Indiana Jones and the Dial of Destiny (2023)
Oooh, en dan hoor je net van te voren dat de film is geregisseerd door de man die van Logan één van de beste superheldendrama’s van de laatste decennia maakte, terwijl je – door de vele niet-goede reacties die je over deze film hoorde – je verwachtingen eigenlijk al tot bijna nul had teruggeschroefd.
Maar helaas, de film was nog niet afgelopen, of ik was best veel alweer aan het vergeten. Terwijl de film echt wel een paar leuke twists bevat, en ze zelfs een grote kans hadden om de franchise op unieke wijze af te sluiten. Maar ja, als je ziet hoe beschamend slecht sommige visual fx zijn, dan lijkt Indiana Jones and the Dial of Destiny vooral gemaakt te zijn met ‘winstbejag’ in het achterhoofd. Dus dan is het logisch dat de studiobazen toch nog ergens een deurtje naar meer omzet open wilde houden..?
Het verhaal
De film opent aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, als een verjongde Harrison Ford als Indiana Jones op een nazi-trein een bepaalde lans denkt te gaan stelen. De trein is op weg naar Berlijn, waar Hitler zich al schuilhoudt vanwege de geallieerde en vooral Russische dreiging richting Berlijn. Samen met de Brit Shaw (Toby Jones) komen ze er echter achter, dat de lans dan wel nep is, maar er blijkt een veel belangrijker artifact aan boord, wat ook de reden is dat astrofysicus Jürgen Voller (Mads Mikkelsen) met zo’n strakke plasser rondloopt op die trein. Het betreft namelijk de helft van Archimedes’ Antikythera, een apparaat dat ook wel de eerste analoge computer wordt genoemd, en waarmee astronomische gebeurtenissen (als zonsverduisteringen) zó nauwkeurig bepaald konden worden, dat het de bedenker van deze film inspireerde om dat als “voorspellen” te betitelen.
Het lukt Jones en Shaw echter om Voller een hak te zetten, en als we ineens 25 jaar vooruitspringen in de tijd, zien we hoe professor Jones in 1969 eindelijk als de hedendaagse, bejaarde Ford eruit ziet. Shaw is inmiddels overleden, maar z’n dochter Helena (Phoebe – Fleabag (tv) – Waller-Bridge) lijkt zijn ambitie geërfd te hebben. Al lijkt ze ook een stuk ‘oplichteriger’, iets waar ‘ons Indy’ vrij snel achter komt.
Dat weerhoudt onze helden (zelfs Sallah is na 42 jaar terug in de franchise!) er overigens niet van om maar liefst drie keer die nazi’s te vlug af te zijn, om hen daarna de gevonden aanwijzing onder dreiging te overhandigen (iets met ezels die zich stoten, anyone?). En dan wordt het natuurlijk tijd dat Voller Archimedes’ potentiële tijdreismachine nog gaat gebruiken…
Geschiedenisles die te kort door bochten vliegt?
Grappig dat ik deze film afgelopen dinsdag zag, en gisteren op TV een programma keek (Dwars door de Middellandse Zee), waarin de Belgische makers in het Siciliaanse Syracuse aankomen. Daarin werd getoond hoe ‘wij’ weinig weten van het belang van die stad, maar dát wordt door Dial of Destiny dus wel opgelost. Niet alleen doceert Indy als professor over de belangrijke slag tussen de Grieken en Romeinen daar in 212 voor Christus, dat moment is ook exact het moment dat hij zijn Antikythera schijnbaar in stukken breekt en verspreid over verschillende plekken. En laat ik een derde moment er vanwege ‘niet-willen-spoilen’-redenen uit laten, maar het feit dat de makers hier ook drie momenten te toevallig bij elkaar laten komen, is eigenlijk net zo (veel te) kort door de bocht als dat drie keer stoten aan vrijwel exact dezelfde steen door Indy.
En ja, ik weet dat bovenstaande niet altijd in de weg hoeft te zitten, maar als je richting het einde van de film al voelt dat je het verhaal alweer aan het vergeten bent, dan wil ik als recensent daar wel een ‘reden’ voor zoeken. Mogelijk dat die reden in dat wat simpele scenario zit (al zit er wel een powerhouse-schrijversteam achter), of mogelijk werkt het idee van de held die nog een laatste keer wil shinen (ook al is de wereld allang klaar met hem) gewoon beter in een grauwer drama als Logan, dan in een van oorsprong ook humoristisch bedoelde avonturenfranchise..?
Crew & cast
En natuurlijk zit er zeker iets interessants in het bekijken van meer klassieke helden in een meer hedendaags licht, en of zulke helden dezer dagen niet direct gecanceld of zo zouden worden vanwege hun aanpak. Maar Indy is toch nooit echt een controversiële held geweest, of wel? Als in: hij was nooit zo charmant misogyn als James Bond bijvoorbeeld. Mogelijk dat de oude Indiana Jones-films cultureel mogelijk soms zo plat waren dat er iets racistisch in zat, maar racistische ongelijkheid zit zo ingebakken in onze maatschappij (zeker vier decennia geleden, tijdens het hoogtepunt van de franchise), dat dit ook natuurlijk in films terugkomt. Maar Dial of Destiny doet op dat vlak niet echt iets, wat Mangolds intenties ook mogen zijn geweest. Mangold schreef het scenario met broers Jez en John-Henry Butterworth (bekend van Edge of Tomorrow, Black Mass, Ford v Ferrari en Spectre, to name just a few) en good old David – Jurassic Park, Carlito’s Way, Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull, War of the Worlds – Koepp. Met andere woorden: producenten Lucas and Spielberg hebben qua crew wel zo’n beetje alles uit de kast getrokken. Maar toch werkt het nostalgische hier nog minder dan in die andere film waarin zeer grote acteurs onnatuurlijk verjongd werden: Scorsese’s The Irishman.
Natuurlijk voelt het lekker als je Ford die hoed met lichte tegenzin (en stijve ledematen) weer op z’n hoofd ziet zetten, en ik had de film waarschijnlijk beter gevonden als Indy wel z’n eigen gewenste einde had gekregen. Maar dan had niet iedereen die nog leeft uit de eerdere franchisefilms terug kunnen komen, iets wat commercieel/sequel-technisch toch nog net iets meer deuren openhoudt. Want ook al heeft Ford gemeld dat het nu echt niet meer kan, om nóg een keer Indy te spelen; geld kan veel meningen/opvattingen/principes vertroebelen natuurlijk. Naast Ford is het leuk om Waller-Bridge’ een keer wat ‘bitcheriger’ te zien dan hoe ik haar kende, terwijl ik ook wel redelijk fan ben van Boyd Holbrook, die de laatste jaren aardig wat goede bad guys weet neer te zetten (denk Logan, Vengeance en The Sandman (tv)). Al was ik dus wel ietwat teleurgesteld in het einde van Olivier ‘The Dutch Giant’ Richters in de film. Had hem wat spectaculairders gegund, to be honest…
Final credits
Ja, mogelijk is dat wel een mooie samenvatting van m’n kritiek: ondanks de vele actie (die er dus soms echt behoorlijk slecht uit ziet, qua computer generated imagery) had ik op wat meer ‘betrokken spektakel’ gehoopt: dus heerlijk weggeblazen de zaal verlaten, en dan ook nog het gevoel hebben dat je écht meegeleefd hebt met de karakters.
Maar helaas: dat gebeurde dus niet. Gelukkig waren m’n verwachtingen dus erg laag, waardoor m’n overall beleving wel ‘beter’ was dan ik initieel verwachtte. Maar dat is natuurlijk nooit een compliment voor een film…