Air (2023 – SXSW-viewing)
Ja, mijn beleving van Air kan ik echt niet los zien van m’n volledige Texas/SXSW-avontuur, maar daarover zal ik verderop wat uitweiden. Maar mijn beleving was dus zo intens, dat ik meerdere momenten mee wilde klappen (met het Amerikaanse publiek); iets dat ik normaliter niet zou doen. Ik ben overigens ook wel een behoorlijke sucker for sportsuccesverhalen. En wat ik ook meerdere momenten voelde, was enorm genot om zowel het spel, scenario én de geweldige muziek, maar ook wat tranen die over m’n wangen rolden. Al met al dus een heerlijke ‘brede’ ervaring, die misschien het beste samengevat kan worden met hoe Air op positieve wijze een prachtig American Dream-succesverhaal vertelt, zonder dat er iets of iemand onder ‘geleden’ heeft (waar ik normaliter best snel cynisch over ben).
Heb ‘m inmiddels overigens al twee keer gezien…
Het verhaal
Het verhaal van Air wordt verteld rondom Sonny Vaccaro, talentscout bij Nike. Met echte beelden uit 1984 (denk president Reagan, Jane Fonda work-out videos, Run DMC en breakdance) word je direct naar die tijd getransporteerd (of teruggebracht, zoals in mijn geval ;)). En ook het eerste shot van Sonny (Matt Damon) is nog korrelig oud gemaakt. Maar vrees niet, het beeld is één shot verder ‘strak hedendaags scherp’, en dan zien we hoe Sonny stad en land afreist om nieuwe basketbaltalenten te vinden. Even later wint ie geld in Vegas met z’n grote sportkennis, om dat vervolgens weer te verliezen aan de craps table. Met andere woorden: Sonny houdt wel van een gokje.
Het is dan ook vrij logisch, dat de grote Nike-baas Phil Knight (regisseur Ben Affleck zelf) niet zo happig is als Sonny voorstelt om niet drie of vier jonge talenten te ’tekenen’ voor Nike, maar hun hele jaarbudget in te zetten om rookie Michael Jordan te contracteren. Zeker omdat de dan 18-jarige Jordan allang heeft aangegeven liever bij het Duitse adidas te tekenen, en het toentertijd zeer grote Converse als tweede optie te zien. Sonny heeft echter nogal wat overtuigingskracht, en ondanks het feit dat Jordans manager David Falk (Chris Messina) duidelijk aangeeft om niet buiten hem om te gaan, waagt Sonny de ultieme gok.
En de rest, that’s history…
Prachtig Amerikaans succesverhaal
Ik zag deze film gisteravond dus een tweede keer, tijdens een voorpremière voor Pathé Unlimited Card-houders. Ik was namelijk benieuwd hoe een ‘nuchter’ Nederlands publiek deze film zou ontvangen. Een publiek dat de details van dit verhaal waarschijnlijk net zo min kende als ik, toen ik ‘m voor het eerst zag tijdens de wereldpremière op SXSW in Austin, Texas. En die Nederlandse ontvangst gebeurde logischerwijs met minder gejuich en enthousiasme – want “Hey, doe maar gewoon Nederlands, dan doe je al gek genoeg!” – maar na afloop hoorde ik toch wel veel positieve geluiden. Vooral ook over hoe vet een paar jochies het vond om dit verhaal nu eens zo in detail te hebben gehoord.
Maar voor mij was Air op zaterdag 18 maart de perfecte afsluiter van mijn bezoek aan dat voor filmfans geweldige festival. Ten eerste omdat het gewoon een heerlijke film is, waar nu zelfs al wat ‘Oscar buzz’ omheen schijnt te hangen. Maar dat was niet de hoofdreden waarom de film zo goed bij mij ‘past’. Ik ben namelijk al lange tijd zelf een verhaal aan het schrijven, dat zich steeds duidelijker vorm begint te geven. Een verhaal waarin ik juist dieper in wil gaan op ‘verhalen’ zelf, en hoe deze zowel positief als negatief ingezet kunnen worden. Waarbij ik de commerciële Amerikaanse aanpak vaak eerder als negatief dan als positief beoordeel. Ik zal hierover niet al te ver uitweiden, maar zoek ‘caveat emptor‘ maar eens op, oftewel: let op koper, want als ‘ik’ jou iets kan verkopen met een prachtig verhaal, dan is het jouw eigen schuld als jij in dat verhaal trapt, want je had dat ook eerst kunnen verifiëren (alsof goede verkopers je die tijd geven/gunnen). Dus als achteraf blijkt dat ik je voorgelogen heb, tja, dan is dat jouw probleem. Op SXSW heb ik daarom juist meerdere sessies bijgewoond van niet-commerciële Amerikanen (lees: “Native Americans“), en hoe zij verhalen ook op totaal andere wijze inzetten. Voor mij was SXSW dus zeker ook een bevestiging van dat mijn verhaal zeker wel ergens een plek verdient, misschien juist wel als ‘verbinder’ tussen die twee werelden. En dan is het natuurlijk heerlijk, als je een wél commercieel Amerikaans verhaal ziet, waar ik zo één-twee-drie geen negatieve kanten bij kon vinden. Wat dus extra nuanceringsmogelijkheden biedt voor dat zich nog ontwikkelende verhaal in mijn hoofd (waarin ik ook zeker wat verschillende culturen zo ‘eerlijk’ mogelijk wil weergeven)…
Ben je er nog??
