Vesper (2022)
Dat toffe, creatieve ideeën geen Hollywood-budgetten, -scenaristen of -studio’s nodig hebben, dat bewijst dit Litouws-Frans-Belgische, dystopische gen-tech-gone-wrong scifi-sprookje vrij gemakkelijk. Al is Vesper wel volledig Engelstalig hoor, met Eddie – Vice, White Boy Rick, Deadpool 2, Happy-Go-Lucky – Marsan als ‘lokkertje’ in de zeer lompe, grootste (menselijke) bijrol.
Gaaf hoe deze best ook feministische film herkenbare “Hoe veilig is die GMO?“-angst vrij mysterieus inzet, waardoor het lang voor extra spanning zorgt. En daardoor kreeg ik een beetje een Annihilation-gevoelen qua setting, waarbij David – eXistenz, Videodrome, Crimes of the Future – Cronenberg ook zeker een inspiratiebron zal zijn geweest voor makers Kristina Buozyte en Bruno Samper…
Het verhaal
“The New Dark Ages.“, toont een title card voordat we überhaupt één shot gezien hebben. Schijnbaar hebben aarde en mensheid een heftige ramp ondergaan, nadat er wat fout is gegaan met genetisch gemodificeerd voedsel (en virussen). Hierdoor is vrijwel al het reguliere ‘eetbare’ leven op aarde vernietigd, waardoor de rijken zijn gevlucht in hermetisch afgesloten steden, of citadellen. Wij volgen echter het verhaal van het titulaire karakter, de 13-jarig vrij androgyne Vesper (Raffiella – The Theory of Everything, His Dark Material (tv) – Chapman) die met haar vader Darius (Richard – Mandy, Exterminate All the Brutes (tv), Batman Begins – Brake) ‘buiten’ zo’n citadel moet zien te overleven. Pa blijkt ooit zó gewond geraakt te zijn, dat de helft van z’n organen buiten z’n lichaam in een soort couveuses in leven worden gehouden. Terwijl z’n hersenen zijn verbonden met een drone (met gezichtje, zie still hieronder), waardoor hij ook met z’n dochter kan blijven communiceren.
Vesper verkent graag haar omgeving en is op innovatieve wijze aan het zoeken of ze de aarde toch nog kan redden. De rijken hebben namelijk á la Monsanto zaden ontwikkeld die slechts één seizoen meegaan (dat gegeven is dus geen sciencefiction, maar Monsanto’s modus operandi), waardoor er een stevige handel in is ontstaan. Zeker buiten de citadel-grenzen, waar Vespers oom Jonas (Marsan) steeds meer macht naar zich toetrekt. Hij is dan ook ontzettend geïnteresseerd in dat neergestorte ‘vliegtuig’, waarin hij een hooggeplaatste citadel-bewoner aantreft.
Wat wij dan allang weten, is dat Vesper eerder al die andere passagier van dat vliegtuig aantrof, en deze Camellia (Rosy McEwen) wist te redden van die toch aardig agressieve natuur. En mocht Vesper het allemaal goed aanpakken en Camellia weten te imponeren, dan kan dit misschien wel hun ticket outta there zijn. Het is namelijk altijd Vespers grote droom geweest om als bio-techneut in zo’n citadel aan de slag te gaan, en zich dan te baden in alle luxe. Toch?
Feministisch, met stevig maar soepel plot
Het basisgegeven over die GMO, dat is ten eerste al erg gaaf uitgewerkt. Natuurlijk wordt die angst ook door hedendaagse populisten uitgebuit om mensen achter zich te krijgen, maar het is dus wel een angst die niemand helemaal vreemd zal zijn.
Maar Vesper gaat mijns inziens wel stukken dieper dan dat hoor. Ik vind het momenteel wat lastig om de film qua thematiek volledig los te zien van Viola Davis’ The Woman King, die ik op dezelfde dag zag, en waar feministen nóg ‘enthousiaster’ van zullen worden, verwacht ik. Maar ik voelde bij beide films dus duidelijk feministische thema’s doorsijpelen. Al worden die bij Vesper wel iets minder duidelijk in je gezicht gekwakt, so to speak. Het gaat meer om het verschil tussen mannelijke ‘strijd’-energie versus vrouwelijke ‘deel’-energie, waarbij de film ook cynisch genoeg is te tonen dat strijders hun eigen gedrag en de gevolgen van die ‘ik ben altijd bezig met winnen vs. verliezen’-mentaliteit vaak nog eens niet door hebben. Ook in real life is dit soms cultureel zó ingebakken, dat bij sommigen enig inlevingsvermogen – om buiten de bestaande, overheersende ideologie te denken – ontbreekt. Want terwijl de mannen in Vesper vasthouden aan ‘verdeel-en-heers’ om de macht te behouden, lijken de vrouwen in de film vooral de wereld te willen redden, al dan niet ten koste van hun eigen leven of welzijn. spoiler alertje – Waarmee deze post-apocalyptische film ergens ook wat bevrijdende hoop herbergt. Bedenk na afloop maar eens hoe Vesper zich uit die ‘breeder‘-rol weet te verlossen, die Jonas (lees: het patriarchaat) juist in haar zag. Iets dat ze ‘moet’ doen, om uiteindelijk metaforisch de wereld te kunnen redden. Waarbij die eindscène dus ook nog een surrealistische vibe toevoegt, want ze lijkt te ‘weten’ dat die toren puur voor haar gebouwd is. Iets dat alleen werkt in de ‘verhalenlogica’ van interessante werken (of dat nu een boek, film, gedicht of wat dan ook is…) – einde spoiler alertje.
