The Woman King (2022)
Allereerst: The Woman King is best wel een must-see voor iedereen met een interesse in (ons) onbekende geschiedenis, en eigenlijk verplicht voer voor mensen met wittesuperioriteitsgevoelens. En dan benoem ik allertweet ook direct het ‘jammere’ aan deze film: ze leken niet door te hebben hoe belangrijk het is/was om aan het begin al keihard te roepen, dat dit wel degelijk gebaseerd is op waargebeurde feiten. Want doordat dit gedurende de film onduidelijk blijft, is het voor ‘haters’ ontzettend makkelijk om deze film weg te zetten als ‘woke-Hollywood-blahblahblah’. En dat is ontzettend jammer, want The Woman King vertelt een verhaal waardoor je ook ineens wel begrijpt waar de ideeën achter het Wakanda uit Black Panther vandaan komen: uit de hier totaal onbekende geschiedenis van dat megagrote continent ten zuiden van Europa…
Het verhaal
Nanisca (Viola Davis) is de leider van een dus écht ooit bestaand hebbende vechteenheid die enkel uit vrouwen bestond. In de sporadische (witte) geschiedschrijving over deze Agoijé worden ze nogal ‘koloniaal’ “Black Amazons” genoemd, of zoals Wikipedia nog altijd: Dahomey Amazons. Dahomey is dus een bestaand koninkrijk in Afrika geweest, dat ongeveer drie eeuwen lang (van 1600 tot begin 20e eeuw) één van de machtigste rijken van Afrika was. Gelegen in het huidige Benin, bestond Dahomey dus ook tijdens de trans-Atlantische slavenhandel, en volgens onze westerse bronnen leverden ze maar al te graag gevangen vijanden aan als slaaf. Kijk The Woman King en ontdek hoe gruwelijk ongenuanceerd deze bronnen waren. Maar die hadden natuurlijk ook primair het doel om ons westerlingen geen rotgevoel te geven bij die absurd-abjecte mensenhandel.
Maar terug naar het filmverhaal, waarin zeker wat creatieve vrijheden zijn genomen. Maar die doen dus niets af aan de context waarin het verhaal zich afspeelt. Een verhaal waarin Nanisca, als belangrijkste militair adviseur van koning Ghezo (John – Attack the Block, Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker – Boyega) dus direct betrokken is bij de strijd tegen het Oyo-rijk. Deze Oyo lijken wat nietsonziender, en werken maar wat graag samen met die witte Europese en Braziliaanse slavenhandelaren. Ondertussen hebben wij als kijkers al een Pocahontas-achtige romance zien ontstaan tussen de jonge Nawi (Thuso – The Underground Railroad (tv) – Mbedu) en ‘mixed blood’ Santo (Hero – After-filmserie – Fiennes Tiffin (inderdaad, neefje van Ralph en Joseph)), maar dat mág Nawi helemaal niet. Eén van de regels van de Ajoijé is namelijk dat ze maagd moeten blijven. Al is de film dus realistisch en lomp genoeg om de heftige geschiedenis van veel van deze vrouwen niet te ontkennen…
WAARGEBEURD
Mede doordat ik dus nog nooit van deze groep strijders had gehoord, maar natuurlijk wel weet hoe ‘wij’ Afrika nog altijd ‘overheersen’, had ik wel de hele film het wat wanhopige gevoel: “Ja, als dit allemaal echt zo gebeurd is, dan moet er dus nog wel een anticlimax komen, want uiteindelijk bestaan zulke grote koninkrijken toch niet meer in Afrika, dus gaan we zo ook nog zien hoe zichzelf ontwikkelder achtende westerlingen ze komen afslachten??” Gelukkig lost de film dat een stuk subtieler op, juist ook door de mij voorheen totaal onbekende nuances in die geschiedenis te tonen. Dus ja, er waren Afrikanen die meehielpen bij de handel in slaven vanaf hun eigen continent, maar was dat niet vooral het gevolg van immoraliteit (of “op economische groei geïnspireerde ideologie“, om een eufemisme te gebruiken?) die de witte man introduceerde? Natuurlijk ook ‘makkelijk’ om dat nu achteraf zo in te passen, maar het past ook perfect bij Jack D. Forbes‘ Native American-kijk op westerlingen, die volgens hem veelvuldig lijden aan de wétiko-ziekte (zie zijn Columbus and Other Cannibals).
