoe relevant hij als komiek, en misschien wel als filosoof, nog altijd is. Ook bijna vijftien jaar ná zijn dood…
Want wat hij zegt over hoe we onszelf (onterecht!) verantwoordelijk houden voor onze eigen gedachtes: damn! Of wat hij zegt over artiesten, die zichzelf continu opnieuw moeten uitvinden, waarmee hij volgens mij ook het belang van onzeker durven te zijn toont. En dan kan ik nog vertellen over z’n vrouw(en) en dochter, of over hoe sommige van zijn stukken best ‘ingewikkeld’ zijn om te ontrafelen, maar dat als je dat doet, er nog meer ‘wijsheid’ uit spreekt (zoals Jon Stewart uitlegt over Carlins “Your stuff is shit, and my shit is stuff!“-bit bijvoorbeeld), maar dan kan ik blijven typen. Laat ik afsluiten met de beschrijving van een shot, waarin niet alleen het grote maatschappelijke nut van humor letterlijk getoond wordt, maar ook iets dat je niet zo vaak ziet: het reagerende publiek vanuit het gezichtspunt van iemand die het durft om zich op het podium zo bloot te geven. Waardoor een stevige connectie ontstaat, want je ziet die mensen in het publiek ook heerlijk losjes lachen, volledig onbewust van dat ze bekeken worden…