Cast & crew
Logischerwijs herkende ik de Britse Chapman niet van haar rol als de zesjarige Lucy Hawking in die film over diens vader Stephen. Maar zoals het films als Vesper betaamt, werken onbekende gezichten in zulke rollen vaak beter (moet ineens aan Saoirse Ronan in het lichtelijk vergelijkbare Hanna denken, maar die was toen wél al bekend). En dan is ze hier dus initieel ook nog behoorlijk ‘ondefinieerbaar’, wat mogelijk wel een bewuste keuze van haar karakter is, om zichzelf iets meer te beschermen in de wereld waarin ze leven. Ze speelt in elk geval erg goed, zoals ik eigenlijk op geen enkele acteur iets aan te merken heb. Richard Brake ligt de hele film op bed, en moet dus veel met z’n ogen en mimiek doen, maar er hangt ook zo’n rauwe sfeer over de hele setting, dat vrijwel elke emotie onderdrukt lijkt te moeten worden. Daarom lijkt die uitbarsting van Camellia – als ze het lot van haar vader ontdekt – ook wel wat uit de toon te vallen. Totdat je plottechnisch iets meer weet, en dat ineens creepy interessant is. Marsan heeft overigens het perfecte uiterlijk voor iemand die normaliter mogelijk als sulletje wordt gezien, maar zich juist in zo’n post-apocalyptische wereld kan onderscheiden door nóg net iets meer te durven (lees: nog gewetenlozer te zijn) dan de rest van de overlevenden.
Ik was wel verbaasd dat dit dus een Litouws-Frans-Belgische productie blijkt te zijn. Qua gevoel en opzet is het inderdaad overduidelijk geen mainstream film, want naast eerdergenoemde Annihilation zouden ook films als The Road, Light of My Life of Gareth Edwards’ doorbraak – Monsters – best ook in jouw hoofd voorbij kunnen komen. Dat is namelijk beetje de ‘filmwereld’ waarin je Vesper moet plaatsen. En wie weet wordt dit wel net zo’n opstapje voor het regieduo Buozyte-Samper als dat Monsters voor Edwards was, want hij mocht daarna toch blockbusters als Godzilla en Rogue One: A Star Wars Story regisseren! En ook al vestigde Edwards z’n naam eerder al als visual fx-man, wat hem mogelijk een voorsprong gaf, één van de vetste dingen aan Vesper is juist de ‘duister-sprookjeswereld’ die ze hebben weten neer te zetten, met volgens mij een niet al te groot budget. Dat vereist meer creativiteit, wat hier resulteert in enkele functionele effecten die perfect passen bij het mysterieuze ‘oncontroleerbare natuur’-thema. En daarin lijken ze af en toe wel psychedelica gebruikt te hebben, zo verrassend zijn hun ideeën over hoe de natuur zich óók zou kunnen ontwikkelen. Waarmee ze waarschijnlijk talloze ruimteontdekkingsreis-films gaan beïnvloeden, want wat ze verzonnen hebben is geweldig, zonder A Hitchhiker’s Guide to the Galaxy-achtig over de top te gaan…
Final credits
Yes, best een topfilm, if you ask me. Zeker als je niet wordt afgeschrikt door een behoorlijk somber toekomstbeeld, dat ondanks al mijn bewondering voor de creativiteit van de ideeën, helemaal niet zo onvoorstelbaar is…
Ik merk tijdens dit schrijven dat ik nog veel meer kwijt zou kunnen (bijvoorbeeld over hoe ‘mooi’ het is, als die hulpeloze kinderen haar ineens automatisch gaan volgen), of over het Camellia-karakter, maar dan wordt deze recensie nóg langer. Daarnaast weet jij natuurlijk allang of dit iets voor jou is, toch?
Fijn om een best ‘kleine’ film te zien, waarin de ideeën qua grootsheid echter niets onder doen voor 98% van wat er uit Hollywood komt…