Zoals je merkt, voel ik aardig wat betrokkenheid bij dit soort onderwerpen, en dat is dan ook de reden dat ik wat teleurgesteld was in de communicatie rondom deze film. Juist bij zo’n ‘belangrijk’ geschiedschrijvingsnuancerend onderwerp moet je het wel sterker neerzetten als ‘waargebeurd’. Nu kunnen mensen de film te makkelijk wegzetten als een ‘woke-fantasie’ of zo, en zoals je weet: zodra het in een oneliner gevangen is, is het verdomd moeilijk nog te nuanceren. Vandaar die ongenuanceerde kop boven deze alinea als tegenhanger…
Crew & cast
Dit bedoel ik overigens totaal niet als dis naar de makers zelf hoor, meer richting de marketingmensen van studio of distributeur. Ik vond het overigens best fijn – en logisch – dat ik na afloop pas zag dat deze geregisseerd is door een vrouw. Gina Prince-Bythewood maakte ooit Love & Basketball, daarna ook nog The Secret Life of Bees, waarna ze in 2020 ineens behoorlijk verraste met de actiefilm The Old Guard (met Charlize Theron). Mogelijk dat ze daarin vooral wilde experimenteren met actieregie, en wat ze daar geleerd heeft, dat kan ze hier mooi gebruiken. Al kan ik me voorstellen, dat ze ook een speciale ‘Afrikaanse vechttechniek’-actiechoreograaf ingehuurd kan hebben, want vooral de manier waarop de Agoijé met hun speren en machetes tegen Europese geweren vochten, leveren aardig wat vette scènes/shots op. Net zoals op mooie wijze Afrikaanse dans en zang in de film en gevechten verwerkt is, en ze het taalprobleem – in een Amerikaanse film ‘moet’ natuurlijk wel iedereen Engels praten – best okay hebben opgelost. Een compliment voor scenarist Maria Bello, die ‘wij’ natuurlijk allemaal veel beter kennen als actrice (in onder andere A History of Violence en Coyote Ugly, to name quite a few opposites…). Zij schijnt ooit speciaal voor verhalen over de Agoijé naar Benin te zijn gereisd, en heeft zo (ook als producente) het project opgestart. Ze kreeg bij het schrijven overigens hulp van Dana – Blink, City of Angels, For Love of the Game, Fatherhood – Stevens.
Viola Davis viel voor deze rol ontzettend veel af, iets dat extra indrukwekkend is als je weet dat ze nog geen twee jaar eerder als stevige Ma Rainey op de set stond voor Ma Rainey’s Black Bottom. Maar hier komt ze volledig geloofwaardig over als vrouwelijke ‘vecht-generaal’/power woman, waarin ze ook heerlijk wordt bijgestaan door bijvoorbeeld Lashana – Captain Marvel, No Time to Die – Lynch en Sheila – The Underground Railroad (tv), Doctor Strange in the Multiverse of Madness – Atim, die haar kapiteins spelen en een groot deel van de training van nieuwe Agoijé-leden op zich nemen. Waardoor ze dus ook de jonge Nawi onder hun hoede nemen, die eigenlijk de hoofdrol speelt in de film. Maar “Viola Davis” lokt natuurlijk meer mensen naar de bioscoop dan “Thuso Mbedu”, die ik tijdens de film onbewust al een stevig compliment gaf. Dat uitleggen zou echter iets spoilen, maar het toont wel dat ze ook haar voorbereiding aardig serieus genomen heeft…
Final credits
Zoals deze hele film wat mij betreft wel wat serieuzer genomen mag/moet worden, zeker omdat zulke verhalen net zo goed gehoord moeten worden als ‘onze’ geschiedenisverhalen. En om het engagement van de makers nog wat meer te tonen: tijdens de aftiteling wordt door iemand een mooie ceremonie gehouden, waarbij namen van overleden Agoijé genoemd lijken te worden, tot ik ineens de naam “Breonna” hoorde. Een naam die zeker niet bij één van de karakters in de film hoort, maar volgens mij verwijst naar Breonna Taylor, die een paar jaar geleden in haar bed werd doodgeschoten door agenten die per ongeluk het verkeerde huis waren binnengevallen, waarmee ze één van de iconen/gezichten van de Black Lives Matter-beweging werd. Met andere woorden: de film is ook ‘bedoeld’ om hedendaagse vrouwen, en daarmee dus vrouwen in het algemeen te eren. Met een productiemaatschappij die Woman in Film heet mogelijk niet zo verwonderlijk. En had ik al gemeld hoe apart het is om deze film op dezelfde dag te zien als het grauwe scifi-sprookje Vesper?