Navalny (2022)
De documentaire Navalny volgt de Russische oppositieleider Aleksej Navalny na zijn vergiftiging in augustus 2020, waarna hij zelf – met de hulp van onder andere onderzoekscollectief Bellingcat – probeert te achterhalen én bewijzen wie er achter zijn moordaanslag zit. Zeker indrukwekkend, maar weet wel dat het (ook) een CNN-productie is. En die nieuwszender heeft mij inmiddels aardig murw gebeukt, doordat ze elk nieuwsfeit inmiddels tot “Breaking News” bombarderen (oftewel: koning zijn in het (over-)dramatiseren van nieuws). Dat is de reden (of kijk ik gewoon teveel drama?) dat ik de grote onthulling in deze ‘herkenbare’ Daniel – Once Were Brothers – Roher-documentaire niet zo stevig voelde als de filmpromotie mij probeert wijs te maken die te moeten voelen. Zouden ze het in die promotie bewust extra aanzetten allemaal, omdat iedereen die de geopolitiek volgt wel weet hoe het nu met Navalny is?
Na één week bioscoop is Navalny overigens te zien op HBO Max. En is ie niet ook al op CNN uitgezonden..?
Het verhaal
Velen herinneren zich waarschijnlijk nog wel hoe bijna twee jaar geleden een vliegtuig, dat vanuit Siberië op weg was naar Moskou, een noodlanding moest maken omdat aan boord iemand doodziek bleek. Dit was Aleksej Navalny, die direct naar een plaatselijk ziekenhuis werd gebracht. Gelukkig lukte het om hem uiteindelijk naar Berlijn te vliegen, waar al snel bevestigd werd dat hij was vergiftigd met Novichok. Met dat zenuwgas werden eerder voormalig spion Sergei en z’n dochter Yulia Skripal in het Engelse Salisbury vergiftigd, waarna al snel bleek hoe lachwekkend dom de aanslagplegers leken te zijn geweest.
Iets dat ook in deze documentaire naar voren komt. Want nadat Navalny is hersteld, gaat hij zelf op onderzoek uit. Met z’n team – waaronder dus een Bellingcat-onderzoeker – zoekt hij naar bewijs dat Poetin er wel degelijk bij betrokken moet zijn geweest. Hoe dat uiteindelijk allemaal duidelijk wordt, is eerdergenoemde “onthulling”. En ook dat is aan de ene kant dus lachwekkend dom, maar ergens ook fucking scary. Die Russische geheime dienst komt namelijk een beetje over als een soort mammoet, die behoorlijk opzichtig keihard doordendert, zonder zich ergens iets van aan te trekken. En dus misschien wel niet te stoppen is…
Te zwart-wit..?
Ergens vind ik het lastig om scherp kritisch naar deze documentaire te kijken. Mede ook, omdat deze zeker belangrijke documentaire op IMDb last lijkt te hebben van Russische troll-stemmers. Van hen krijgt deze documentaire namelijk 1’en uitgedeeld, waardoor anderen volgens mij ook weer lichtelijk ‘verblind’ worden en ‘m daarom maar direct een 10 geven. En zoals in alles wat zich op geopolitiek niveau afspeelt, bevindt de waarheid zich daar ergens tussen. Maar dit inzetten van zwart-wit-drama valt me ook behoorlijk duidelijk op in bijvoorbeeld de Oekraïne-oorlog. Waarbij ik overigens direct/primair wil melden dat ik tegen elke vorm van oorlog ben (of wil zijn). En als ik zou moeten kiezen, kies ik zeker wel voor 99% ‘onze’ westerse kant hoor. Maar ik vraag me dus af, of het voor een echte en/of duurzame oplossing van dit soort geopolitieke problemen zinvol is om de niet-westerse kant dan als 100% fout/zwart/duivels af te schilderen, en – zoals dus ook in Navalny gebeurt – de andere kant dan als 100% goed.
Crew
Ja, regisseur Daniel Roher had het extreme geluk precies op het goede moment ter plekke te zijn. Hij is er namelijk bij als Navalny herstelt in Duitsland, en volgt hem ook in z’n terugreis naar Rusland. Maar hij maakte dus ook Once Were Brothers: Robbie Robertson and The Band, en ook daarin leek hij zó onder de indruk van z’n hoofdkarakter – wat overigens best logisch is hoor, ik laat me ook makkelijk meevoeren in verhalen – dat hij net wat minder kritisch was. Iets wat hier dus ook het geval lijkt. Hij toont Navalny namelijk als een soort Messias. En wij westerlingen willen natuurlijk graag geloven dat hij die 100% goede ‘engel’ is die Poetin uiteindelijk onderuit weet te halen. Maar ik vind dat net wat te simpel/makkelijk.
Final credits
En daarom jeukt deze documentaire toch ook een beetje. Ergens zie ik hetzelfde in de verheerlijking van Zelensky nu: de ultieme held die het tegen een duistere villain opneemt als ware het een simpele James Bond-film. Al is Navalny zeker wel enorm charismatisch en lijkt hij de perfecte vervanger van Poetin, zeker dus vanuit onze westerse waarden en normen gezien. En ja, ik voel de verleiding ook zeer sterk om Poetin als psychopathische antichrist te zien hoor, maar mijn drang naar nuance en het begrijpen van zo’n beetje elke menselijke actie lijkt toch nét iets sterker. Of zoiets..?
Alhoewel ik deze documentaire zeker wel aanraad hoor. Vooral aan mensen die nog niet weten wat Poetin inmiddels allang heeft gedaan met de hoop die “Navalny” heet…