Crew & cast
Voorafgaand aan de screening in Austin vertelde Affleck dat het de belangrijkste avond van z’n professionele leven was (zie foto hierboven), omdat z’n laatste drie projecten niet echt succesvol waren geweest. Opvallend om zo’n ‘groot’ acteur/regisseur best onzeker te horen praten over zijn film, al verhoogde dat ook wel een beetje de gunfactor. Daarnaast vertelde hij dat hij bewust geen acteur heeft gecast om Jordan te spelen, juist omdat Jordan in Afflecks ogen ook de meest charismatisch-indrukwekkende persoon was die hij ooit ontmoet heeft, en hij het geen acteur kon ‘aandoen’ om dat te moeten proberen na te spelen. Daarom zie je Jordan in de film dus ook enkel van achteren, en misschien één keer en profile, maar het wordt nooit duidelijk wie hem ‘speelt’. Over wat Affleck verder vertelde over de acteurs hieronder meer, maar crew-technisch verdienen scenarist Alex Convery en de hele musical score– én soundrack-afdeling nogal dikke pluimen (en mogelijk wel Oscarnominaties; al is de film daarvoor wel erg vroeg in het jaar uitgebracht!). Convery lijkt hier volgens IMDb zelfs z’n scenariodebuut te maken, maar zeker qua dialogen én structuur werkt alles geweldig. Mogelijk dat ook editor William – Argo, Zero Dark Thirty, The Imitation Game, Unbroken – Goldenberg daar een stevig handje in heeft gehad, maar merkte ook bij m’n tweede viewing weer hoe soepeltjes alles wordt afgewikkeld (met de bedrijfsregels van Nike als soort ‘rode draad’). Ondanks dat het in de Nederlandse zaal dus een wat rustiger film leek (door het ontbreken van al dat applaus en gejuich tussendoor), ook ‘hier’ werkt het prima…
Damon is eigenlijk de ‘drager’ van het verhaal, en dat doet hij – ditmaal met een aardig dikke buik – wederom met ogenschijnlijk gemak. Natuurlijk is zijn decennialange vriendschap met Affleck hier ook een reden voor, want die twee zijn nog altijd beste vrienden (ze wonnen samen een Oscar voor Beste Scenario in 1998, voor het scenario van Good Will Hunting). Maar de belangrijkste rol voor het verhaal is echter misschien wel die van Viola Davis, die Jordans moeder Deloris speelt. Bij de aankondiging noemde Affleck haar de beste acteur ter wereld, en inderdaad: wat zij in die paar intieme én intense scènes laat zien: wauw..! Al zijn Batemans en Messina’s rollen ook vrij cruciaal. Bateman speelt beetje het ‘hart’ van de film (in elk geval iemand die ook écht wat te verliezen had), terwijl Messina de beste klootzak-agent ever speelt. Vet ook hoe ze vertelden dat ‘het telefoongesprek’ in de film ook echt als live telefoongesprek is opgenomen, waarbij Damon in één ruimte zat, en Messina in een andere. Al verwacht ik wel dat ze die meerdere keren opnieuw gedaan moeten hebben, want die is echt hilarisch in z’n grove gescheld…
Final credits
Okay, mogelijk nog even een korte duiding van het verschil tussen de meer opportunistisch maar positieve Amerikaanse cultuur vs. onze ‘je moet echt niet denken dat jij meer bent dan ik’-egalistische Nederlandse: aan het eind wordt een ‘na-feitje’ in het Nederlands vertaald als “Jordan groeide uit tot één van de beste spelers ooit”, terwijl de Amerikaanse tekst toch gewoon terecht stelt dat hij de allerbeste basketballer ooit is, en niet “één van”. Toont maar weer hoe Nederlanders maar moeilijk met grootsheid kunnen omgaan.
Waardoor ik het ook zeker wel begrijp als je bang bent dat dit een ’te Amerikaans’ verhaal is. Maar als het op deze wijze verteld wordt, dan houd ik daar wel van. Zeker als het dus enkel positieve kanten lijkt te hebben (en de negatieve kanten van bijvoorbeeld de schoenenindustrie ook echt wel erkend worden). En volgens mij vond die andere Nederlander, die net als ik de film ook wilde zien op SXSW, het na afloop helemaal niet zo erg dat hij bijna drie uur (!!) in de rij had gestaan om binnen te komen. Dat zegt natuurlijk ook wel wat (ik had gelukkig een SXXpress-pasje, dus kon een half uur voor de film in een snellere rij aansluiten ;))…